Wie op zoek is naar een aparte DAC voor zijn muzieksysteem of hoofdtelefoonversterker vindt in de Chord Qutest een mooie oplossing die de FPGA-gebaseerde klank van de bejubelde Hugo 2 biedt in een afgeslankt en goedkoper pakket.
De meeste DAC’s die tegenwoordig in het prijssegment van net onder en net boven 1.000 euro verschijnen richten zich voornamelijk op hoofdtelefoongebruik. Vaak is er ook een hoofdtelefoonversterker en/of een voorversterkergedeelte voorzien, zodat je kunt spreken van veelzijdige toestellen die (vooral) head-fi-liefhebbers aanspreken. De Qutest van Chord Electronics is echter een ander ding. Het is een ‘pure’ DAC die zich uitsluitend richt op de conversie van een digitaal naar een analoog signaal. Aan de ene (digitale) kant hang je een bron (zoals een cd-speler, computer of streamer) en aan de andere (analoge) kant verbind je een versterker. De meerwaarde van een DAC zoals de Qutest is dat die cruciale omzetting in een hoge kwaliteit gebeurt, een proces dat in een beter hifi-systeem een sleutelrol speelt.
Een voordeel is dat het Chord-toestel relatief compact is, waardoor je het makkelijk achter je muzieksysteem kunt verstoppen. Al verdient het typische industriële design van Chord om écht geëtaleerd te worden, vinden wij.
Hugo 2 zonder de extra’s
De Qutest is de opvolger van de Chord 2Qute, een DAC die in zijn plusmin vijf jaar bestaan veel fans verwierf. Toch wordt dit product zonder wroeging vervangen door deze nieuwe DAC. Waarom? Los van de commerciële ‘noodzaak’ die er ook voor zorgt dat er regelmatig ‘nieuwe’ fietsen en auto’s verschijnen, heeft Chord de voorbije jaren werkelijk een grote update toegebracht aan zijn eigen DA-conversietechniek. Dat vereist misschien een streepje uitleg, want in tegenstelling tot heel wat andere merken past Chord geen conventionele DAC-chips van fabrikanten als ESS of AKM toe. Onder de motorkap van hun apparaten vind je nooit de – pakweg – Sabre 9028- of 9038-chips die in vele andere producten schuilen. Chord ontwerpt zijn eigen chips. ‘Anders’ is natuurlijk niet meteen synoniem voor ‘beter’, dat is natuurlijk ook waar.
De Qutest krijgt in essentie dezelfde ‘upgrade’ die de Hugo-DAC/hoofdtelefoonversterker ontving toen de Hugo 2 verscheen. De gelijkenissen met de 1.400-euro kostende Qutest met de Hugo 2 van 2.200 euro zijn zelfs bijzonder groot. Je mag de nieuwe Chord die we hier bekijken zelfs zien als een afgeslankte of gestripte Hugo 2, zonder hoofdtelefoonversterker en met minder in/uitgangen. Bluetooth is er bijvoorbeeld niet. Nog een belangrijk verschilpunt: er is geen batterij aan boord.
Het is dus echt een puristische DA-converter, gemaakt om je digitale bronnen op een hoogwaardige manier om te zetten naar een analoog signaal die een versterker kan verwerken. En dat is best wel belangrijk.
Ook voor head-fi
Ook headfi-liefhebbers hebben iets aan de Qutest, want een losse DAC is net interessant als je verkiest te werken met een aparte hoofdtelefoonversterker. Dat is een beetje tegen de trends in, maar toch zijn er heel wat hoofdtelefoonliefhebbers die verkiezen om de DA-conversie en versterking in twee aparte toestellen onder te brengen. Mogelijk doen ze dat om het upgraden later makkelijker te maken of mogelijk omdat ze vinden dat een DAC/hoofdtelefoonversterker in één behuizing te veel een compromis is. Of misschien hebben ze gewoon al een aardige hoofdtelefoonversterker in huis en zoeken ze een DAC-upgrade.
Tegelijkertijd kunnen we niet ontkennen dat een standalone of aparte DAC zoals Qutest een behoorlijk niche-apparaat is geworden. Los van het feit dat niet iedereen het nut van een aparte DAC inziet (of zelfs weet wat zo’n toestel doet), is het ook zo dat veel andere apparaten steeds betere DAC-chips bevatten. Goede DAC’s vind je bijvoorbeeld in heel wat geïntegreerde versterkers en een belangrijk reden om een duurdere streamer of cd-speler te kopen is net de ingebouwde DA-conversie. Conclusie: de Qutest is enkel relevant in bepaalde hifi-scenario’s.
Een eigen industrieel design
Je hoeft in de hifi-wereld niet lang rond te kijken voordat je een excentriek design tegen het lijf loopt. Maar zelfs tussen al die experimenteerdrang van kleine en grote merken blijft Chord Electronics toch een beetje een geval apart. De industriële designtaal die de Britten hanteren is onmiddellijk herkenbaar als komende van Chord, al zijn er wel soms forse verschillen tussen de verschillende lijnen of prijspunten. Vergelijk deze Qutest maar met een DAVE bijvoorbeeld, zeker als die laatste in zijn Ensemble Stand gemonteerd wordt met andere Choral-componenten. Maar zelfs de betrekkelijk betaalbare toestellen, zoals de Qutest, zijn zeer goed afgewerkt in behuizingen uit naadloos aluminium. Je kunt bij deze DAC trouwens enkel kiezen uit een zwarte uitvoering; in tegenstelling tot bij de Hugo 2 en Hugo TT 2 is er helaas geen zilverkleurige versie van de Qutest.
Overigens, wie steigert over het feit dat we het woord ‘betaalbaar’ gebruiken voor een product van 1.400 euro: we verwijzen hiermee naar hoe de Qutest gesitueerd is binnen het productaanbod van Chord Electronics zelf. Het merendeel van de toestellen bij de Britten is heel wat hoger geprijsd, in het bijzonder hun versterkers. Het is echt wel een high-endmerk dat gelukkig wel denkt aan mensen met relatief kleinere budgetten. Ook goed om weten: hoewel we in deze test vaak gewoon ‘Chord’ schrijven, bedoelen we Chord Electronics. Niet Chord, het eveneens Britse kabelmerk.
De Qutest hoort dus bij de toegankelijke producten van Chord, maar dat merk je er niet aan. Het is een zeer solide aanvoelend apparaat dat we uit de doos halen. De bouwkwaliteit is ronduit excellent. We plaatsen het naast de Hugo 2 en Mojo (die we al een tijdje gebruiken voor hoofdtelefoontests) en zien meteen de gelijkenissen. De Qutest ziet er niet uit als de 2Qute of andere leden van de uitgedoofde Chordette-familie, maar als een nieuwe Chord-familielid.
Helemaal herkenbaar is de kenmerkende patrijspoort in het midden van de bovenkant van de Qutest, net zoals bij de Hugo 2. Het raampje gunt je een blik op de binnenkant van de DAC – niet zo spannend – en is ook waarlangs het toestel een licht uitstraalt als het aanstaat. Tijdens de 16-seconden durende opstartfase zie je hier een regenboog aan kleuren langskomen. Belangrijker is dat tijdens gebruik de kleur van de verlichting zich aanpast aan de samplerate van de muziekstream die wordt afgespeeld. Cd-kwaliteit is bloedrood, DSD is felwit, met daartussen verschillende kleuren. Want lampjes, daar houden ze bij Chord van, net als onconventionele knoppen. Net zoals de Hugo 2 en Mojo bezit de Qutest geen klassieke toetsen maar wel lichtgevende bolletjes uit een (vermoedelijk) polycarbonaat. Slechts twee in dit geval, omdat je weinig kunt instellen bij de DAC. Bij de Hugo 2 zijn er vier, bij de Mojo drie.
Naargelang de functie verspreiden de bollen op de Qutest een andere kleur. De Input-bol schijnt bijvoorbeeld wit als de USB-ingang geselecteerd is en groen als je voor de optische ingang kiest. De Filter-bol kan vier kleuren verspreiden. Klinkt het allemaal vaak lastig om te interpreteren? Ach, bij de Qutest ga je wellicht toch voor één instelling kiezen en daarna niets veranderen. Bij de Hugo 2 met zijn vier bollen hadden we iets meer tijd nodig om alle kleurtjes te leren interpreteren.
Hoe is Chord anders?
De meeste DAC’s bevatten een toegewijde DAC-chip van merken als ESS, Asahi Kasei Microdevices (AKM), Texas Instruments of anderen. Voor een elektronicafabrikant is zo’n delta-sigma chip heel handig. Er moet niet geïnvesteerd worden in het ontwikkelen van een eigen DAC-technologie (maar: er is wel werk vereist om de DAC-chip te integreren in het groter geheel, dat kost ook geld en moeite). Bepaalde DA-chips zijn heel bekend voor ontwikkelaars, wat het ontwikkelproces van een nieuw product verkort.
Chord bewandelt echter een ander pad, onder leiding van hun elektronicaguru Rob Watts. In plaats van een kant-en-klare oplossing te gebruiken, programmeren ze een FPGA-chip – in essentie een soort universele chip die een fabrikant door middel van software kan laten doen wat ze willen. De chip die Chord gebruikt zou iemand anders kunnen toepassen in een industriële machine, bijvoorbeeld. Een FPGA opent echter de deur naar een superieure DA-conversie, vooropgesteld dat je iemand in huis hebt die het kan ontwerpen. Met Watts is dat zeker het geval, afgaande op de FPGA-gebaseerde producten die Chord de laatste decennia op de wereld afvuurde.
De Xilinx FPGA in de Qutest gebruikt 49.152 taps of stappen voor het conversieproces, evenveel als de Hugo 2 en ongeveer het dubbele van de draagbare Mojo en van de oudere 2Qute. Wat wil dit zeggen? Het hoge aantal taps bij Chord geeft aan dat er veel meer datapunten worden gebruikt om het analoge signaal te reconstrueren dan bij een klassieke DAC. Om aan voldoende datapunten te raken (en om het eigen geluid of noise van de DAC te minimaliseren) wordt bovendien de inkomende audiostream naar een hele hoge frequentie geüpsampled, daarbij geholpen door een klok die aan een heel hoog tempo tikt.
Er zijn zeker mensen die zouden argumenteren dat zoveel stappen niet nodig zijn om uit een stroom 0’en en 1’en een analoge curve te bouwen, maar, aldus Watts, dat klopt enkel in het frequentiedomein. Voor de goede weergave van transiënten – het microdetail net voor en na een aanslag op een pianotoets, bijvoorbeeld – moet je ook rekening houden met het tijdsdomein, zegt de Chord-ingenieur. Hoe meer taps, hoe authentieker het bekomen analoge signaal. Een FPGA zoals toegepast door Chord heeft nog andere voordelen, zoals een digitale volumeregeling zonder verlies, low noise, en filters die rechtstreeks deel zijn van het DA-proces. Een volumeregeling heeft de Qutest echter niet, dus dat eerste pluspunt is in dit geval minder relevant.
Vooraleer we overigens de indruk geven dat Chord de enige is die FPGA’s inzet voor de DA-conversie: Nagra, PS Audio en Grimm Audio zijn slechts enkele andere namen die hetzelfde pad bewandelen, weliswaar met hun eigen software.
Aansluitingen
De Qutest bezit vier ingangen die je schakelt via de bol die het etiket ‘Input’ draagt. De USB klasse B-ingang is bedoeld voor aansluiting op een computer of op een streamer met een USB-uitgang voor een DAC, zoals een Auralic Aries Mini. De optische ingang is dan weer interessant als alternatief voor bovenstaande of voor een hifi-bron, zoals een cd-speler. Je zou ook een tv of een console via deze weg kunnen aansluiten. Ongewoner zijn de twee coax BNC-poorten die je voor twee toestellen kunt gebruiken of in een dual-modus om het volle potentieel van de Qutest te benutten. Via de USB-aansluiting kun je namelijk muziekstreams afspelen in zeer hoge resoluties (768 kHz PCM en DSD512), maar zo’n hoge resolutie is onhaalbaar via een optische aansluiting of een enkele coax. Je komt het niet zo vaak tegen, een hifi-toestel dat toelaat om in dual-modus coax te gebruiken, maar de Qutest kan het aan. Wij gaan er vanuit dat de meeste mensen een USB-kabel zullen gebruiken of een optische aansluiting.
Qua uitgangen maakt Chord het zeer eenvoudig: er is één paar cinch-uitgangen. Wie XLR zoekt, moet elders gaan kijken – en gaat wellicht uitkomen bij een groter apparaat.
De bescheiden omvang is een niet onbelangrijke troef van deze Chord. De Qutest meet 4,5 x 16 x 8,8 cm, wat relatief klein is. Niet iedereen vindt bescheiden afmetingen belangrijk, maar het is wel handig als je een compacte DAC zoekt die je samen met een hoofdtelefoonversterker aan je computer wil gebruiken. Het toestel wordt een beetje warm als je hem lang gebruikt, maar het lijkt ons geen probleem om de Qutest in een kast op te bergen als je dat wenst. Een beetje ventilatie is natuurlijk altijd een goed idee.
De Qutest krijgt zijn 5-Volt aangeleverd via een micro-USB-kabel, net zoals de Hugo 2 en Mojo. Op zich niets mis mee en er zijn voldoende aftermarket-upgrades beschikbaar via merken als Sbooster en iFi Audio voor wie dat wenst. Micro-USB is wel een kwetsbare stekker, merken we in de praktijk. Blijft de Qutest op één plaats staan, geen probleem. Sleutel je veel aan je hifi-set en verplaats je regelmatig toestellen, dan let je beter op.
Net een Hugo 2
Voor onze test hebben we de Qutest op twee manieren ingezet: via USB verbonden met onze iMac als bron en met een SPL Phonitor 2 hoofdtelefoonversterker als bestemming, en als DAC tussen de Pro-ject CD Box RS2 cd-transport en een Hegel Röst. Een head-fi- en een hifi-opstelling met andere woorden. Als je de Qutest wil gebruiken voor een systeem met speakers is het belangrijk om te onthouden dat de Chord een pure DAC zonder volumeregeling is.
Bij de Qutest kun je de uitgangsspanning instellen van 1 tot 3 Volt bij het opstarten van het toestel om zo het uitgangsvolume te regelen, maar dat is het. Na de Qutest moet dus iets volgen met een volumeregeling, zoals een voorversterker of een hoofdtelefoonversterker. De reden dat we dit benadrukken is dat heel wat DAC’s tegenwoordig ook de rol van voorversterker kunnen opnemen, zoals bijvoorbeeld de NAD C 658 die we recent getest hebben. Een toestel als de C 658 kun je rechtstreeks op een eindtrap aansluiten, de Qutest zeker niet (tenzij je jouw muziek op maximaal volume wil ervaren…. heel even, dan).
Het leek een boeiende oefening om met de Focal Elegia en MrSpeakers Ether C Flow te wisselen tussen de Hugo 2 en de Qutest, telkens aangesloten op de zeer neutrale Phonitor 2. Maar uiteindelijk is het nagenoeg onmogelijk om een verschil te horen (behalve als we op de Hugo 2 de X-PHD crossover-functie activeren). Beide Chords klinken heel gelijkaardig. Dat wil zeggen: met een vloeiend, natuurlijk geluid met goede transiënten en waar microdetail enorm in doorklinkt. De neiging is groot om ‘warm’ te schrijven, niet omdat bepaalde frequenties worden benadrukt maar omdat de Qutest verre van analytisch en koud is.
Het meest natuurgetrouw voor onze oren is de Incisive Neutral-filter, dat zowel de fijne details als de dynamiek in het Peer Gynt-album van het filharmonische orkest van Bergen onder leiding van Edward Gardner meeslepend vertolkt. De drie andere filters zijn wat – heel subtiel – zachter, en zijn misschien bij bepaalde hoofdtelefoons en luidsprekers een betere keuze. De Warm-filter met een snellere roll-off van hoge frequenties vonden we bijvoorbeeld bij de Hegel Röst en KEF R3-speakers bij zowat alle muziek de betere keuze. Dit is uiteraard nogal persoonlijk; met een druk op de bol verander je de filter en kom je jouw voorkeur op het spoor.
Conclusie
De Qutest doet exact één ding: digitale muziekstreams omzetten naar analoog. En dat doet het uitstekend. De kwaliteit van de omzetting is zeer vergelijkbaar met de Hugo 2, met wie de Qutest heel veel techniek deelt. Reken op een inzichtrijk geluid met veel detail maar ook een vloeiende klank die niet analytisch of hard overkomt. Het is gewoon heel fijn om heel lang naar te luisteren, net zoals de Hugo 2.
De Qutest is uiteraard ontworpen om in het midden van een keten te zitten. De uiteindelijke klank die je beleeft door je hoofdtelefoon of via speakers wordt sterk bepaald door de weergevers die volgen op de DAC. Maar als je de Qutest installeert als upgrade of toevoeging zal je merken dat een DAC een grote impact kan hebben.
Het prijskaartje is niet heel bescheiden, maar standalone DAC’s zijn nu eenmaal meer niche. De apparaten op de markt zijn daardoor eerder high-endproducten bedoeld voor audiofielen die upgrades willen maken. In dat licht beschouwd krijg je voor de prijs een heel goede DAC in handen die wel op een hoog niveau speelt. Het kan beter, maar dan geef je veel meer uit.
Chord Qutest
1.395 euro | www.chordelectronics.com
Beoordeling 4,5 op 5
