Het Japanse Yamaha heeft afgelopen voorjaar een drietal nieuwe geïntegreerde versterkers onthuld genaamd A-S1200, A-S2200 en A-S3200. Het uiterlijk en dan met name de prominent aanwezige centraal geplaatste VU-meters doen heel erg aan vroeger denken. Volgens de fabrikant schuilt echter moderne techniek onder de motorkap. Onlangs hebben wij de A-S1200, het kleinste model, nader bekeken en beluisterd. Nu is het beurt aan de A-S3200, het grootste model. Vaart de A-S3200 van Yamaha uitsluitend of vooral op gevoelens van nostalgie of is de A-S3200 gewoon een goede versterker met een nostalgisch uiterlijk? We gaan de A-S3200 onderzoeken.
Yamaha: maker van audioapparatuur, muziekinstrumenten, motorfietsen, buitenboordmotoren en nog veel meer
Het Japanse Yamaha bestaat als merknaam al meer dan honderd jaar en heeft vele transformaties ondergaan. Het bedrijf is door Torakusu Yamaha (1851–1916) opgericht in 1887. Oorspronkelijk bouwde Yamaha muziekinstrumenten en vanaf begin twintigste eeuw waren piano’s een belangrijk onderdeel van het portfolio. Specialistische kennis van productiemethoden, kunststoffen en metaallegeringen wordt gebruikt om het productassortiment steeds verder uit te breiden. De hoeveelheid verschillende producten die Yamaha bouwt of heeft gebouwd is te veel om op te noemen. Ongeveer tien jaar na de tweede wereldoorlog ging Yamaha zelfs motorfietsen bouwen. Deze activiteiten zijn overigens in 2001 verkocht aan autofabrikant Toyota.
Yamaha heeft vanaf het begin onafgebroken muziekinstrumenten gebouwd. Dat waren eerst akoestische instrumenten (o.a. gitaren, piano’s en blaasinstrumenten), maar later kwamen daar synthesizers en elektrische piano’s bij. Yamaha’s DX-7, een aanslaggevoelige synthesizer, stond op menig podium in de jaren tachtig van de vorige eeuw.
Vanaf het begin van de jaren zeventig is Yamaha geluidsapparatuur en onderdelen voor geluidsapparatuur gaan maken, zowel voor de professionele markt als voor in de woonkamer. Yamaha heeft dus grofweg genomen ongeveer honderd jaar ervaring met het bouwen van muziekinstrumenten en inmiddels zo’n vijftig jaar ervaring met het bouwen van geluidsapparatuur. Dat is een behoorlijk lange staat van dienst.
Wie veel verschillende producten maakt, loopt het risico de focus kwijt te raken. Daar lijkt bij Yamaha geen sprake van te zijn. Piano’s, concertvleugels en andere muziekinstrumenten zijn onafgebroken een belangrijk onderdeel van het portfolio, evenals geluidsapparatuur voor de professionele markt en de consumentenmarkt. Yamaha heeft zogezegd verstand van muziek maken maar ook van muziek opnemen en muziek weergeven.
Geluidsapparatuur in de jaren 70 en 80 van de twintigste eeuw, tekortkomingen
Geluidsapparatuur is er natuurlijk al meer dan honderd jaar. Het begon allemaal met radio’s en later werden daar platenspelers aan toegevoegd. Wie het kon betalen, bezat ook een spoelenrecorder. Het cassettebandje, uitgevonden door het Nederlandse Philips, kwam in de jaren zeventig op de markt. Betaalbaarheid en betrouwbaarheid namen toe, ook door de uitvinding van halfgeleiders.
Vanaf circa eind jaren zeventig kwam er een zekere standaardisatie in vorm en afmetingen van audiocomponenten. In de jaren tachtig stond in vele woonkamers een zogenaamde hifiset: dat is een stapeltje componenten van dezelfde fabrikant waarbij de frontplaten op elkaar waren afgestemd en het stapeltje bestond meestal uit een versterker, tuner, cassettedeck en platenspeler, en natuurlijk een paar passieve luidsprekers. De versterker was meestal een geïntegreerd model maar soms was ook sprake van een losse voor- en eindversterker. Het geheel stond in een bijpassend kastje van spaanplaat met een glazen deurtje en een glazen klep. Onderin was plek voor lp’s en/of cassettebandjes. De IR-afstandbediening moest nog worden uitgevonden. De versterkers uit die tijd waren veelal uitgerust met VU-meters. Dat gaf een soort professionele uitstraling en kennelijk waren kopers gevoelig voor deze uitstraling.
De apparatuur uit die tijd, meer in bijzonder de versterkers, had grosso modo twee nadelen.
Ten eerste lag het ruisniveau zodanig hoog dat ruis veelal waarneembaar was, zeker met een goede hoofdtelefoon. Het ruisniveau van versterkers was niet echt een probleem want de aangesloten bronnen, t.w. platenspeler, tuner en cassettedeck hadden een nog hoger ruisniveau. Dit wijzigde met de komst van de cd-speler. Een cd-speler heeft immers een veel lager ruisniveau en het gevolg was dat het ruisniveau van de versterker veel prominenter naar voren kwam. In een rap tempo is de ruisvloer van versterkers eind jaren tachtig begin jaren negentig naar beneden geduwd. Een moderne versterker, ook een budgetmodel, ruist niet of in elk geval niet storend en dat lag in de jaren zestig en zeventig wel anders.
Ten tweede zagen de componenten in de jaren zeventig en tachtig er misschien wel leuk uit en waren soms ook wel degelijk gebouwd, maar de levensduur en storingvrije werking liet te wensen over. Potmeters (volumeregeling, toonregeling, balansregeling) gingen gemiddeld genomen na een paar jaar kraken. Bronkeuzeknopjes hadden een flinke overspraak en soms na enkele jaren contactproblemen, resulterend in kanaalongelijkheid of vervelend gekraak. Luidsprekeraansluitingen waren uitgevoerd als verende lipjes die nog net een schemerlampsnoertje konden vasthouden. De gebruiker kon veelal kiezen tussen luidsprekerpaar A en/of B, maar de stroom naar de luidsprekerknopjes op het front liep soms over relatief kleine schakelaars, die ook konden gaan kraken na een paar jaar. Stille ringkerntransformatoren waren een zeldzaamheid. Signaalwegen waren meer dan eens onnodig lang en niet goed doordacht en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Wellicht ten overvloede, natuurlijk was het mogelijk om van muziek te genieten. Het is misschien ook maar net wat je gewend bent.
Naast het naar beneden duwen van de ruisvloer, werden ook deze problemen later aangepakt. Signaalwegen werden korter. Bronkeuzeknopjes voeren veelal geen muzieksignaal meer, maar sturen een daarvoor bestemd relais aan (en dit relais kan ook worden bestuurd met een IR-afstandbediening). Luidsprekeraansluitingen werden veel zwaarder uitgevoerd, ook bij goedkope versterkers. En luidsprekerkeuzeknopjes hoefden ook geen hoge stroom meer te verwerken. Dat werd steeds meer overgelaten aan een relais met vergulde contacten en van vergulde contacten is bekend dat de overgangsweerstand met de tijd veel minder snel toeneemt dan bij een gewoon koperen contact. Goedgebouwde gasgevulde relais met vergulde contacten zijn praktisch onverslijtbaar. Een stille ringkerntransformator is steeds meer de norm geworden, ook in budgetversterkers.
We lijken een beetje af te dwalen. Waarom komen deze gedachten eigenlijk plotseling op? Enter de A-S3200, de grootste van een setje van drie nieuwe geïntegreerde versterkers van Yamaha.
Yamaha A-S3200: retro voorkomen met moderne techniek
Voordat we muziek gaan luisteren bekijken we de techniek van de A-S3200. Na het uitpakken bekijken we de buitenkant en de specificaties van de fabrikant.
Nadat de A-S3200 is aangesloten, wordt hij aangezet. We horen achter elkaar een aantal klikjes. Dit zijn relaisklikjes. Op het front is een klein draaiknopje geplaatst om te kiezen tussen luidsprekerpaar A en/of B. Draaien aan het knopje veroorzaakt vette kliks onder de kap. Zo op het eerste gehoor heeft Yamaha zware luidsprekersrelais geplaatst. Er loopt dus geen muzieksignaal over het klein knopje op het front. Als we aan de bronkeuzeknop draaien, horen we ook weer de nodige klikjes. Het tere muzieksignaal loopt dus niet over de draaiknop zelf, maar de draaiknop stuurt achterliggende relais aan. Het apparaat is zwaar in verhouding met het opgegeven vermogen. De twee paar van messing gemaakte luidsprekeraansluitingen, die geschikt zijn voor bananenstekkers, vorkjes en blank draad tot een diameter van zes millimeter, behoren tot de zwaarste exemplaren die we de laatste jaren hebben gezien, zeker in deze prijsklasse. Onder de motorkap bevindt zich een ringkerntransformator die ondersteuning krijgt van vier afvlakcondensatoren van elk 22.000 uF.
De A-S3200 is voorzien van een toon- en balansregeling die bestaat uit een drietal draaiknoppen. Als de betreffende draaiknoppen in de middenpositie staan, worden toon- en balansregeling omzeild en hebben dus hoegenaamd geen invloed op het signaal.
Yamaha A-S3200: uitsluitend analoge schakelingen
Het gehele signaalcircuit is volledig gebalanceerd uitgevoerd en de A-S3200 heeft twee paar XLR-ingangen. Daarnaast zijn nog vier cinch-ingangen beschikbaar en een draaitafelingang die naar keuze geschikt is voor mm-elementen of mc-elementen (keuzeschakelaar op het frontpaneel). Dan is er ook nog een eindversterkeringang waarmee de A-S3200 opgenomen kan worden in een groter systeem waarbij een andere apparaat de volumeregeling voor zijn rekening neemt. En de geplaatste voorversterkeruitgang kan gebruikt worden om een andere eindversterker aan te sturen, of een actieve subwoofer.
Geheel in lijn met de versterkers van pakweg dertig jaar geleden, heeft de A-S3200 geen digitale schakelingen of ingangen aan boord. Een gebruiker zal dus een losse DA-converter of streamer moeten aansluiten om digitaal signaal te kunnen verwerken.
Het ontbreken van streaming-functies heeft een voordeel. De gebruiker hoeft geen gebruikersvoorwaarden te accepteren en kan niet bespioneerd worden. Streamers hebben de vervelende eigenschap dat ze afhankelijk zijn van software en software-updates, net als computers. De A-S3200 kan geen last krijgen van updateritis want hij heeft geen software aan boord. Streaming-functies kunnen niet uitvallen of tegen de zin van de gebruiker “verbeterd” worden. Het ontbreken van een streaming-platform is geen nadeel; het is een voordeel want het maakt de A-S3200 toekomstvast. De A-S3200 heeft geen verouderingsgevoelige functies aan boord.
Natuurlijk, een streamer is handig en biedt een grote goedgevulde of misschien wel eindeloos volle jukebox die vanuit de luie stoel bediend kan worden. Streamers, zijn niet meer weg te denken uit het huidige audiolandschap. De gebruiker van de A-S3200 kan een streamer/DA-converter naar zijn eigen smaak op de A-S3200 aansluiten. De kans is groot dat de streamer sneller veroudert dan de A-S3200. Als de streamer vervangen moet worden, kan de A-S3200 blijven staan.
Yamaha A-S3200: moderne analoge vesterker
Kort samengevat komt het erop neer dat de A-S3200 zo op het eerste gezicht heel erg doet denken aan de versterkers van dertig à veertig jaar geleden. Het uiterlijk zal bij liefhebbers een nostalgisch gevoel oproepen. Maar dat is slechts het uiterlijk.
Als het gaat om de bouwkwaliteit, heeft de A-S3200 volledig gebroken met het verleden. De bouwkwaliteit doet in niets denken aan de toestellen van vroeger. De A-S3200 heeft een te verwaarlozen ruisvloer. Alle aansluitingen op de achterzijde zijn van een voorbeeldige kwaliteit, met name de luidsprekeraansluitingen. De voeding is van een veel hogere bouwkwaliteit dan vroeger gebruikelijk was. Muzieksignaal en luidsprekerstroom lopen niet meer over kleine kraakgevoelige knopjes. Ten slotte, Yamaha levert een fraaie IR-afstandbediening bij de A-S3200. De vroegere versterkers met VU-meters hadden dat niet.
Oh, en wie zich stoort aan VU-meters, kan de VU-meters van de A-S3200 uitzetten.
We lopen even langs de specificaties van de A-S3200, we zetten hem daarna neer in de testomgeving en dan gaan we doen waar het allemaal om draait: muziek luisteren.
