Zou het met mijn leeftijd te maken hebben dat ik uit het omvangrijke leveringspakket van Wharfedale, na een review van de Linton Heritage, een paar Wharfedale Denton 85th Anniversary luidsprekers toegestuurd krijg? Of eerder met mijn smaak voor muziek? De importeur en de redactie laten mij in het ongewisse van oorzaak en gevolg. Feit is wel dat ik de laatste tijd van meerdere kanten klassieke modellen krijg aangeleverd, waar ik dan weer erg vrolijk en jong van geest van kan worden.
Opgegroeid in een tijdperk waarin het muzikale resultaat ver boven de vormgevingsaspecten stond, ben ik wellicht minder gevoelig voor uiterlijk van apparatuur en luidsprekers. Al kan ik een fraai model zeker appreciëren en speelt afwerking wel degelijk een rol in de beoordeling. Met die afwerking zit het wel goed als ik een paar in mahonie fineer afgewerkte Dentons uit de doos til. Voorzien van een frontdoek dat past bij de afwerking en het uiterlijk.
Het logo doet denken aan vroeger, de tijd dat mijn vader een set Denton 2 aan de muur hing. Jammer dat ik ze niet heb bewaard voor een vergelijk met de huidige modellen. Herinneringen zijn te ver weggezakt om zelfs maar een vaag idee van de oude klank over te hebben gehouden. Schone lei, schone oren, aan de slag!
Wharfedale: 85 jaar jong
De Denton 85th Anniversary is inderdaad een klassieke boekenplankluidspreker met heel traditionele maten van 34cm hoog bij 24cm breed. Met zijn diepte van 27,5 cm (zonder de terminals mee te rekenen) heeft de woofer een flinke inhoud van 13,7 liter ter beschikking. Aan de achterzijde zijn twee diepe en smalle reflexpoorten aangebracht om de woofer nog wat extra te steunen in zijn werk. Het Tungsten stoffen doek kan eenvoudig worden verwijderd, al is dat niet de bedoeling tijdens het spelen.
Achter het doek bevindt zich de met een Kevlar conus uitgeruste woofer, sterk lijkend op het model in de Linton Heritage, dit keer geschikt voor het hele gebied van lage tot en met de middentonen. Een tweeter heeft een softdome van zacht textiel, verstopt achter een metalen rooster ter bescherming van duwende vingers. De tweeter is uit het midden geplaatst en dat maakt een linker en een rechter speaker. Te herkennen aan het Wharfedale logo dat uiterst links- en rechtsbuiten hoort te komen in de opstelling.
De 165mm woofer en de 25mm tweeter worden gescheiden door een cross-over waar Wharfedale over prijsgeeft dat de kantelfrequentie op een hoge 3.1kHz ligt. Netjes dat Wharfedale het rendement van de weergevers omrekent naar 4 Ohm en zo uitkomt op 88dB. Het gros van de versterkers levert daarbij het dubbele vermogen ten opzichte van 8 Ohm, dat is mooi meegenomen.
Dat de systeemimpedantie niet zakt onder de 3,8 Ohm maakt de Denton 85 tot een niet heel erg lastig aan te sturen luidspreker. Het gespecificeerde frequentiebereik is 45Hz tot 30kHz binnen +/- 3 decibel, met een -6 dB punt op 40Hz. Wat op het gehoor wel klopt. Een gewicht van 9 kilo per stuk is best indrukwekkend en geeft al een beetje de degelijke bouw aan.
Wharfedale Denton
De Denton is misschien wel het meest populaire model van Wharfedale in de loop der jaren. Het eerste model werd in 1967, al na de pensionering van Wharfedale oprichter Gilbert Briggs, door Rank Wharfedale op de markt gebracht en werd vooral met de Denton 2 in Nederland een instant succes. Mede te danken aan een publicatie in de Consumentengids. Om een idee te geven van de populariteit van het merk, in 1977 werden in een nieuw neergezette fabriek maar liefst 800.000 drivers per jaar gemaakt. Na de Denton 2 kwamen er nog een 2 XP, een Denton 3 (3-weg) en een 80th Anniversary model. Wie een blik werpt op Markplaats of Hifishark zal ontdekken dat er een levendige handel in de oude modellen is, ze zijn bijkans onverslijtbaar bij normaal gebruik.
De huidige modellen komen uit de koker van Peter Comeau, een veteraan op het gebied van luidsprekerontwerp en akoestiek. Het team onder zijn leiding werkt voor de International Audio Group uit China, de enige manier om tegen scherp concurrerende prijzen deze kwaliteit luidsprekers op de markt te zetten. Wie een oude Denton 2 nog in gedachten heeft zal weinig herkennen in de Denton 85: moderne materialen zijn toegepast, veel betere meetmethodes gebruikt, veel fraaiere kasten worden gemaakt, kortom de Denton 85th Anniversary is net zo verschillend ten opzichte van zijn voorgangers als een DAF van een Tesla.
Geef muziek de ruimte
Luisteren naar de Denton 85 is bepaald geen straf als ik de laatste luistersessie begin met viool concerten van Mozart, uitgevoerd door soliste Marianne Thorsen en het Trondheim Soloists orkest. De opname is afkomstig van 2L en gedownload in FLAC 192kHz 24bit zodat mijn Auralic streamer niet hoeft te upsamplen om het meest passende signaal aan mijn Metrum dac aan te bieden. Een PrimaLuna ProLogue Four doet net als bij een eerdere review van de Wharfedale Linton Heritage zijn werk als eindtrap, met daarbij een set Driade Flow luidsprekerkabels. Wat ik heb vervangen zijn de Wharfedale bruggetjes op de bi-wire aansluiting, door een setje Simply Audio straps met zilver spades.
Dat de Denton 85 is uitgerust met (nogal onhandige) bi-wire terminals had voor mij niet gehoeven, in deze prijsklasse zie ik liever dat u wat meer uitgeeft aan de enkele luidspreker kabel dan dat mensen gaat investeren in dubbele kabellengtes. Met een paar korte stukjes van dezelfde kabel zijn dan mooie bruggetjes te maken. De luidsprekeraansluitingen zijn in die zin onhandig omdat ze schuin ten opzichte van elkaar zijn gemonteerd. Ruimte is er genoeg om kabels vast te zetten of in te prikken, aan de uiteinden van de kabels moeten de plus en de min wel ruimte hebben. De plus/min terminals wijzen elk een andere kant uit en bovendien beveelt Wharfedale aan om de min aan te sluiten op de onderste terminal en de plus op de bovenste van de twee. Met de Flow kabels is dat geen probleem, de plus en de min zijn over de hele lengte separaat.
Terug naar de gestreamde muziek waar Marianne zo haar best op heeft gedaan. De heldere opname vormt geen probleem voor de levendige Denton 85, mits u niet de frontdoekjes weg haalt. De Denton 85 is ontworpen op de vlakste weergave met de doekjes op hun plaats. Haal ze weg en scherpte komt naar voren, zonder dat er een verbetering optreed in spreiding. Dus vooral laten zitten voor het optimale resultaat. Het totaalbeeld komt heerlijk vrij in de ruimte te staan, doet in dat opzicht zelfs denken aan wat een BBC LS3/5a kan presteren.
Waar de Denton 85 in dat vergelijk bij achterblijft is in verfijning en uitputtend zoeken naar het laatste detail, wat niet verwonderlijk is gezien de prijsklasse waar de Denton 85 in zit. Het Denton 85 stereobeeld is breed, staat op een mooie hoogte en geeft een aardige indruk van diepte. Daarvoor moeten de Denton’s wel op stands staan en niet op een boekenplank. Elke stabiele stand is bruikbaar, ik gebruik graag een open frame en ontkoppel de stands van de vloer met dempers in plaats van spikes. In mijn geval hoor ik dan het meeste van de luidspreker zelf en verkrijg de minste invloed van stand en vloer.
Naast de vioolconcerten van Mozart is er veel geluisterd naar klassieke muziek op de Denton 85, waarbij internetradio een belangrijke bron was, zodat alle genres wel langs zijn gekomen. De kwaliteit van internetradio laat helaas te wensen over, daarom snel teruggekeerd naar eigen rip’s als “Affettuoso” van Mariette Petkova. Een dame die een vleugel compleet naar haar hand weet te zetten, op deze cd een werk van Robert Schumann spelend met een groot orkest daarbij. Wat ik terug wil horen en te horen krijg, is de grootsheid van een vleugel, de heldere hoge noten, de klank van de romp bij de lage noten. In een natuurlijke setting waarbij de vleugel duidelijk het solo instrument is, zonder het instrument te vervreemden in de opname van de orkestleden.
De mix is prachtig gedaan en dat is met de Denton 85 overduidelijk waarneembaar. De kleine en dappere buizenversterker kan de belasting van 4 Ohm op zijn sloffen aan, al zijn de lage tonen niet zo strak als op een vergelijkbaar transistor exemplaar. De totaalindruk is niettemin imposant, als de paarprijs van de Denton 85 een stuksprijs zou zijn keek ik er niet raar van op. De overweldigende muziek is niet helemaal mijn favoriet, tijd om lekker aan de slag te gaan met stemmen.
Met een smash
Wat te denken van Patricia Barber en haar track “Smash” van het gelijknamige album. Mooi hoe de stem klein wordt gehouden in het stereobeeld en slechts wat groeit als Barber dichter op de microfoon zit, terwijl haar vleugel veel groter staat afgebeeld. Als na twee minuten het geweld losbreekt en jankende gitaren met heftige drums erbij komen, dan groeit dat stereobeeld tot kamer vullende afmetingen in mijn opstelling.
Weer bewijst de Denton 85 zowel om te kunnen gaan met zachte en rustige passages, als met geweld dat op hoog volume uit de speakers knalt. Beheerst, nooit met valse bonken of dreunen, evenmin met snerpend hoog of krijsende stem. De afstemming van de Denton 85 is in mijn oren eerder gefocust op juistheid dan op effectbejag. Noch deuken noch pieken in het frequentieverloop heb ik kunnen ontdekken in de weken dat de Denton 85 hier stond te spelen, waarbij de weergave compleet blijft ongeacht het volume niveau. Heel zacht spelen later op de avond gaat net zo gemakkelijk als overdag stof uit de frontdoekjes jagen.
Inmiddels heeft het geweld plaats gemaakt voor het rustiger “Redshift” dat uitermate plezierig de oren in stroomt. Mooie, heldere en verstaanbare stem, geen te zware bas waar Barber berucht om kan zijn, instrumenten om haar heen gezet. Niet op een kluitje, evenmin zodanig dat er eilandjes ontstaan van geluid in het stereobeeld, de presentatie is zoals je mag verwachten bij een concert in een compacte zaal of tijdens een huisconcert. Gedurende de “Spring song” speelt een krachtige bas, met de hand geplukt en die geeft duidelijk aan dat het met de definitie in het laag wel goed zit, door netjes met de noten een toonladder langs te lopen. Het zal wel wat helpen dat het weer een highres bestand is, maar uiteindelijk is het de Denton 85 die de aangeboden informatie naar de oren stuurt. Waartoe hij prima uitgerust is.
Man, vrouw, emotie
Van een vrouwenstem met complexe instrumentale structuur over naar singer/songwriter Allan Taylor. “Down the years I travelled” is de naam van het album. De warme, deels zingende en deels vertellende stem van Taylor heeft wel degelijk vaak last van een kunstmatige bobbel in de lage tonen. Waarmee fabrikanten graag een kleuring toevoegen om de luidspreker vooral “aangenaam” te maken. De Denton 85 is hier een neutrale weergever, genoeg warmte om Taylor’s stemkarakter naar voren te brengen, geen extra’s die verstaanbaarheid kunnen vermoorden, geen schraalheid waarmee Taylor onrecht zou worden aangedaan.
Telkens weer valt op hoe homogeen en rustig het frequentieverloop van deze weergever is. Dat gecombineerd met het losse stereobeeld, de afmetingen van het beeld en het oplossend vermogen bestempelen de Denton 85 keer op keer tot winnaar. Wat ongetwijfeld meewerkt met de rijke en gecontroleerde basweergave is het formaat van de monitor. De rechthoekige vorm is voor het oog wat plomp, wie naast de Denton 85 staat zal de diepte van de kast opvallen. Het is bijna terug naar af, naar de oervorm van Denton in de tijd dat luidsprekers niet door een pers werden gehaald om toch vooral smal te worden.
De breedte van het front heeft vast en zeker een positieve invloed op het afstraalgedrag. Luidsprekers met te smalle fronten zijn onder invloed van mode en design eerder slechter dan beter geworden is in de afgelopen 50 jaar. Het maakt de Denton 85 overigens niet lelijk, hoogstens anders dan wat er verder op de markt is. Ouderwetser is een te lelijk woord, de Denton 85 is klassiek vormgegeven en afgewerkt. Zowel met de twee soorten fineer als met het doek en het Wharfedale logo. In een witte Jan des Bouvrie kamer zullen ze een vlag op een modderschuit vormen, in de Nederlandse huiskamers met een meer klassieke afwerking passen ze perfect.
Zoekend in de collectie kom ik terecht bij een vrouw die sinds de eerste familie vakantie in Frankrijk mijn hart nog altijd sneller doet kloppen. Patricia Kaas is in Nederland slechts in beperkte kring bekend, haar mislukte optreden voor Frankrijk tijdens een Songfestival een aantal jaren terug heeft daar geen verbetering in gebracht, voor mij is haar unieke stemgeluid als een zalf op een wonde. Vooral de tweede cd van het album dat haar naam draagt draai ik graag. Akoestische versies van een aantal songs, waarbij begeleiding minimaal is gehouden, de productie geen ingeblikte strijkers toevoegt en haar stem de hoofdrol vervult.
Hoewel de Denton 85 niet direct het kippenvel op de armen zet weet ik volop te genieten, kan ik haar weer voor mij halen zoals ze op concerten klinkt, kruipt ze in mijn hart en doet de wereld om mij heen weer even vergeten. Wat de Denton 85 hier uitstekend laat horen is de kracht die in de fragiele vrouw schuilt, het vermogen lucht uit de longen te pompen, want ze kan echt luidkeels uit de hoek komen. Wat subtiel moet zijn wordt klein gehouden in het stereobeeld. Het is puur, het is zuiver, het is realistisch. Kortom gewoon zoals je het graag hoort, haar graag hoort.
Slotakkoord
Keer op keer werd mij op het hart gedrukt de review alleen te laten plaatsen als er voldoende voorraad van de Denton 85th Anniversary is. Niet zo verwonderlijk want dit soort modellen vindt gezien de hoge prestatie, het fraaie uiterlijk en de zeer gunstige paarprijs van € 749,- gretig aftrek via webshops en via dealers.
Na een ruime periode van inspelen is een in de prijsklasse passende PrimaLuna buizenversterker gevonden om met de Denton 85 te werken. Het had net zo goed een transistor versterker kunnen zijn, van € 500,- tot aan € 2.500,- om een grens te stellen. Muziek streamend kan na uitvoering en vooral langdurig luisteren de conclusie niet anders luiden dan dat Wharfedale een heerlijk model op de markt heeft gebracht. Bescheidener van afmeting dan de grote Linton Heritage, daarmee wat beperkter in de lage tonen, wel gemakkelijker plaatsbaar in kleinere ruimtes. Met behoudt van hetzelfde plezierige karakter dat de Linton heeft.
Het bedenken van een kritische noot is een vrij onmogelijke opgave; klank, stereobeeld, gedrag aan een versterker, uiterlijk, schiet mij maar lek wat hier mis gaat. Natuurlijk kun je een betere weergever bedenken, maar begin dan wel met de paarprijs te verdubbelen ten opzichte van de Denton 85th Anniversary. Over uiterlijk of beschikbare afwerkingen valt te twisten, niet over de kwaliteit van de weergever an sich.
Wharfedale Denton 85th Anniversary
€ 749,- per paar | www.wharfedale.eu
Beoordeling: 4.5 / 5
