Veel luidsprekers zijn stereo eerst, surround later. Met de fonkelnieuwe Rubikore-lijn pakt DALI het anders aan en zet het beide toepassingen op gelijke voet. Krijg je hierdoor een surroundopstelling die echt alles kan? Tijd om dat te onderzoeken met een ‘conventioneel’ systeem gebouwd rond de Rubikore 6 (en met de hulp van Lyngdorf!). | Liever stereo? Lees dan de review van de DALI Rubikore 6
De nieuwe Rubikore-luidsprekers zijn een belangrijke introductie voor DALI. En niet enkel omdat deze middenklassers een populaire lijn vervangen en het opnemen tegen voorname rivalen bij Bowers & Wilkins, Focal, KEF en Monitor Audio. Maar ook omdat de Rubikores de vernieuwing die DALI de voorbije jaren introduceerde in het high-end segment naar producten brengt die veel bereikbaarder zijn. En ja, zo’n KORE is mooi, maar aan 40.000 euro/stuk niet voor iedereen weggelegd. En dan moet je er nog plaats voor hebben, want aan 160 kg is het geen speaker die je argeloos op je plankenvloer kunt parkeren.
De Rubikore-familie bestaat uit betere middenklassers met high-end DNA die zich nestelen in een competitief segment, ter vervanging van de Rubicon-familie die DALI een eeuwigheid geleden introduceerde. We gaan trouwens in deze review wel vaker naar die Rubicon-modellen verwijzen. Deels omdat we veel ervaring hebben met die luidsprekers in onze testruimte, deels omdat Rubikore dankzij het gebruik van dezelfde kastvormen duidelijk met deze vorige generatie verwant is. Aanvankelijk zou Rubikore zelfs gewoon een soort MK2-update worden van Rubicon, zoals de goedkopere Opticon-familie al eerder ontving, horen we in de wandelgangen. Maar onder meer door de technische ontwikkelingen bij de spectaculaire Kore en Epikore 11 en andere upgrades, bleken de verbeteringen toch zo ingrijpend dat DALI van een nieuwe luidsprekerlijn begon te spreken.
Gedeelde eerste plaats voor surround
Dit is een luidsprekerreeks gebouwd door een grotere fabrikant. Dan mag je een aantal zaken verwachten, te beginnen met een wat breder aanbod van modellen zodat je makkelijker een surroundopstelling op je eigen maat kunt bouwen. Bij sommige hifi-bedrijven merk je echter dat surround eerder op de tweede plaats staat, en dat er vooral eerst aan stereoliefhebbers is gedacht. Dat is nu eenmaal waar doorgaans de hoofdmoot van de verkoop zit. Dat is hier bij Rubikore niet helemaal het geval – en dat verrast ons niet. DALI heeft al langer de gewoonte om een centerspeaker en een aparte muurspeaker te bieden bij de meeste van zijn luidsprekerlijnen. De liefde is dus wat gelijker verdeeld tussen stereo en surround. En trouwens, die tweedeling gaat voorbij aan de realiteit dat je op een goede surroundset even goed muziek kunt beluisteren.
Met de Rubikore gaat DALI een stap verder door surroundliefhebbers een extra keuze te bieden. Het vroegere Rubicon LCR-model (dat zo heet omdat je hem links en rechts verticaal kunt plaatsen, en liggend als centerkanaal) wordt nu vervangen door de Rubikore On-Wall. De verdraaibare tweetermodule die de twee oriëntaties van dat model mogelijk maakt, maakt nu ook de overstap naar de Rubikore Cinema. Dit is een speaker dat de kast van de vroegere Rubikon Vokal-centerspeaker toepast. Het krijgt een nieuwe naam omdat je de Rubikore Cinema liggend of staand gebruiken. Dan is het net een soort grote boekenplankspeaker.
De opstelling die we in deze test bekijken is wat klassieker opgevat. Het is gebouwd rond de Rubikore 6-vloerstaanders, de hierboven afgebeelde Rubikore Cinema (voor het centerkanaal) en twee Rubikore 2-boekenplankspeakers als surroundkanalen. Een soort opstelling die je in een grotere woonkamer zou plaatsen waar je echte surround wil beleven, zonder per se de ruimte volledig te willen ombouwen tot thuisbioscoop.
De keuze voor ‘echte’ vloerstaanders vooraan maakt deze opstelling naar ons gevoel ook wat meer muziekcentrisch. Als je dan toch gewoon stereocontent speelt, dan zou het met deze vloerstaanders niet een teleurstellend verschil met de filmbeleving mogen opleveren.
Dat kun je wel ervaren als je links en rechts vooraan kleinere weergevers gebruikt, zelfs al laat je die ondersteunen door de sub. En over subwoofers gesproken: voor deze test gebruiken we één of twee DALI Sub K-14F’s.
In onze testruimte zijn er trouwens wel vier DALI Alteco-speakers permanent aanwezig voor de hoogtekanalen, maar die zetten we voor deze test niet in. DALI heeft verder nog Phantom-inbouwmodellen die in een Atmos-opstelling voor de hoogtekanalen kunnen zorgen en qua timbre passen, maar deze betaalbare Alteco’s vinden we ook al degelijk presteren. Wel spijtig dat DALI geen gelijkaardige modellen in het hogere segment voorziet.
Prachtig afgewerkt
Zoals gezegd zien we deze fraaie opstelling die we testen eerder in een woonkamer verschijnen. De mooie afwerking van de Rubikore-speakers is dan wel een troef én keuze is er genoeg. DALI voorziet vier kleuruitvoeringen: hoogglans-zwart, een glanzende wit, een heel fraaie (lichte) walnoot-fineer en een roodachtige Maroon-fineer dat met een riante glanslak is bedekt. Maroon is echter niet beschikbaar bij de On-Wall en de Cinema, iets om rekening mee te houden.
Bij de vier kleuredities horen roosters die de luidsprekers een net wat hipper entree laten maken. Dat is vooral zo bij de witte uitvoering en de speakers met walnootfineer, waar de roosters overtrokken zijn met een lichtgrijze respectievelijk bruine Scandi-stof. De Rubikore Cinema die we op bezoek krijgen was zo getooid, en dat was echt wel iets mooi. De bevestiging van de rooster had wel magnetisch gemogen, dat wel.
De Rubikores in zwart of Maroon krijgen dan weer een donkergrijs textielgrille waar lichtere draadjes doorlopen. Iets gelijkaardig zagen we al bij de betaalbare Oberons, en het zorgt voor een zeker premiumgevoel. De combi van de weelderige afwerkingen en roosters zorgen voor de nodige luxe. DALI van zijn kant zegt zich geïnspireerd te hebben op de laatste meubeltrends. In designland Denemarken moet dat niet zo moeilijk moet zijn.
Daar is de hybrid tweeter weer
Los van het uiterlijk, komen de kasten van de Rubikores even solide en ‘stil’ over als voorheen. Van DALI verstaan we dat er veel geïnvesteerd is in de productie van hun (hogere) luidsprekerreeksen, dat in het noorden van Jutland (Denemarken) plaatsvindt.
Er zit natuurlijk ook heel wat – en misschien wel vooral – technische vernieuwing in deze DALI-luidsprekers. Dat valt eerst minder op omdat er een aantal vertrouwde elementen opduiken. Te beginnen met de donkerrode conussen die uit papier- en houtpulp zijn samengesteld. Wie echter goed oplet, zal een aantal zaken merken. Dat het materiaal minder ruw is geworden bijvoorbeeld, en dat er vormen in de conus zijn gestempeld.
Aan de achterzijde zit een nieuw motorsysteem met dubbele magneten, wat volgens de ontwerpers een belangrijke ingreep is om vervorming de kop in te drukken. Vaste waarde SMC ontbreekt uiteraard niet. Dit kunstmatig materiaal is magnetisch, niet elektrisch-geleidend, wat opnieuw vervorming voorkomt. SMC vindt ook z’n weg naar de spoelen in de cross-over, naast condensatoren van Mundorf.
Ook de hybride tweeter-module van DALI is hier weer van de partij. De Denen blijven vasthouden aan het huwelijk van een softdome-tweeter (die het merendeel van het werk doet) met een ribbon-tweeter voor het ultrahoog. Het concept is dus ouder, maar de uitwerking is nieuw. Zo is de dome-tweeter een nieuw exemplaar dat vrij is van vloeistof.
Even een Lyngdorf erbij
Om de 5.1-opstelling aan sturen gebruiken we niet de Denon AVC-A1H die vast in de testruimte staat, maar wel een Lyngdorf-combinatie die samen met de Rubikores arriveerde. De bedoeling was dat de processor/voorversterker een MP-40 zou zijn, maar uiteindelijk bleek de MP-60 2.1 beter leverbaar tijdens de testperiode. Dat is natuurlijk een kostbaar toestel bestemd voor eerder professioneel gebouwde thuisbioscopen, maar is technisch en functioneel heel vergelijkbaar. De MP60 2.1 kan wel zestien kanalen decoderen, tegenover de twaalf van het lager model. Aangezien we voor deze test gaan voor 5.1 hebben we sowieso kanalen ruimschoots op overschot.
Als het gaat om versterking, zorgt de Lyngdorf MXA-8400 voor het nodige. Deze relatief nieuwe meerkanaalsversterker van het Deense merk zet aparte Purifi Eigentakt-modules in om acht kanalen telkens te voorzien van 400 Watt. Als er meer nodig is, kunnen kanalen ook gebridged worden om dat vermogen per kanaal te verdubbelen. Een interessante optie voor, bijvoorbeeld, de front en center-kanalen. De Rubikore-modellen die wij testen zijn in elk geval allemaal uitgerust met dubbele aansluitingen, zelfs de kleine Rubikore 2.
Bij een Lyngdorf hoort natuurlijk RoomPerfect, het kamercorrectiesysteem dat in-house ontwikkeld werd onder leiding van Peter Lyngdorf. We kennen het al van onze eigen TDAI-3400-versterker, waar het corrigeert voor twee kanalen en zorgt voor een goede subintegratie. De meerkanaalversie die we hier toepassen is in principe niet anders dan de stereovariant. Het meten duurt natuurlijk wel wat langer, maar dat heb je bij elk systeem.
Net zoals andere systemen, zoals Audyssey of Dirac, moet je met RoomPerfect een aantal metingen uitvoeren zodat de software de kamer leert kennen. Helemaal anders is echter hoe je dat doet: met de meegeleverde high-end meetmicrofoon en statief meet je niet op vaste plekken, maar op posities die op toevalbasis worden gekozen. De testtonen klinken ook anders (én luid!), maar na een vijftal metingen heeft de software voldoende van de kamer leren kennen (het wordt uitgedrukt in procenten) om een goed resultaat te krijgen.
Geen Mission: Impossible
Met ‘Dead Reckoning, Part One’ dendert de Mission Impossible-reeks af op een spannende finale – het is nog wachten op het laatste deel dat volgend jaar verschijnt. Op het Rubikore-systeem begint het meteen spannend, met de bekende MI-thema dat naar een immens neergezet crescendo opbouwt. Dat is even schrikken, want het volume stond al behoorlijk luid… Wel een mooi testje van wat de Rubikores kunnen. In de spannende intro, waarin een AI een Russische bemanning van een onderzeeër misleidt zodat ze zichzelf kelderen, blijft de spanningsboog dankzij de muziek altijd gespannen. Zoals je mag verwachten van betere speakers van een gereputeerde speakerbouwer, zijn de verschillende Rubikore-modellen qua timbre perfect op elkaar afgestemd. Dat levert een heel naadloze omhulling op, zelfs in een testruimte die niet vergelijkbaar is met een professioneel ontworpen bioscoop. RoomPerfect speelt daar ook z’n rol in, maar in de basis moeten de speakers het wel aankunnen. Dat is zeker hier het geval.
Fans van de Mission: Impossible-filmreeks spitsen meteen hun oren als het bekende deuntje gecomponeerd door Lalo Schifrin langskomt, dat nog dateert van de oorspronkelijke tv-reeks uit de jaren zestig. Maar het is meer dan vast intromuziekje, zoals die van James Bond. Het muzikale MI-thema en de muziek van Lorne Balfe wordt bijna continue – en altijd heel effectief – gebruikt om de actie te ondersteunen. Bij deze Ultra HD Blu-ray-versie, afgespeeld via een Oppo UDP-203, hoor je het wisselen tussen vooraan in de kamer als de actie intens is en achteraan door de speakers op dialoogrijke uitlegmomenten. Het is een heel slimme manier om de vaart in de film te houden, en zorgt voor een bijzonder dynamisch gevoel.
Wat de Rubikore-opstelling mooi doet is die diepe orkestrale klanken echt body te geven, terwijl de piekende blazers haarzuiver klinken zonder fel uit de mix te komen. De lichtwarme klanksignatuur van de DALI’s zorgt hier voor een zeer sterke prestatie, waarbij het volume gerust wat hoger mag staan zonder dat we daar last van hebben. Een teken dat vervorming goed is aangepakt door de Deense ontwerpers. Dit is ook het punt waar we het sterkste verschil merken met de Rubicon-opstelling die de voorbije jaren in deze testruimte dienst deed.
Een schouderklopje ook voor de combinatie van RoomPerfect en de DALI’s, want hoewel dit ‘slechts’ een 5.1-opstelling is, krijgen we een heel overtuigende, naadloze surroundervaring. Missen we de hoogtespeakers? Misschien, maar bij de hectische achtervolging – dit doet de MI-reeks altijd supergoed – in Rome zit het al heel goed. Als Grace met haar gestolen politiewagen crasht en het geluid even helemaal dof wordt, met een pieptoon in het linkse kanaal achteraan, wordt die korte ‘shellshock’ heel overtuigend overgebracht. Na een kort vuurgevecht waarbij kogels langs de oren vliegen, wordt de achtervolging verdergezet in een gepimpte oude Fiat 500. Het is onder meer het sounddesign waardoor wat volgt ernstig maar tegelijkertijd ook komisch overkomt, zoals wanneer de Fiat door het enorme motorvermogen in cirkeltjes blijft draaien op een plein – de piepende banden komen dan heel natuurlijk uit de kleinere Rubikore 2’s achteraan. In z’n geheel tonen de Rubikores zich vinnig, waardoor plotse positieveranderingen en geluidseffecten goed worden verwerkt. In dit geval, maar ook bijvoorbeeld bij de race in ‘Ready Player One’, werd hierdoor het tempo en spanning uitstekend gecommuniceerd. In deze scène gebeurt er ongelooflijk veel op vlak van geluidseffecten, en die rijkdom wordt goed overgebracht door het DALI-systeem.
Surround dient ook voor…
Het vorig jaar verschenen ‘Tuvayhun’ is opnieuw een spectaculaire opname van het Noorse 2L-label en met de TrondheimSolistene, in surround én DSD-formaat opgenomen in de Nidaros-kathedraal van Trondheim. Als je kiest voor de Blu-ray-drager, dan krijg je bij 2L altijd een varia van formaten, gaande van 2-channel en verschillende surroundmixes op Blu-ray en een bonus-SACD-versies erbij. Voor deze test kiezen we de 5.1 DTS-HD MA-uitvoering op de schijf, aangezien dat past bij de opstelling die we gebruiken.
De Rubikores zorgen voor een sterke, levensechte performance, waarbij de hybride tweeters het heel fijn microdetail aanleveren dat je brein wijsmaakt dat je effectief in daar in het kerkgebouw in het hoge noorden vertoeft. De DALI’s zijn iets zachter in het hoog, maar dat maakt de luisterervaring niet minder krachtig én toch ook net iets meer ontspannen. ‘I Am Poor’ mag dan helemaal anders klinken dan wat je verwacht van Noorse muziek, het is geweldige track om in surround te horen op deze DALI’s. Het eerste deel barst van het serene, met een enkele solist die in een grote ruimte zingt, het tweede deel is een verrassende versnellingsverandering dat Oosterse percussie toevoegt en klokslagen. Dat leidt niet tot een ineenstorting van het beeld, maar blijft bij het Lyngdorf en Rubikore-systeem driedimensionaal en verfijnd. Dat ze muziek lusten, dat kon je al lezen in de stereotest van de Rubikore 6’en, maar ook de stap naar muziek in surround kunnen ze maken.
De talenten van deze DALI’s lenen zich ook goed voor games. Als je dan toch een surroundopstelling in huis hebt… Aangezien dit de nieuwe 2.1-versie is van de MP60, kan de PlayStation 5 4K120 doorsturen naar de Sony XR-65A95K. Het spel dat we spelen (Spider-Man: Miles Morales) op de PS5 heeft een intro die je meteen in het verhaal sleurt, met muziek dat heel intens rond je speelt (aangezien de held een hoofdtelefoon draagt), gevolgd door een sessie slingeren tussen de hoogbouw van een grootstad.
Wat games anders maakt dan films is dat vaak alle kanalen rondom even intensief worden benut; als je personage omdraait, kunnen bijvoorbeeld dialogen de achterste speakers worden gestuurd. Hier heb je stadsgeluiden die naargelang je slingert snel van positie veranderen, wat een heel geslaagd effect is. Te kleine rear-speakers doen met zo’n content snel de surroundervaring instorten, wat natuurlijk niet de bedoeling is. De Rubikore 2’s stellen echter niet teleur, het zijn betrekkelijk full-range weergevers die veel details aanleveren.
Conclusie
De DALI Rubikore-speakers passen qua klank en timbre perfect bij elkaar. Dat is niet enkel een teken dat de ontwerpers heel doordacht te werk zijn gegaan. Het maakt vooral het bouwen van een surroundopstelling die je omhult en in de actie sleurt (én houdt) heel wat makkelijker.
Het zijn speakers die muziek en filmgeluid detailrijk (maar niet te helder) en met veel betrokkenheid presenteren, waardoor het immersiegevoel goed standhoudt. Goede aansturing en bronmateriaal is een must, maar dat hoort ook bij dit prijssegment. DALI biedt met deze lijn dus iets heel interessant voor wie een thuisbioscoop wil bouwen die sterk presteert én ook z’n honger naar muziek wil stillen.
DALI Rubikore 6
2.499 euro | www.dalibenelux.com
Beoordeling 4,5 op 5
DALI Rubikore Cinema
1.999 euro | Beoordeling 5 op 5
DALI Rubikore 2
1.299 euro | Beoordeling 4,5 op 5
