Bij Zwitserland denken we doorgaans aan besneeuwde bergtoppen, wintersport, bankgeheim en vermeende neutraliteit. Maar wist u dat dit land ook een opvallend bloeiende audiocultuur bezit? Vast wel. De afgelopen 30 jaar hebben fabrikanten als onder meer Piega, Stenheim, Boenicke, CH-Precision, Thorens, Weiss, Nagra en DartZeel dan ook een belangrijke bijgedragen aan ons huidige audiolandschap geleverd. Toch ontbreekt er nog één grote naam in dit illustere rijtje en dat is Soulution. Hoewel in 2005 ogenschijnlijk nieuw in de branche, wist eigenaar en oprichter Cyrill Hammer samen met zijn team van doorgewinterde techneuten al sinds die start opvallend snel op te klimmen tot één van ’s werelds toonaangevende high-end fabrikanten.
In deze test neem ik als heuse wereldprimeur de hagelnieuwe Soulution 331 geïntegreerde versterker onder de loep uit de geheel vernieuwde 3-serie van het Zwitserse merk. Een apparaat waarmee het merk wederom zeer goed beslagen ten ijs komt en zijn toch al sterke positie nog verder uitbouwt.
Soulution 331 Integrated: eerste indruk
Wie de uitlopende Soulution 330 geïntegreerde versterker naast de nieuwe 331 plaatst, zal in eerste instantie geen of maar amper verschil zien. In de basis klopt dat ook want beide modellen zijn in precies dezelfde fraai afgeronde, uit aluminium vervaardigde behuizing met dezelfde afmetingen (43 cm breed, 14,2 cm hoog en 49 cm diep) opgebouwd. Zelfs het gewicht is met 18 kg identiek. Eigenlijk is behalve het typenummer alleen de oppervlaktebehandeling verschillend. Want waar de structuur bij de 330 nog door kogelstralen is bepaald, kent de 331 een geborsteld opperplak, waarna beide vervolgens worden geanodiseerd.
Zoals we tegenwoordig ook bij andere merken steeds vaker tegenkomen, bezit de instap bij Soulution eveneens een modulaire opbouw. Bij de 331 resulteert dit in vier varianten die in verschillende samenstelling kunnen worden geleverd. De start bestaat uit de traditionele geïntegreerde versterker met de reeds aanwezige analoge in- en uitgangen. Bij de volgende keuze komt daar een phono MC-module bij. De derde variant bestaat uit een zeer hoogwaardige DAC, terwijl de vierde en laatste zowel de phono als DAC-module aan boord heeft.
High-end phonomodule
Wat de phonomodule (met één paar RCA-aansluitingen) betreft, gaat het om een tweetraps actief/passief ontwerp dat het analoge ingangssignaal afkomstig van een MC-element, extreem nauwkeurig omzet naar de geldende RIAA-standaard. Om dit te bereiken is de phonotrap opgebouwd met componenten volgens hele nauwe toleranties. Daarbij zijn de passieve componenten niet alleen van een hele hoge nauwkeurigheid voorzien, maar dragen deze ook bij aan de vereiste tijdconstanten van de RIAA-curve. Drie versterkertrappen met grote bandbreedte en weinig eigenruis zorgen vervolgens voor een versterking van 60 dB met minimale afwijkingen van de frequentie- en faserespons. De instelbare afsluitimpedantie (instelbaar met de afstandsbediening of de bedieningselementen op het voorpaneel) maakt het mogelijk om de phonotrap perfect op het gebruikte MC-element af te stemmen. Mooi is ook dat bij de 331 dezelfde actuele techniek is gebruikt als ook bij de phono-producten uit de 7-serie en 5-serie zijn toegepast. Uiteindelijk verschilt alleen de nauwkeurigheid en de inzet qua aantal onderdelen en kwaliteit van deze onderdelen tussen de drie productlijnen.
High-end DAC-module
Met zijn vier digitale ingangen (SPDIF, AES/EBU, Netwerk, USB) biedt de DAC-module het apparaat connectiviteit met een brede selectie van digitale bronnen. In de basis wordt veel gebruik gemaakt van dezelfde technologieën die ook in de grote en kostbare losse 760 DAC verwerkt zitten. Hieronder een krachtige DSP die alle inkomende digitale muzieksignalen omzet naar het DXD-formaat. Vervolgens voert de zeroPhase-verwerking uit en regelt het LEEDH-volumebesturingssysteem. Per kanaal wordt één PCM1792-chip in monoconfiguratie gebruikt voor de digitaal-naar-analoog conversie van de muzieksignalen.
De interne digitale filtering van de chip wordt bewust omzeild voor optimale resultaten. Het passieve reconstructiefilter is uitgerust met op maat gemaakte, uiterst nauwkeurige componenten die stabiele filterkarakteristieken waarborgen. Essentieel voor een artefact vrije werking. Ten opzichte van de DAC-module die voor de 330 werd gebruikt, bezit de nieuwe versie een duidelijk verbeterde analoge uitgangstrap. Deze bezit nu een veel grotere bandbreedte wat de fasefouten in het audiobereik aanzienlijk vermindert.
Bediening
Dat over Soulution-producten enorm goed wordt nagedacht kun je niet alleen zien wanneer je de onderhuidse techniek en opbouw bekijkt, maar ook wanneer je de werking probeert te doorgronden. In eerste instantie lijkt het simpel, maar achter deze ogenschijnlijke eenvoud gaat een hoge mate aan complexiteit schuil. Wanneer ik zowel de voorzijde als de wat vreemd gedrongen vormgegeven kunststof afstandsbediening erbij neem, blijkt de 331 middels drie drukknoppen en een robuuste, multifunctionele draaiknop te kunnen worden bediend.
Alle functionaliteit wordt op een duidelijk en overzichtelijk roodkleurig display weergegeven. Wat betreft de basishandelingen ontstaan er geen problemen, maar wie ook de overige opties wil gebruiken, is zeker in het begin bijna verplicht om de handleiding erbij te nemen. Ook de afstandsbediening laat de nodige vragen open en dat heeft alles te maken met het multifunctionele karakter waarbij ook een complete Soulution-keten bediend kan worden. Het is een keuze en het werkt op zich ook wel goed als je het eenmaal weet, maar intuïtief is anders en dit zou wat mij betreft best een stuk duidelijker mogen zijn.
De drijfveer
Zoals u in het begin van deze test al kon lezen leek Soulution in 2005 zo uit het niets te komen. Maar niets is minder waar, want het high-end merk maakt onderdeel van de Spemot Corporation. Een bedrijf gevestigd in het Zwitserse dorp Dulliken en vermaard fabrikant van elektronische apparaten en elektromotoren. Producten die veelvuldig worden gebruikt in de auto-industrie en verschillende andere toepassingen, waaronder professionele cateringapparatuur. Het bedrijf heeft een sterke reputatie op het gebied van innovatieve maatwerkoplossingen die voldoen aan specifieke klantbehoeften.
Wat Soulution betreft is het merk voor premium audio opgericht door de twee directeuren van Spemot, Cyrill Hammer en Roland Manz, beiden gepassioneerde liefhebbers van high-end audio. Na het bezitten en beluisteren van een hele reeks topversterkers besloten ze de uitdaging aan te gaan en de kennis van hun onderneming te combineren met hun passie voor audio.
Einddoel was om producten te ontwikkelen die een nieuwe en nog hogere maatstaf zouden zetten dan hetgeen al op de markt was. Maar er was nog een belangrijk iets en dat was dat de uitstekende geluidskwaliteit ook moest worden ondersteund door het ontwerp van de behuizing.De ontwikkeling van het behuizingsontwerp werd dan ook met dezelfde zorg en professionaliteit uitgevoerd als de ontwikkeling van de elektronica en de hier besproken 331 is daardoor ondanks zijn “instapstatus”, in iedere vezel een echte Soulution.
Concept, voeding en vermogen
Terug nu weer naar de 331. Een ontwerp wat samen met de 360 DAC, 350 phono stage, 326 voorversterker en 312 stereo eindversterker Soulutions minst dure serie belichaamt. De 331 geïntegreerde versterker is het eerste model wat van de nieuwste ontwikkelingen uit de 7-serie – met topmodel 717 – profiteert en dat is niet mis.
De meeste geïntegreerde versterkers combineren de functies van volumeregeling, bronselectie en versterking in één multifunctioneel circuit. Niet zo bij de 331. Deze volgt namelijk de compromisloze route van volledig gescheiden circuits. Met andere woorden is hier binnen dezelfde behuizing een geheel op het doel toegesneden voorversterker, een echt afzonderlijke eindversterker, een eersteklas phono-stage en een verfijnde D/A-converter gecombineerd. Kortom typisch de typerende compromisloze werkwijze van deze extreem gedegen Zwitsers.
Om het verder te verduidelijken ga ik nu verder met de nieuwe ingrediënten die deze Soulution een nieuwe positie in de markt geven. Als ik start met de ruggengraad van ieder audioproduct is dat altijd de voeding. Bij de 331 zijn vier nieuwe geavanceerde geschakelde voedingsmodules aan boord die gezamenlijk 1.200 VA (2 x 120 watt aan 8 Ohm en 2 x 240 watt aan 4 Ohm) aan continu vermogen voor het eindversterkergedeelte en een piekvermogen tot maar liefst 4.200 VA (2 x 480 watt bij 2 Ohm) voor meer dan 5 seconden kan leveren. Om rommel buiten de deur te houden en het zelf ook niet uit te stralen, is een hoge-prestatie filtering bij zowel de in- als uitgang aangebracht. Snelle specifiek ontwikkelde Soulution-spanningsregelaars, zorgen voor een aanzienlijk stabielere stroom leverantie dan met conventionele transformatorgebaseerde technologie mogelijk is.
Voor- en eindversterkerdeel
Relaisgeschakelde precisie metaalfolie weerstanden vormen een 80-staps (1 dB) volumeregeling. Om ongewenste klikgeluiden of schadelijke spanningspieken tijdens volumeveranderingen te voorkomen, is de 331 voorzien van een tweede volumeregeling pad dat alleen actief is tijdens volumeveranderingen. Deze secundaire, op IC gebaseerde volumeregeling wijzigt het volume zonder klikken of ploppen/knallen over de speakers.
Zodra het nieuwe volume is ingesteld, zal de 331 terugkeren naar het akoestisch superieure pad met zijn precisie metaalfolie weerstanden. De frequentiebandbreedte van het voorversterkergedeelte kon worden uitgebreid tot meer dan 2 MHz (-3 dB), wat de faseverschuiving in het audiobereik aanzienlijk vermindert ten opzichte van de 330. Het versterkingscircuit van de 331 is gebaseerd op de technologie die wordt gebruikt in de Soulution 5-serie versterkers. Dit alles zorgt voor een opvallend compromisloos totaalpakket waarbij de feitelijke versterking in drie geoptimaliseerde fasen is onderverdeel. Hierdoor kan ieder deel over een smal maar wel bijna lineair werkingsbereik beschikken. Ongeveer gelijk zoals ook een automatische versnellingsbak bij auto’s de motor ongeacht de snelheid in het ideale toerenbereik houdt.
Groot prijsverschil
Testen van echte high-end producten zijn vaak enorm leuk en inspirerend om te doen. Vooral omdat dit soort verbeterde ontwerpen niet zomaar ontstaan, maar vaak een lange weg afleggen van vele kleine verbeteringen bij elkaar. Die zorgen dan samen voor een hopelijk grote stap vooruit. Wat het extra bijzonder maakt is dat mijn 331 exemplaar de allereerste op Nederlandse bodem is. Dat is op zich leuk en vererend, maar werpt ook een echte hindernis op omdat daardoor de periode dat ik erover kan beschikken dan doorgaans korter is. Gelukkig weet de importeur mij te melden dat hij er zelf al twee weken intensief mee heeft gespeeld. Samen met mijn periode die eveneens 14 dagen beslaat, blijkt dat voldoende om het apparaat voldoende te stabiliseren en “los” te spelen.
Helaas is het tijdens de test niet mogelijk om ook voorganger 330 die ik ook goed ken naast de nieuwe 331 te zetten. Maar gelukkig blijken de verschillen dermate groot dat ze goed zijn te duiden. Maar voordat ik hier verder mee ga, eerst nog wat meer uitleg over de spullen waarmee ik speel. Voor alle duidelijkheid is mijn testexemplaar helaas niet uitgerust met de DAC- en phonomodule. Erg jammer omdat ik ook heel graag had willen ervaren wat deze nog binnen het concept hadden kunnen doen. Maar we moeten ook reëel zijn en dat heeft te maken met het dan wel snel oplopende prijsverschil. Want met beide modules aan boord is de versterker meteen 10.000 euro duurder dan zonder en blijkt dat 1/3 deel van het aankoopbedrag in de meest kale uitvoering te zijn. Maar het wordt nog interessanter op het moment dat ik één van de grootste concurrenten erbij haal.
Ik heb het dan natuurlijk over de eveneens uit Zwitserland afkomstige CH Precision I1 geïntegreerde versterker. Die is qua concept/functionaliteit identiek aan de Soulution en biedt ook de twee modules afzonderlijk aan. Maar de CH is in zijn meest kale uitvoering al 1.250 euro duurder dan de Soulution volledig opgetuigd.
Uiteraard komt dit prijsverschil ergens vandaan en qua technologische implementatie zijn beiden dan ook totaal anders. CH gooit een enorme ringkerntrafo in de strijd, Soulution gaat uit van zijn beproefde schakelende voedingen. De CH digitaliseert alle binnenkomende analoge signalen, zijn collega doet dat niet en ga zo maar door. Het is verder ook bij welk concept en klanksignatuur u zich het meest thuis voelt en er zijn verder nog veel meer vergelijkingen met andere producten te maken.
Gebruikte componenten
Hoewel de genoemde CH Precision I1 versterker niet meer aanwezig is op het moment dat de 331 ten tonele komt, zijn er wel een aantal andere interessante uitdagers. De eerste is de Ella Mark 3 stereo eindversterker van het Duitse Naiu Laboratory. Een ontwerp wat net als de Soulution ook van schakelende voedingen gebruik maakt. Mijn eigen Zanden 6000 geïntegreerde buizenversterker blijkt zich bovendien in dezelfde prijsklasse als de 331 te bevinden, terwijl als runner up ook een minder kostbare Hegel H600 geïntegreerde versterker aanwezig is.
Als streamers geven mijn Grimm MU1 en Synergistic Research Voodoo (review volgt, red.) acte de présence. Aanwezige DAC’s zijn mijn Mola Mola Tambaqui en Master Fidelity NADAC C en D. Terwijl als luidsprekers mijn Master Contemporary C, Boenicke W8 SE+ en de YG Acoustics Carmel 3 dienen. Als kabelmerken en hun series heb ik dit keer gebruik gemaakt van: Siltech Royal Single Crown, Crystal Cable Monet en AudioQuest Mythical Creature. Losse kabels waren verder afkomstig van Essential Audio Tools, Nirvana Audio en Kemp Elektroniks. Alle apparaten zijn ten slotte geplaatst op een breed Finite Elemente Pagode Master Reference rack en een tweetal losse plateau’s van hetzelfde merk en serie.
Onspectaculair spectaculair
Het eerste wat ik eigenlijk altijd doe wanneer er nieuwe testproducten worden aangeleverd, is het zorgvuldig aansluiten (belangrijk omdat topproducten soms niet gebufferd zijn!) en ze in een mij bekende setting laten spelen. Je hoort dan meteen de onderlinge verschillen, waarbij het ook duidelijk is dat dit nooit meteen de ideale match is. Het proces wat dan volgt vind ik het leukste van mijn vak. Met name doordat bij het vinden van de juiste match (die ontstaat door bijpassend kabel en componentgebruik) de weergave meteen nog een heel stuk verder kan worden verbeterd. Maar het is vooral het veel samenhangender totaalgeheel zonder onrust wat veel echter en meer natuurlijk aandoet.
Net als bij meer modale audioproducten bestaat er een zelfs nog grotere variëteit aan invalshoeken binnen de high-end. Eigenlijk kun je het zo gek niet bedenken of het bestaat. Van heel rustig, verfijnt en ingetogen, tot benadrukt dynamisch, pulserend laag, spetterend hoog en een stereobeeld met de grootte van een amfitheater.
De Soulution 331 is zelfs koud uit de doos vanaf de eerste seconde meteen herkenbaar als een topproduct. De weergave is ongelofelijk stabiel en trekt in bijna geen enkel facet meteen de aandacht. Het woord “bijna” heeft hier betrekking op het grote verschil tussen gebalanceerd of single ended aansluiten. Gebruik je laatstgenoemde (RCA) connectoren dan is het geluid netjes binnen de lijntjes en bevindt de weergave zich op alles aspecten in lijn met beheerst, verfijnd, zuiver, uitmuntende balans van hoog tot laag en ga zo maar door. Sluit u de bron echter gebalanceerd (XLR) op de 331 aan, dan verandert het beeld substantieel. Want meteen wordt het stereobeeld 50 procent groter en strekt zich ver buiten de luidsprekers uit, is er meer inzicht in wat de muzikanten doen en ontstaat er een meer nadrukkelijke expressiviteit. Uiteraard is het aan u wat u beter bevalt, maar voor mijzelf presteert de 331 aanmerkelijk beter wanneer er van gebalanceerde verbindingen gebruik wordt gemaakt.
Bijzondere volumeregeling
In de alinea “voor- en eindversterkerdeel” ben ik al even kort ingegaan op de bijzondere volumeregeling die in de praktijk ook heel goed werkt. Mensen die bekend zijn met de duurdere Ayre versterkers of een apparaat als een Grimm MU2 streamer/DAC, weten als geen ander hoe luid zo’n ratelende relaisbank tekeer kan gaan. Hoewel ik mij er zeker van bewust ben dat dit klankmatig één van de beste oplossingen op de markt is, heb ik persoonlijk best een hekel aan dat geratel en geklik. Als ik muziek tot mij neem kom ik vaak in een soort van muzikale flow en wil dan allesbehalve met luidruchtige techniek worden geconfronteerd.
Nu heeft de 331 meer dan gemiddeld veel beveiligingscircuits onder de kap en jawel, die worden allemaal ingeschakeld en vrijgegeven middels relais. Maar het zijn wel exemplaren van de zacht klikkende soort en je neemt het alleen maar waar tijdens het inschakelen en opstarten van het apparaat. Dan de volumeregelaar en daar blijft inderdaad getik, geklik en geratel achterwege en hoor je alleen een zachte klik op het moment dat je de volumestand wijzigt en dat werkt erg goed. De 331 heeft 80 stappen van 1 dB.
Dat is voor normaal gebruik prima en doelmatig, maar als je hoog rendement luidsprekers bezit, kan zelfs een stap van 1 dB soms net wat te groot zijn. Maar het is verder een logische ontwerpkeuze en je ontkomt er niet aan als je met dit type volumeregelaar werkt.
Hoge stroomleverantie
Soulution versterkers staan al sinds jaar en dag garant voor een ongekend stabiele stroomleverantie en daar is deze 331 geen uitzondering op. Eén en ander heeft zeker te maken met de keuze voor schakelende voedingen. Een principe wat tot aan zijn grenzen stabiel blijft bij het leveren van stroom, sneller op stroomvraag kan reageren en niet instort bij langdurige hoge belasting. Daarom ben ik blij dat tijdens deze test ook nog de YG Acoustics Carmel 3 luidsprekers aanwezig zijn. Hoewel ze het niet zo bont maken als de Carmel 2, vraagt ook de 3 door zijn compromisloze kwaliteiten en zijn complexe filter (waarin veel eigenschappen worden gecorrigeerd), om een heel stabiele en liefst krachtige versterker. De Soulution 331 stuurde ze met dermate achteloos gemak aan dat hier van een optimale match sprake is. Ook vanuit andere kanalen hoor is dat de match Soulution met YG een hele gelukkige is. Hierdoor is het gewoon heerlijk om muziek op zo’n onverstoorbare wijze tot je te horen komen.
Omdat ik mij graag 'in auto’s verwoord', doet deze klasse mij meteen denken aan het luxe gevoel en de onverstoorbaarheid van een Mercedes S klasse of BMW 7-serie, of zo u wilt Mercedes EQS of BMW I7 modellen. En de duurdere Soulution modellen? Ook die heb ik veelvuldig in verschillende configuraties in zowel het heden als verleden kunnen beluisteren en die gaan gelukkig voor het merk zelfs nog verder op gebieden als tonale rijkdom, grandeur, grootsheid en een bijna monumentale stabiliteit. Feitelijk doet de 331 in grote lijnen hetzelfde als de nieuwe Soulution 7 topserie, maar dan in afgeslankte vorm. De verschaling is hier zo knap gedaan dat deze verschillen pas opvallen als je ze naast elkaar hoort. Chapeau, Cyrill.
Conclusie
Het merk Soulution is niet zo scheutig met nieuwe modellen en grote updates en waarom zouden ze ook. Vaak lopen hun ontwerpen dermate ver vooruit dat ook in de jaren daarna niet of nauwelijks verbeteringen mogelijk zijn. Dat deze fabrikant nu gestaag zijn series aan het upgraden is zegt dus veel over de mate van behaalde verbeteringen en die zijn best fors. Dus iemand die een 330 naast een 331 plaatst, hoort meteen dat de nieuwe editie substantieel beter is en je hoeft geen 5x om te schakelen.
Zoals ik het waarneem heeft deze geïntegreerde veel genen van de nieuwe 7-serie geïmplementeerd en dat is natuurlijk fantastisch nieuws. Voor wie is deze 331 bedoeld? Enerzijds de kritische audiofiel die het maximale uit zijn keten wil halen en bij relatief weinig oppervlakgebruik, graag muziek de hele dag zonder irritatie wil horen spelen. Hij of zij is op zoek naar een mooi tonend product wat fraai staat in huis en kan genieten van de enorm stabiele, betrouwbare en bovenal naturel weergave. Voor de muziekliefhebber die houdt van relatief korte (zeg 3 uur) hele intensieve en geconcentreerde sessies en daarna alles weer uitzet, kunnen andere merken mogelijk geschikter zijn. Dat heeft er vooral mee te maken dat wanneer je maar relatief korte periodes luistert, alles meer en nadrukkelijker binnen moet komen om daar je plezier uit te halen.
Soulution is niet zo’n merk en bewandelt meer de weg van maximale egaliteit zonder artefacten en andere audio-opsmuk. Voor sommigen kan dit in het begin enige gewenning vragen. Maar daarom bestaan er ook zo veel mooie audiomerken en is er voor iedereen wat wils. Ook binnen het zeer grote spelersveld in deze prijsklasse maakt de 331 een sterke indruk. Ja, hij zit in de egaal verfijnde hoek, maar kan zeker ook zijn tanden laten zien en waarbij vooral de wijze waarop eigenlijk alle(!) luidsprekers even goed worden aangestuurd, veel indruk maakt. Wanneer u nieuwsgierig bent geworden kunt u bij de Soulution dealers sinds kort kennis maken met deze (relatief) kleine grootheid. Want als het goed is staat hij daar sinds kort in vol ornaat te spelen.
Soulution 331 geïntegreerde versterker
29.990 euro | www.symphonyaudioimport.com
Beoordeling 4.5 / 5
Versie met phono-module: 33.700 euro
Versie met DAC-module: 36.150 euro
Versie met DAC en phono: 39.950 euro
De Soulution 331 is in primeur aan het werk te horen in het AudioExpert Kasteel.
