De Reference-familie omvat niet alleen Cantons beste luidsprekers, het is bovendien een lijn die bijzonder breed is. Na een test van het toegankelijke instapmodel, de Reference 9, gaan we nu veel hoger in het assortiment naar de high-end Reference 3-vloerstaander kijken. En zelfs deze flinke vloerstaander is niet het vlaggenschip van de Reference-lijn…
Canton Reference
Voor deze review keren we terug naar de Reference-lijn die Canton in mei 2023 introduceerde – al duurde het wat langer vooraleer de speakers er écht waren. Een klein jaar geleden kwamen zo de Reference 9-monitors op bezoek in de testruimte, voor een luistertest van deze Reference 3-vloerstaanders gaan we op bezoek bij Alpha High-End in Brasschaat, bij Antwerpen.
De Canton Reference-luidsprekers zijn om verschillende redenen opmerkelijke weergevers die zeker wat aandacht verdienen. Het begint al met de opbouw van het assortiment. Dat is heel breed, beginnend aan 1.800 euro per stuk en eindigend op 25.000 euro per speaker. Zo 1-2-3 kunnen we niet een ander merk bedenken dat een luidsprekerfamilie met zoveel modellen én over zo’n extreem prijsbereik neerzet. Maar zoals je al van de naam kunt afleiden, is deze lijn echt bedoeld als uithangbord voor het Duitse merk.
Je spreekt dus over luidsprekers met de beste technologie en de mooiste afwerking die Canton in huis heeft, twee zaken die zelfs bij de instap Reference 9-boekenplank-speakers compromisloos aanwezig zijn. Nou ja, ‘instap’… deze potige luidsprekers kosten 3.600 euro/paar en zijn daarom zonder twijfel bedoeld voor veeleisende muziekliefhebbers. Die ontdekken een speaker die ondanks zijn kleinere formaat een heel volwassen geluid produceert. Lees de review er maar op na!
Typisch Duits is dat Canton vooral op vloerstaanders inzet. De Reference 9 is het enige boekenplankmodel, met niet minder dan vijf zuilspeaker-modellen als upgrade-optie. En dan hebben we het nog niet gehad over de ultieme Reference GS, een gelimiteerde reeks van modellen die aftikken op 155 kg per stuk en 1,6 meter hoog zijn. Dat vlaggenschip werd voorgesteld als een exclusieve verjaardageditie om Canton-oprichter Günther Seitz te eren, wat op zijn beurt binnenkort leidt tot de introductie van de Reference Alpha 1 en Alpha 2. Een eerste preview van die twee fraaie high-endspeakers kregen we al op de High End-beurs in München vorig jaar, maar sindsdien is er nog verder aan de Alpha’s gesleuteld, horen we van Canton. Wordt (binnenkort) vervolgd…
Veel heldere tussenstappen
De Alpha-modellen zoeken echt het high-endsegment op, hetzelfde terrein waar je bijvoorbeeld de Blades van KEF of de topmodellen uit Bowers & Wilkins’ 800 Serie vindt. De Reference 3 is daarmee vergeleken heel wat bereikbaarder. Deze vloerstaander zit netjes in het midden van het ‘gewone’ Reference-assortiment.
Dat betekent dat we voor deze test even vlot over de Reference 7- en Reference 5 springen, twee vloerstaanders die bedoeld zijn voor modale woonkamers en die 3.000 respectievelijk 4.000 euro per stuk kosten. De 6.000-euro Reference 3 is een maatje groter, al blijft het nog een behapbaar formaat vergeleken met de nog potigere Reference 2 (8.000 euro) en de machtige Reference 1 die voor 10.000 euro per speaker wordt verkocht.
Zoals je merkt, heeft Canton z’n best gedaan om een heel logisch opgebouwd aanbod neer te zetten. Zeker als je weet dat elk volgend model bijna letterlijk kan omschreven worden als een grotere kopie van de lagere speaker – de verhoudingen blijven grotendeels kloppen. Dat was anders bij de vorige Reference K-familie, waar de topmodellen een andere kastvorm bezaten. Hier is dat verschil weg. Alle vijf Reference-vloerstaanders zijn bovendien 3-weg-speakers, met een centraal gemonteerde tweeter en een midrange-driver bovenaan. Daaronder vind je aan de voorkant twee woofers, behalve bij de imposante Reference 1 die uitpakt met drie stuks.
Een voordeel van deze maximalistische aanpak is dat je makkelijker een speaker vindt die qua formaat en prestaties bij je woonkamer past. Bij bescheiden luidsprekerfamilies is het soms kiezen tussen een te kleine monitor en een te omvangrijke vloerstaander. Of mist er net een topmodel dat ook een grote kamer kan vullen met een rijk laag. Dat heb je hier helemaal niet. En omgekeerd: als je gaat voor een goedkoper Reference-model, krijg je wel dezelfde techniek als bij de duurdere. Dat is wel fijn om te weten, aangezien Canton met z’n technische directeur Frank Goebl echt een fabrikant is die sterk inzet op R&D.
Innovatie, dat is net als bij de vorige Reference K-lijn een sleutelwoord bij deze Reference 3.
Veel heldere tussenstappen
Omdat de Reference 9 en de slanke Reference 7-torens al eerder in de eigen testruimte op bezoek zijn geweest, komt de Reference 3 meteen heel vertrouwd over. Canton past z’n designtaal dan ook heel consistent toe. Zoals gezegd lijkt die Reference 3 daardoor heel sterk op de Reference 7 – maar dan forser en met grotere woofers.
Niets om rouwig over te doen, want het nieuwe design dat Canton met deze Reference-familie introduceerde is heel geslaagd. Er is veel aan gedaan om ze een hedendaagse look te geven waardoor de Reference-speakers een stuk minder traditioneel overkomen dan heel wat rivalen.
Ondanks een hoogte van 109 cm en een diepte van bijna 50 cm oogt de Reference 3 niet extreem groot. Log is het al helemaal niet, wat helemaal te danken is aan de gestroomlijnde behuizing die de speakerlijnen verzacht. Waar de vorige Reference K-generatie klassieker was qua design, is de Reference 3 vooraan net heel afgerond en lopen de zijkanten in een zachte boog naar een relatief smalle achterzijde. De matzwarte drivers zitten wat dieper in de baffle of voorkant geïntegreerd. Naadloos, wat het geheel zonder twijfel strakker doet ogen. Dat geldt ook als je de vier losse ronde luidsprekerrooster magnetisch bevestigd. Deze grilles steken helemaal niet uit, maar sluiten perfect aan op de bolle voorzijde. Dat maakt de Reference 3 een zeldzame speaker die er zowel mét als zonder roosters goed uitziet.
Nog zo’n designelement is de voet. Bij de zwarte Reference 3 valt het zo niet op, maar bij de satijnwitte of walnootuitvoering is deze zwarte voet zo aangebracht dat de speakerbehuizing boven de grond ‘zweeft’. Die indruk is nog sterk als je de Canton langs een zijkant of achterkant bekijkt. De behuizing buigt onderaan immers omhoog, wat alweer de speaker visueel zachter maakt.
Kolos in drie kleuren
Zonder extravagant of schreeuwerig te zijn, ademen deze speakers door hun design iets modern en tijdloos uit. Even belangrijk is dat industrieel design in symbiose is met akoestische wetenschap. De rondingen van de behuizing, die langs boven een zekere luitvorm bezit – aan wie doet dat je weer denken? – zorgen voor minder staande golven en diffractie. Met z’n gewicht van 42 kg komt zo’n Reference 3 behoorlijk massief over. Een grote speaker weegt natuurlijk altijd meer, maar het hogere gewicht volgt in dit geval uit het gebruik van een laminaat in meerdere lagen en de interne versteviging. De kast zo stil mogelijk maken stond duidelijk in de design-briefing.
Canton is altijd wel een meester geweest in afwerking, vooral als het gaat om hoogglanslakken. Bij de zwarte uitvoering van de Reference 3 kun je weer op een heel weelderige lak rekenen, dankzij twaalf lagen die op elkaar gelegd worden, telkens met schuren en polijsten om een dieper pianozwart te verkrijgen. Het is een heel arbeidsintensief proces, hoorden we ook bij een bezoek aan Canton in 2023. Een van de knapste zwartfinishes op dit prijspunt, dat mag gezegd worden. Dat gezegd zijnde zijn de twee andere kleuropties – satijnwit of walnoot – ook heel mooi. Wel goed kiezen, want meer dan bij sommige rivalen is de Reference 3 een speaker die in een andere tint een heel andere uitstraling bezit. De zwarte editie komt zo wat klassieker over, terwijl de witte speaker heel modern oogt. Het walnootfineer toont echt heel luxueus, maar heeft een minkantje: het draagt een meerprijs.
Black Ceramic Tungsten
Canton verkiest vaak om de tweeter niet bovenaan te plaatsen, maar iets lager. Dat is ook bij de Reference 3 het geval: de 25-mm aluminiumoxide-tweeter is onder de 174-mm midrange-driver geparkeerd. Net als de twee 219-mm woofers die lager op de baffle te vinden zijn, heeft de middentoner een conus uit wat de ontwerpers Black Ceramic Tungsten of BCT noemen. Eigenlijk gaat het hier om aluminium waarbij dankzij een chemische behandeling ongeveer een kwart van het materiaal een keramische structuur krijgt. Het is een procedé dat de fabrikant uit Weilrod al langer toepast, onder meer in de vorige Reference K-generatie, maar nu is het verder verfijnd. Zo wordt tegenwoordig ook wolfraam (tungsten) toegevoegd om het geheel stijver te maken. Dat proces zorgt bovendien voor het matzwarte uiterlijk, wat ook weer bijdraagt aan de strakke uitstraling van de speaker.
De lijst van technische ingrepen is behoorlijk lang bij de Reference 3, wat weer onderstreept dat Canton een zeer R&D-gerichte fabrikant is. Zo is er een drievoudig gevouwen surround rond de conus die een grotere beweging mogelijk maakt. Bij de woofers helpt dat om meer lucht te verplaatsen, waardoor de Reference 3 tot 20 Hz zou kunnen duiken. Fabrikanten zijn natuurlijk altijd heel optimistisch over de ondergrens qua bassen, maar je hoeft niet lang naar deze speaker te luisteren om te merken dat het toch wel heel ver in de juiste richting presteert.
De voet speelt hier ook een rol in. De Reference 3 is, net als de andere Reference-modellen, een 3-wegsdesign met een bassreflex. Deze is onderaan voorzien, waardoor de luchtverplaatsing van die lage tonen weg kan vloeien langs de openingen voor- en achteraan de voet. Vergeleken met een speaker met een basopening achteraan is de Reference 3 dus net wat makkelijker te plaatsen.
Ook typisch voor Canton: achteraan kun je via jumpers de middenfrequenties en de hoge tonen afzonderlijk verhogen of verlagen met 1,5 dB. Kan eventueel handig zijn in sommige kamers.
Een Duits uitje
Om de Reference 3’s optimaal te kunnen testen, zochten we een luisterruimte op bij Alpha High-End in Brasschaat, ten noorden van Antwerpen. De winkel heeft z’n naam niet gestolen, want je vindt er naast toegankelijke audiospullen ook veel weergevers en componenten uit de allerhoogste klasse. Een perfecte setting om deze hoogwaardige speakers onder de loep te nemen. Het is bij Alpha High-End aangenaam luisteren en qua aansturing op hoog niveau kon het team van Sammy en Chris probleemloos voor het nodige zorgen. In dit geval voorzag het team een een streaming Meitner MA3-DAC als bron en een krachtige T+A PA 3100 HV geïntegreerde versterker in de rol van krachtpatser. Met Inakustik-bekabeling erbij, was het Duits gehalte heel hoog – op de DAC na, die misschien wel een Duitsklinkende naam bezit maar afkomstig is uit Canada. Overigens werden we door Chris van Alpha High End naar de luisterruimte gebracht die net een heel Brits karakter bezit. Zittend in een sofa met een Union Jack-motief en omringd door souvenirs uit het VK, sfeervol was het wel! En ook ergens tegendraads, want lang moet je niet luisteren naar de Reference 3 om iets heel anders dan een Brits geluid te ontwaren.
Elke luidsprekerbouwer heeft zaken waar het de nadruk op legt. Enfin, de beste ontwerpers weten wat ze willen en weten ook hoe ze dit consistent kunnen bekomen. Canton hoort zeker in dat rijtje thuis, mede dankzij het ijzersterke team van technische directeur Frank Goebl.
Muziek dynamisch en opwindend neerzetten, met een gecontroleerde basaanwezigheid die veel body gaf aan orkestrale werken en elektronische muziek, daar blonken de Reference 9 en Reference 7 ook al in uit. De Reference 3 breekt zeker niet met deze traditie, en zet nog meer een grootse sound in de kamer.
Het volume verhogen met deze luidsprekers is dus toegestaan, aangezien de Reference 3’s die grote dynamische sprongen zeer goed aankunnen. Er is veel ‘lucht’ aanwezig bij een fraaie opname zoals Beethovens 7de symfonie in A major, Op.92 opgevoerd door de Britten Sinfonia onder leiding van Thomas Adès in de Barbican Hall in Londen. Het zeer levendige ‘III.Presto’ werd door deze speakers zeer overtuigend gebracht, snel schakelend tussen de dartele en de stille passages, en met een mooie weergave van de strijkers die deze beweging voortstuwen en een gevoel van energie geven. Het is een mooi voorbeeld van een stuk klassieke muziek dat bol staat van de veranderingen en drive, wat door de Cantons excellent werd overgebracht. En dat zonder compressie – waardoor die pauken echt hun grootschaligheid en dramatiek behouden.
Gemaakt om te beroeren
Luisteren naar grandioze orkestrale bewegingen was echt de moeite waard, daar in de luisterruimte van Alpha High-End. Het versterkte de indruk dat dit precies het soort muziek is waar de Cantons voor ontworpen werden.
Een ander goed voorbeeld is ‘Beginnings Are Such Delicate Times’ op de Dune: Part Two soundtrack, een nummer dat momenteel prominent in de eigen test-playlist staat. Op wat aandachttrekkerij in de intro na, is dit nochtans een compositie die uitblinkt in subtiliteit. Nu ja, in zoverre dat componist Hans Zimmer dat woord kent, uiteraard. De eerste zeven minuten staat vooral de fluit van Pedro Eustache centraal, wat dankzij de grootse Reference 3’s heel geslaagd de wind die over een eindeloze woestijn waait evoceerde. Een versnelling hoger schakelden bleek ook geen probleem toen Zimmers kenmerkende percussie werd toegevoegd. De componist gaat nog meer veel over the top met ‘Chevaliers de Sangreal’ in de versie op het Live in Prague-album. Met Rusanda Panfili's viool in het midden van het podium en Zimmer zelf op de synthesizer, verscheen het subtiele koorgezang met veel diepgang op de achtergrond en galmde het geluid van de klokken heel natuurlijk door de ruimte. De cello van Tina Guo die bijtreedt, werd ook met de veel textuur neergezet.
Zo’n episch nummer meeslepend brengen doen de Reference 3’s prima. Je gaat niet gauw denken: “Dit klinkt maar dun en flauw”. Maar het kan ook andere muziek aan. De midrange-tweeter-combinatie levert een warmer, wat terughoudend middengebied dat een scheutje intimiteit kan toevoegen aan de luisterervaring. Dit vond ik heel merkbaar bij opnames die expliciet pogen een late-avond, kleine jazzclub sfeer te recreëren, zoals de ‘Dreams and Daggers’ van Cécile McLorin Salvant die via Roon in 96 kHz/24-bit-formaat streamde naar de T+A-versterker.
Tijdens het luisteren naar haar cover van Noël Coward's ‘About A Boy’ of het speelse ‘Sam Jones' Blues’ had ik vaak het gevoel dat ik echt 'in' de performance werd getrokken. Met een Meitner MA3 als bron en een krachtige T+A PA 3100 HV in de rol van krachtpatser, creëerden de Canton Reference 3's een geluidsbeeld dat gelaagd was, maar niet extreem expansief. Intensiteit en betrokkenheid, dat viel er met hopen te proeven.
Iedereen die regelmatig hifi-shows bezoekt, heeft waarschijnlijk genoeg gehoord van London Grammar's ‘Hey Now’ om een leven lang mee te gaan… maar de onvermijdelijke overdosis daargelaten, blijft het een geschikt nummer om luidsprekers op bepaalde zaken te evalueren. De stem van Hannah Reid duidelijk los laten komen van de speakers lukte de Canton probleemloos, en de zweverige klank van dit nummer wisten ze ook foutloos te reproduceren. Verrassend genoeg waren de bastonen bij dit nummer meer ingeperkt dan verwacht, wat waarschijnlijk meer te maken had met de gedempte aard van de luisterruimte. Maar het feit dat ik dit nummer drie keer achter elkaar afspeelde, geeft wellicht aan hoe meeslepend de Cantons het wisten weer te geven.
‘New Orleans’ op het Blue Note-album ‘Blood Siren’ paste zowaar nog beter bij de Canton-speakers, waarbij Sarah McCoy's pianoloopjes met veel korrel en kracht werden gepresenteerd. Een tikje donkerheid helpt om de dikke, dreigende sfeer van dit nummer over te brengen, met name als de flamboyante zangeres op de pianotoetsen begint te rammen. Wanneer de track naadloos overgaat in de openingszin 'If I could catch you like... a fish' van ‘Boogieman’, was de positionering van haar dreigende stem zo effectief, dat het leek alsof McCoy bijna in de oren fluisterde. Een mooi wow-moment dat het enorm prikkelde.
Conclusie
Saaie neutraliteit is niet wat Canton nastreeft met deze Reference 3, die heel consistent de waarden van de hele Reference-lijn uitdraagt. Maar dan op een epische schaal, waardoor je een rijke en volle luisterervaring krijgt die veel rivalen niet kunnen evenaren. Als dit overkomt alsof de Reference 3 een basmonster is dat ver van het audiofiele staat, dan is dat niet de bedoeling. Canton heeft hier net een speaker gebouwd die, als je hem de plaats kunt geven, zowel audiofiele verwondering als de honger naar fun kan inlossen.
De universele weergave op hoog niveau in combinatie met de spectaculaire afwerking en hedendaagse lijnenspel maken deze grote vloerstaander een echt alternatief voor gevestigde waarden. Misschien dat niet iedereen ervoor valt, maar prikkelen en fascineren doet de Reference 3 zeker.
Canon Reference 3
6.000 euro/stuk | www.canton.nl
Beoordeling 4,5 op 5
