Het verhaal dat tsaar Peter de Grote destijds o.a. te Zaandam, maar ook in Engeland incognito als leerling scheepsbouwer en timmerman "de kost" zou hebben verdiend, is in de loop der jaren in theaterstukken, zangspelen en komische opera’s veelvuldig op West-Europese podia vertoond. In Franse toneel-versies door diverse auteurs, Duveyrier-Mélesville, Boirie en Merle, werd de stichter van Sint Petersburg als dokwerker/scheepsbouwer tot leven gewekt, waarbij gemakshalve historische betrouwbaarheid en andere niet-wetenschappelijk verantwoorde details als ballast overboord werden gezet. 
Maar dat kon de pret niet drukken: het gegeven bleek eveneens dankbaar materiaal voor operacomponisten. De bekendste is wel de Duitser Albert Lortzing, wiens komische opera "Zar und Zimmermann" (1837) tot vandaag vooral in Duitsland repertoire heeft weten te houden. Maar ook Italiaanse toondichters hebben zich door de keizerlijke scheepstimmerman laten inspireren, zoals ene Vaccai (1824)en de bekendere Mercadante (1827) maar vooral de beroemde Gaetano Donizetti – wiens "Il borgomastro di Saardam" (1827) enkele jaren geleden hier te lande succesvol is opgevoerd.
Nog eerder, namelijk in 1790, kwam de in Luik geboren componist André Modeste Grétry (1741-1813) met een ludieke versie op de proppen. Grétry genoot als componist van komische opera’s en zangspelen vooral in Parijs een grote reputatie, die later alleen door Jacques Offenbach is overtroffen. De handigheid waarmee Grétry simpele melodieen in aria’s, ensembles en koorpartijen combineerde met een heldere, vroegklassisistische schrijfwijze, waarin hij vooral bewondering voor Haydn en Gluck niet onder stoelen of banken stak, zijn wellicht mede oorzaak geweest van die grote populariteit.
Een enkel werk van Grétry, o.a. zijn meesterwerk "Richard Coeur de Lion" (Richard Leeuwenhart) is op cd uitgebracht, maar zijn "Pierre le Grand" tot voor kort nog niet. Daar is nu gelukkig verandering in gekomen, want ArtHaus Musik heeft deze opéra comique in een zeer aanstekelijke en muzikaal prima klinkende uitvoering door een keur van jonge Russische solisten en het in Moskou gevestigde operagezelschap Helikon in klank en beeld gebracht, dvd dus.
Het Helikon Opera Theater, gevestigd in een prachtig 18e eeuws paleisje van Prinses Shakovskya te Moskou heeft twee zaaltjes, een van 300 en een van 100 stoelen. In 1990 besloot producent Dmitry Bertmann te starten met Helikon Opera en dat het niveau van dit vitale ensemble tot grote hoogte is gestegen, blijkt wel uit deze visueel aanstekelijke, soms ietwat chaotisch aandoende dvd-reportage van "Peter de Grote" als onderduiker in de "arbeidersklasse" van een scheepswerf. Hij wordt verliefd op de mooie burgerdochter Catherina, maar zijn "incognito" maakt dat alleen maar lastig. Hoe de problemen worden opgelost met vrienden en kompanen is een verhaal op zich, maar eind goed, al goed. De twee-acter wordt in het Frans gezongen, de dialogen worden in het Russisch gesproken, maar de ondertiteling biedt uitkomst. We horen en zien mooie jonge vocalisten op hun best, een uitstekend koortje en een joyeus spelend orkest onder leiding van een "alternatieve" dirigent, met een "gezet" postuur, een bont versierd T-shirt en spijkerbroek: Sergey Stadler, die ook nog eens een puike vioolsolo ten beste geeft…
Nikolai Doroshkin, tenor (Peter) en Anna Grechiskina sopraan als Catharina zijn de meest prominente solisten, maar de anderen doen geen van allen voor elkaar onder. Vindingrijke decors en kostuums en de trefzekere, steeds afwisselende videoregie van Nadezda Feodoridi maken dit geheel tot een feest voor oog en oor. De uitvoering werd opgenomen bij het 300-jarig bestaan van Sint Petersburg. Als "bijlagen" worden impressies van de voorbereidingen en kijkjes in de ateliers van Helikon aangeboden. Mijn poging een Russisch interview met de producent van Engelse, Duitse of Franse ondertitels te voorzien, liep spaak, maar een kniesoor die daar op let.
Aanvullende informatie:
Peter de Grote, komische opera van André Grétry (1741-1813).
Helikon Opera Moskou 2002.
Libretto: Nicolas de Bouilly. Nikolai Dortozhkin, Anna Greshiskaya Mikhail Davydov e.v.a.
Koor en orkest van de Helikon Opera o.l.v Sergey Stadler.
Producer: Dmitri Bertmann.
Speelduur: 146 min.
Menu talen: GB, DE, Fr. Es, It.
Beeldformaat: 4:3 NTSC (regiovrij)
Geluid: PCM Stereo, Doilby Surround 5.1
ArtHaus Musik.
