Uit de samenwerking tussen de grote Russische filmregisseur Sergei Eisenstein en de al even vermaarde Russische componist Sergei Prokofiev is, voor wat betreft de film ”Iwan de Verschrikkelijke” een van de sterkste en meest indringende stukken ontsproten uit de geschiedenis van de cinemamuziek.
Prokofiev is er in geslaagd, de ijzersterke dramatiek en de enorme geladen en evocatieve beeldsequenties van Eisenstein’s meesterwerk met een keur aan muzikale vondsten in schitterend georkestreerde, korte episoden een bijna gelijkwaardige epische lading te verlenen. De muziek is bovendien zo “folkloristisch” en magnifiek van ritmische afwisseling en ook nog eens uitermate melodisch, met prachtige, melancholieke fragmenten die deze kleurrijke en afwisselende partituur zo “Russisch”maken als het maar zijn kan.
Het wekt dan ook geen verbazing dat de oorspronkelijke partituur met koor, solisten en orkest uit haar cinegrafische context is gehaald en omgewerkt tot een soort wereldlijk oratorium dat in die vorm oa. door dirigenten als Riccardo Muti en Valery Gergiev met succes op cd is vastgelegd.
Deze oratoriumversie van Prokofievs filmmuziek op. 116, in 1961 gemaakt door Abram Stasevitch, heeft intussen wel de grootste bekendheid verworven. Maar er is nóg een adaptatie, waarmee Stasevitch, nu samen met de choreograaf Juri Grigorowitch, “Iwan de Verschrikkelijke” nieuw leven heeft ingeblazen, n.l. als ballet. Grigorowitch is niet de eerste de beste; hij had al eerder roem verworven met zijn ballet “De Stenen Bloem”, een sensationele productie uit 1957 naar het gelijknamige sprookje, dat eveneens op briljante wijze door Prokofiev op muziek was gezet.
Op 20 februari 1975 ging het ballet “Iwan de Verschrikkelijke” met spectaculair succes in het Moskouse Bolshoi Theater in première en het is deze Bolshoi-produktie die nu bij ArtHaus Musik op dvd is uitgebracht. In die tijd gold het beroemde Moskouse opera- en ballettheater, met de daaraan verbonden fantastische ensembles en solisten, tot de absolute top. Inmiddels heeft dit gezelschap in St.Petersburg een grandioze, beduchte concurrent gekregen in het Marijinski Theater met zijn Kirov Opera Ballet en Orkest, waarover Valery Gergiev als artistiek leider de scepter zwaait. Hoe dan ook: deze Bolshoi-produktie heeft vele momenten van adembenemende spanning en schoonheid en soms zelfs scenes die een directe lijn en verwantschap met Eisenstein’s filmische visie verraden. De solisten en ensembles van het Bolshoi Ballet blijken opnieuw de grootste dansers van hun generatie: Irek Mukhamedov als Iwan, Natalya Bessmertnova als Anastasia, Gedminas Turanda als prins Kurbsky. Het Bolshoi Theater Orkest, - Kinderkoor maken onder leiding van dirigent Algis Zhuraitis van dit ballet ook muzikaal een belevenis.
Aanvullende informatie:
Iwan de Verschrikkelijke, ballet van Yuri Grigorovitch.
Muziek: Sergei Prokofiev en Mikhail Chulaki.
Solisten en ensembles van het Bolshoi Ballet. Bolshoi Kinderkoor en Theater Orkest .
Dirigent: Algis Zhuraitis.
Opname uit het Bolshoi Theater Moskou, in samenwerking met de Japanse Televisie NHK.
PCM Stereo.
Pict. Format 4:3
Regio code 0.
DVD 9 ntsc.
114 min.
Arthaus Musik-dvd.
