Legendevorming en romantische verbeeldingskracht hebben het historische verblijf van tsaar Peter de Grote in Zaandam, waar hij persoonlijk het vak van scheepsbouwer wilde leren, in een alles behalve waarheidsgetrouwe weergave doen voortleven.

De affaire heeft operacomponisten als Donizetti, Grétry, Hempel, Weigl, Adam, Von Flotow en Mercadante tot min of meer komische opera’s geïnspireerd. De beroemdste is echter Albert Lortzing (1801-1851), wiens “Zar und Zimmermann” met name in Duitsland, nog steeds met succes wordt opgevoerd.

Hoe terecht dat is, bewijst een heel frisse, muzikaal en scenisch sprankelende vertolking op dvd die onlangs bij Arthaus Musik is uitgebracht.
Want al is hier sprake van een televisieproduktie uit 1969 onder regie van de beroemde Rolf Liebermann, die daarbij kon beschikken over solisten, koor en orkest van de Hamburgse Staatsopera onder muzikale leiding van de Britse dirigent Sir Charles Mackerras, de kwaliteit van beeld en geluid voldoet nog optimaal aan hoog gespannen verwachtingen.
Voeg daarbij de uitmuntende camera-regie van Joachim Hess en het opera-repertoire op dvd is verrijkt met een kostelijk zangspel.

Het werk wortelt in het Biedermeierse burgerdom van die dagen en mengt muzikale elementen van een soms Rossiniaanse inslag met een Schubert-achtige lied-stijl waarbij hier en daar ook Weber een beetje lijkt mee te neurien.
Lortzing is een uitmuntend melodist, die in zijn aria’s en ensembles warme lyriek combineert met frisse, volksliedachtige vondsten zonder al te complexe vokale hoogstandjes, maar met vakkundige, ook orkestraal boeiende en kleurrijke episoden.

Het verhaal is ontleend aan een toneelstuk van een paar totaal vergeten Franse blijspel-auteurs en gaat om de mystificaties van twee vermomde Russen, van wie één de echte tsaar Peter is; om amoureuze perikelen rond een lieftallige Zaanse schone, om een opgeblazen Zaandamse burgemeester, om de eigenares van de werf en om de rol van de scheepsbouwers op de werf. Een lokatie die op een Nederlandse werf gefilmd zou kunnen zijn toen daar een van die imposante replica’s van een 17e eeuwse schoener werd gebouwd. Die opnamen maken tenminste een heel realistische indruk. Niettemin kleurrijk gefilmd muziektheater, met de lieftallige Lucia Popp als Marie, Raymond Wolansky als de tsaar, Hans Sotin als de opgeblazen burgemeester Van Bett, Peter Haage als Peter Ivanov en Horst Wilhelm als de Franse ambassadeur, die met zijn tenor-romance “Lebe wohl mein Flandrisch Mädchen” een van de “tophits” uit deze opera fraai lyrisch en sentimenteel tot klinken brengt. Ander hoogtepunt: de scène waarin de scheepsbouwers onder leiding van de burgemeester een koor-repetitie houden. Ook de hier wat al te elegante “Klompendans” is muzikaal heel genietbaar.

Enfin: al met al een amusante en uitstekende produktie van een werk dat naast Lortzings meesterwerk “Der Wildschütz” stellig verdient repertoire te houden.


Aanvullende informatie:
“Zar und Zimmermann”, komische opera van Albert Lortzing.
Solisten,koor en orkest van de Hamburgse Staatsopera.
Regie: Rolf Liebermann
Tv-regie: Joachim Hess.
Dirigent: Sir Charles Mackerras.
Mono, ondertitels: Eng, Fr. Duits,
Sp. It. Duur: 131 min.
Arthaus Musik-dvd, cat.nr NTSC 101269.