Deze wordt, zoals gezegd, verzorgd door Erik en, zoals ik kan verwachten van de vakman die hij is, heeft hij van tevoren een playlist opgesteld. Een lijst van werken die waarschijnlijk ook zal worden gebruikt tijdens de show zelf. Wanneer ik eenmaal comfortabel ben geïnstalleerd op de luisterpositie start hij met het geluid van een luit waarop een compositie wordt gespeeld van de in mijn ogen grootste componist aller tijden; Johan Sebastiaan Bach.
Voordat ik zeg wat ik hierbij ervaar moet ik misschien even iets toelichten. In één van mijn sets speel ik al enkele tientallen jaren met een set monitor luidsprekers van Sonus Faber. Dat ze nooit vervangen zijn heeft alles te maken met de muzikaliteit en het stressvrije klankkarakter van deze speakers dat door de jaren heen kenmerkend is gebleven voor Sonus Faber luidsprekers. Diezelfde kenmerken blijven bij de Lilium onveranderd en onaangetast overeind. Wat daarbij opgeteld wordt is uiteraard de meerwaarde die een full range systeem toevoegt aan de klank van een set monitor luidsprekers.
Maar er is meer. Tegenwoordig klinkt in mijn oren een Sonus Faber weergever niet alleen opener maar ook veel energierijker. De energie van deze enkele luit is adembenemend realistisch. De combinatie van het geluid van de kast, dat van de vingers op de snaren en de snaren zelf heeft een ongekende urgentie en werkt op mij sterk verslavend. Ik wil niet dat het na dit ene nummer voorbij is. Maar Erik gaat meedogenloos onverstoorbaar verder. Een compositie van Bram Stadhouders, een nummer van Bad en Cold Nites van How To Dress Well. Mij allen volledig onbekend waarbij de mengeling van klankbelevingen en beats van de laatst genoemden mij nog het meest aanspreekt. Selecties die ik zelf niet snel zou kiezen maar die wel prachtig aangeven dat iedere muzieksoort door deze set op topniveau wordt neergezet.
De daaropvolgende selectie spreekt veel meer tot mijn verbeelding. De Catalaanse kampioen van de oude muziek Jordi Savall die met het gezelschap La Capella Reial de Catalunya zijn helaas veel te vroeg overleden vrouw Montserrat Figueras begeleidt in Sibil-la Catalana, het derde deel van El Cant De La Sibil-La, Catalunya, een schitterende hybride SACD op het AliaVox label. Erik vertelt dat hij dit vaak draait om de diepte en ruimtelijkheid van een set te beoordelen. Een terechte keus. Het begint met tromgeroffel in een ruimte waarvan meteen duidelijk is dat deze groot is. Aanvullend klinken blaasinstrumenten en wanneer de laatste noten van de blaasinstrumenten uitgeklonken zijn valt een koor van sonore mannenstemmen in. Ook deze stemmen verglijden en dan klinkt plots vanuit het niets de prachtige, typisch Spaanse, vibratoloze, fluwelige stem met emotionele ondertoon van Montserrat Figueras en het kippenvel staat dik op mijn onderarmen. De manier waarop die stem in de ruimte wordt gezet is kenmerkend voor een uitstekende DSD opname en dit systeem is in staat om dat optimaal te laten horen.
Van mij mag Erik de volledige SACD van begin tot eind draaien, maar hij heeft nog wat alternatieven in petto. Wanneer dat eerste alternatief afkomstig blijkt te zijn van het uit 2010 daterende Nik Bärtsch album Llyria op ECM, dan is het voor mij niet moeilijk om de stap te maken. Modul 47 klinkt door de ruimte en is in zijn minimalistische opzet en hypnotiserende werking direct te herkennen als een Bärtsch nummer. Opnieuw blijft er tijdens het beluisteren niets te wensen over. De doorzichtigheid is adembenemend. Iets wat ook opvalt bij het beluisteren van Yellow, afkomstig van het uit 2005 daterende album Nomad van de in Berlijn wonende Hongaarse gitarist Ferenc Snetberger. Erik draait dit op folk gebaseerde thema waarin het trio excelleert en met name bassist Arild Andersen met zijn organisch vloeiende en lyrische toon is overweldigend.
Bij Bjørn Berge’s interpretatie van Willie Dixon’s ‘I Can’t Quit You Baby’ krijg ik vervolgens beelden van Hans Theessink voor mijn geestesoog. Zo’n zelfde sonore, donkere stem, begeleid door mooi weergegeven akoestisch gitaarspel. Voor Erik is de demo nu ten einde maar zelf mis ik nog iets waar juist een systeem als dit goed in behoort te zijn; het compromisloos neerzetten van groot symfonisch werk. Daarop draait hij als toegift nog twee selecties. Als appetizer is daar de solo piano. Een ons beiden onbekende pianist die een vroeg werk van Erik Satie speelt. Hoewel ik de voorkeur geef aan een wat langzamere uitvoering weet de realistische klank van de piano me volledig voor zich te winnen. Chapeau!
Afgesloten wordt met een Reference Recording van het Dallas Wind Symphony Orchestra dat La Fiesta Mexicana; Prelude And Aztec Dance uitvoert. Een voor mij onbekend werk, maar wel met alle kenmerken van een groot symfonisch werk. Met kracht, gewicht, dynamiek, detaillering, emotie, prachtige klankkleuren van akoestische instrumenten en het vermogen mij in de muziek te trekken.
De techniek
Nadat de demo beëindigd is komt Martijn de luisterruimte binnen. Hij wordt vergezeld door Michael Huigen van Audiac, de importeur die het merk Sonus Faber in Nederland distribueert. Hij geeft nog wat technische informatie over deze fraaie luidsprekers. Want hoewel deze weergevers het kenmerkende klassieke uiterlijk van een Sonus Faber hebben, is er intern het nodige aan innovatieve techniek te ontdekken. Techniek die voor een groot deel verantwoordelijk is voor de klankmatige kenmerken die mij tijdens de demo zijn opgevallen zoals de energierijke, open presentatie, de doorzichtigheid, de uiterst precieze lichtvoetige weergave van het middengebied en het uiterst gecontroleerde laag. Zoals gezegd; de speakers hebben de schoonheid van een klassiek Sonus Faber ontwerp.
Toch is het bij nadere inspectie duidelijk dat het hier niet alleen maar gaat om de zoveelste prachtig gestileerde en gebouwde kast in de Sonus Faber traditie. De vorm van de kast is afgeleid van de Lyra, een klassiek snaarinstrument. Daardoor lopen de wanden niet parallel en zijn er minder storende reflecties zoals duidelijk wordt tijdens de absoluut schone weergave van de stem van Montserrat Figueras. Voor diegenen die vallen voor de charmes van de Lilium maar voor wie deze uitzonderlijke speaker niet haalbaar of plaatsbaar is, is het goed om te weten dat veel van de filosofie waarmee de Lilium ontworpen is, tevens wordt toegepast in de Olympica en Venere lijn. Over alles is nagedacht. Het in leer gehulde frontpaneel met afgeschuinde kanten en aluminium baffle voor midrange en tweeter is uiteraard stijlvol, maar draagt ook bij aan de uitgebalanceerde frequentiekarakteristiek. Vertaald naar de demo; het klankbeeld van de Lilium heeft een wijds en open karakter en is vrij van scherpte.
Wat betreft de drivers wordt er in het kader van het voorkomen van vervorming door veel fabrikanten tegenwoordig gekozen voor drivers die gemaakt zijn van lichte, harde materialen als aluminium, titanium of beryllium. Dit heeft ontegenzeggelijk voordelen, maar door het gebruik van deze materialen ontstaan er aan de bovenkant van het bruikbare spectrum heftige membraanresonanties die dan weer gecompenseerd moeten worden in het crossover om niet te zorgen voor hoorbare vervorming. Sonus Faber kiest daarom voor in nauwe samenwerking met ScanSpeak ontwikkelde drivers waarin hard metalen membraanmaterialen ontbreken. De tweeter is bijvoorbeeld van het klassieke softdome type. Zij het dat deze, net als bij een ringstraler, in het centrum gefixeerd wordt om frequentie afhankelijke membraan ‘break up’ te voorkomen. Ook deze techniek komt terug in de Olympica serie. De 18 centimeter midrange weergever bestaat uit een luchtgedroogd papiermembraan, versterkt met een mix van natuurlijke vezels. Een gewenste combinatie van stijfheid, laag gewicht en een hoge mate van interne demping.
Onder de 250 Hz werken drie van de midrange afgeleide 18 centimeter drivers samen om de nodige lucht in beweging te zetten. Ook deze drivers delen veel met de woofers die in de Olympica serie worden ingezet. Uitzonderlijk voor de Lilium is echter de infra-woofer die (passief gefilterd) haar werk doet beneden de 80 Hz. Deze visueel niet te ontdekken infra-woofer is ondergebracht in een los van de frontsectie staande behuizing. Daardoor heeft de grote energiewisseling binnen deze behuizing geen enkele invloed op de hoog- en midden weergave. De infra-woofer is geplaatst onderin de achterste, vertikaal opgebouwde kast, terwijl haar passieve membraam bovenin gesitueerd is. Dit passieve membraan is vergelijkbaar met de afstemming van een basreflex poort. Bij het tegengaan van ongewenste trillingen in de kast is niet alleen de vorm van de wanden en de manier waarop interne verstevigingpanelen geplaatst zijn van belang.
Sonus Faber gebruikt aanvullend een ‘Tuned Mass Damper’ techniek die zijn oorsprong vindt in de constructie van bijvoorbeeld wolkenkrabbers. In de achterste kast koppelt een speciale, vertikaal geplaatste stalen as twee dempers met hoge massa aan elkaar. Rest trillingen worden in de as geïnduceerd en door de dempers geabsorbeerd. Waarmee paneelresonanties effectief worden afgevoerd en onschadelijk worden gemaakt. Omdat verder de akoestiek in verschillende ruimtes sterk kan variëren en lage frequenties lastig te temmen zijn, is de Lilium uitgerust met 3 instelmogelijkheden voor de infra-woofer, waarmee de balans geoptimaliseerd kan worden.
Tot slot
Dit is het zoveelste topsysteem dat ik in relatief korte tijd heb kunnen en mogen beluisteren. Natuurlijk zijn dit soort sets niet bestemd voor iedereen. Maar de positieve boodschap is dat van al deze top luidsprekers, zoals ook bij de Sonus Faber Lilium het geval is, er een trickle down beweging uitgaat waardoor heel veel van de gebruikte kennis en techniek uiteindelijk, en vaak zelfs tegelijkertijd, ook terecht komt in de meer betaalbare systemen. Systemen die luisterklaar opgesteld staan bij serieuze dealers zoals AudioXperience, een bezoek meer dan waard.
