Jazz in een minimalistische bezetting heeft baat bij snelheid en transparantie. Het Bobo Stenson Trio met de cd Cantando is daar een goed voorbeeld van. Percussie vormt een belangrijk element in deze muziek en daar weet de RSA-M3EX wel weg mee. Drums hakken de ruimte door, tegelijk met het “rinkelen” van de klokkenspelbuizen of het aantikken van bekkens. Grote en kleine trommels wisselen elkaar af in een georganiseerde kakofonie. Waartussen een geplukte bas het ritme volgt en de piano zijn solo speelt. Binnen de ruimte die gevraagd wordt door de percussie staat de piano als een rots. Rijk aan klank en volkomen natuurlijk. Het is voornamelijk de speelsheid in de weergave die mijn voeten op de maat doet meebewegen, elk detail van de muziek raakt mij en ik geniet met volle teugen. Als de cd ten einde is realiseer ik mij dat ik luister naar een klasse D schakeling in de versterker, iets waar ik normaliter niet aan kan wennen, maar de SPEC maakt de techniek totaal onafhankelijk van muziekweergave. Wederom vooruitlopend op de conclusie kan ik na weken, dagen en uren luisteren nu al vaststellen dat dit de eerste klasse D schakeling is zonder de specifieke signatuur die ik verbind aan klasse D. Waarmee de RSA-M3EX per direct de eerste en tot nu toe enige versterker van die soort is waar ik langdurig mee zou willen leven.
Maar goed, laat ik dat eerst nog maar eens staven met wat muziekfragmenten. The Bug van Dire Straits staat te knallen met hamerend slagwerk. Zanger op de voorgrond, drums er achter, gitaren verdeeld over links en rechts, tweede stemmen naar achter geplaatst ten opzichte van Mark. Lekker snel al ontbreekt een stukje gewicht dat ik met een veel zwaardere versterker wel weet te halen. Met de RSA-M3EX is de kunst van onvervormd, puur en zuiver weergeven van grotere importantie dan denderende power. Plus dat de luidsprekers een rol spelen, neem een set Russel K. Red 100 in plaats van mijn PMC en je waant je midden tussen het PA systeem. Heel mooi zijn de opnames van Loreena McKennitt gemaakt voor de Duitse omroep onder de titel Troubadours On The Rhine. Het is de dynamiek in de stem van Loreena die aangeeft hoe groot het bereik is van de SPEC en hoe laag het dynamische ruisniveau zakt. In minder goed ontworpen versterkers hoor je vaak dat als het uitgangsniveau omhoog gaat ook de ruisvloer mee moduleert en zo de weergave onrustig maakt. Zodra een track is afgelopen en het publiek applaudisseert, is een dankwoord van Loreena angstig echt aanwezig. Het gebruik van akoestische instrumenten door haar en de bandleden maakt de weergave alleen maar mooier, waarbij de RSA-M3EX keer op keer laat horen hoe goed hij in staat is elk moment te grijpen en aan de luisteraar aan te bieden. Uniek? Nee, misschien niet, maar wel heel bijzonder en een bewijs van vakmanschap van de ontwerper.
Weelde
Om de recensie bondig en leesbaar te houden moet ik wel met zevenmijl laarzen door de muziekcollectie heen stappen. Ik kom Luo HaiYing tegen, een Chinese die zingt tegen een achtergrond van Chinese trommels die enorm vermogen kunnen vragen. Geen probleem zegt de SPEC, mijn voeding is snel genoeg en de condensatoren barsten van de capaciteit. Nog steeds in een stereobeeld dat onwaarschijnlijk fraai in de ruimte staat. Nog mooier is Musica Antique Nova gespeeld door Rachel Podger, haar viool zingt door de ruimte. Subtiel, rijk aan klanken, zuiver en puur zijn wederom de kernwoorden. Weergegeven met zo weinig tot totale afwezigheid van stress dat slechts genieten op zijn plaats is en techniek er niet langer toe doet. Hier komt de scheidslijn tussen technisch luisteren voor een recensie en zelf genieten van muziek behoorlijk in het gedrang. Waarbij muziek moeiteloos weet te winnen. Heerlijke muziek, geweldige opname, weergave op het hoogste niveau. Dame Kiri Te Kanawa zingt een stuk uit Madame Butterfly met steun van een groot orkest. Moeiteloos op de SPEC. Keer op keer probeer ik de achillespees te vinden van de RSA-M3EX, waar klasse D de mist mee in kan gaan, te vergeefse moeite. Is de weergave daarmee als ultiem te bestempelen of blijven er wensen over? Ja, er is nog steeds iets te wensen zoals de enorme kracht die ik uit mijn 2 x 250 Watt conventionele klasse AB versterker kan persen. Daar beschikt deze RSA-M3EX niet over. Nog net wat meer lucht is een bescheiden wens, net wat meer, niet veel. Ik merk dat ik naar argumenten zit te zoeken om niet teveel in de verleiding te komen de SPEC zelf aan te schaffen. Ik droom direct weer weg tijdens pianoconcerten van Mozart uitgevoerd door Kristian Bezuidenhout. Wat een weelde om zo van muziek te mogen genieten.
In het kort de beide opstellingen waarin de SPEC RSA-M3EX is gebruikt. De kleine set bestaat uit een Bluesound Node 2 streamer en een NAD M51 DAC. Met Harbeth P3ESR luidsprekers op TonTräger stands. Kabels zijn van AudioQuest (netwerk), Supra (voeding), Crystal Cable (interlinks) en Simply Audio (luidspreker kabel). De grote opstelling gebruikt een NAD M50/M52 digitale muziekspeler als belangrijkste bron. Daarachter Metrum Acoustics Pavane DAC. Verder PMC fact.12 luidsprekers en een PS Audio P5 netspanning generator. Met nadruk wijs ik er op dat de RSA-M3EX direct uit het lichtnet wordt gevoed en niet via de P5. In dit geval gebruik ik kabels van Crystal Cable (netspanning en luidspreker), Yter (XLR interlinks) en Apogee (digitale verbindingen). Niet onvermeld mag een AudioQuest Jitterbug blijven in de USB verbinding tussen de NAD M52 en M50, die zoveel goed werk doet op die plaats. Of de Bybee Quantum Signal Enhancer en de Acoustic System resonatoren die de set en akoestiek positief beïnvloeden.
Techniek
Tijd nu om aandacht te besteden aan de toepassing van de techniek in de RSA-M3EX en de mensen achter het merk SPEC. Over de mogelijkheden van de versterker kan ik kort zijn. Aan de voorzijde vinden we een bronkeuze schakelaar, een volume regeling en de aan/uit knop. Op de achterzijde een enkele XLR ingang (dit is geen gebalanceerde versterker) en drie RCA ingangen. Een enkel paar luidspreker aansluitingen plus de netentree maken het verhaal bijna compleet. Een kleine schakelaar laat u kiezen of u de bescheiden verlichting achter de volume regelaar aan of uit wilt hebben, of dat u de RSA-M3EX uitsluitend laat werken als eindversterker. Een 3,5mm busje maakt een afstandsbediening mogelijk. Bestaande uit twee componenten, de receiver en de remote waarmee alleen het volume/mute te regelen is. Tegen een meerprijs die ik hier nog maar even buiten beschouwing laat. De bodem van de versterker vormt een houten plateau met geïntegreerde voeten. De strakke aluminium afwerking en het sparren houten onderstel met esdoorn en hickory pootjes vormen een optisch zeer aantrekkelijke combinatie. De versterker is in staat 2 x 120 Watt te leveren aan 4 Ohm en 2 x 60 Watt aan 8 Ohm. Het frequentiebereik ziet er uit alsof het een buizenversterker is, 10 Hz-30 kHz ±1 dB (6Ω, 1W). Stroomverbruik is zoals te verwachten met klasse D zeer bescheiden, 15 Watt tot maximaal 215 Watt bij vol vermogen (8 Ω, 100 Hz). De versterker meet 440 mm (B) × 125 mm (H) × 414 mm (D) en weegt voor een klasse D versterker erg veel, namelijk 15,5kg.
Onder de kap pakt SPEC een paar zaken anders aan dan de meeste klasse D versterker bouwers. De PWM engine die de MOSFET schakelende eindtransistoren stuurt is nu eens niet van ICE-Power of Hypex/Ncore, maar is ontwikkeld bij International Rectifier in de USA. De schakeling wordt gevoed uit een zware R-Core voedingstransformator met daarachter silicon-carbide Schottky diodes. De brugschakeling voedt op zijn beurt een uitgekiende combinatie van elektrolytische en olie-in-papier condensatoren, niet allemaal dezelfde, maar een mix van capaciteiten voor het beste resultaat. Aan de uitgang is een filter nodig om de PWM schakelfrequentie af te scheiden van het muzieksignaal. SPEC past een op het gehoor gewikkelde spoel toe samen met olie-in-papier en Mica condensatoren die speciaal voor hen gemaakt worden door Arizona Capacitors Inc (voorheen West Cap). Dit USA bedrijf wordt eveneens geleidt door een Japanner, die de oude ontwerpen van het bedrijf uit de mottenballen haalde. Een naam als Sprague ‘Bumble Bee’ of ‘Vitamin Q’ zegt de technicus onder u vast wel het nodige. Deze beroemde condensatoren kwamen vroeger voort uit die ontwerpen. De link naar de geliefde buizenversterkers van Shirokazu Yazaki, waarin condensatoren eveneens een belangrijke rol spelen is daarmee al snel gelegd. Zoals te lezen valt op de site van SPEC behandelen ze de RSA-M3EX eigenlijk als een buizenversterker, met dien verstande dat de buizen plaats hebben gemaakt voor klasse D modules.
