M28 eindversterker
De M28 (28.900 euro per twee stuks) hoort thuis in de familie "groot en zwaar" en lijkt door de haast vierkante vorm het meeste op Leema's Altair mono's. Het vergt dan ook een kratje Red Bull om deze enorme beesten, met een gewicht van 40+ kilo, een plaatsje te geven. Ook hier valt de constructiekwaliteit op. Werkelijk fenomenaal en geen objecten die je ergens achter een wandje verstopt. Je gelooft het haast niet, maar anno 2016 dient audio voor sommigen als verlengstuk van hun ego. Is het niet logischer dat apparatuur primair bedoeld is om muziek weer te geven? De M28 is een toonbeeld van eenvoud. Er zijn twee ingangen (XLR en RCA) en enkele aansluitingen voor het remote besturen vanuit theater-automatiseringsoplossingen van AMX, Creston en anderzijds. De RS422-poort is alleen bedoeld voor de fabriek. Voor het uprampen van deze kolossale high power drivers dient een specifieke volgorde met een tweetal standby-modi. Het knopje met de grootste diameter faciliteert het binnenkomen van de power en laat dit weten door een snel flitsende led. Met het kleine knopje kan een sequence worden gestart die uiteindelijk resulteert in geluid uit de weergevers. De eerste keer klikken zet de versterker dan in een tweede standby, waarbij belangrijke circuits op bedrijfstemperatuur blijven (langzaam knipperend rood licht) en de tweede keer klikken activeert de uitgangsrelais (permanent rood licht).
Zoals al beschreven kunnen beide M28 mono's direct vanuit de DAC worden aangestuurd. De praktijk kan dan zijn dat de DAC te weinig uitgangsspanning heeft om de eindversterkers (en luidsprekers) naar gewenste geluidsdrukken te sturen, maar in de DAC kan een jumper worden verwijderd waardoor de uitgangsspanning toeneemt. Overigens heeft de M28 eindversterker ook een regelbare ingangsgevoeligheid (trim). Tijdens het luisteren is er rechtstreeks vanuit de DAC gestuurd, maar ook vanuit een zeer neutrale externe voorversterker. De laatste maakte het uiteraard mogelijk om naar platen te luisteren. De M28 levert 400 Watt in een 4 Ohm belasting en heeft een bandbreedte van 10Hz tot 150.000Hz binnen de 0.5dB punten. Technisch gesproken is de hele Bricasti keten "fully differential" opgebouwd. Zulke principes worden vaker gebruikt en roepen aan deze kant best kritische vragen op, omdat de bij gebalanceerde verbindingen beoogde fase-uitdoving van storingen mogelijkerwijs getroebleerd wordt. Maar dat is een aparte discussie.
Luisteren M28
Het zal duidelijk zijn dat versterkers binnen deze budgetklasse over veel kwaliteiten beschikken. Het is meer een kwestie van waar de vaak bewust gekozen accenten binnen het geluidsbeeld liggen en in hoeverre die dan geschikt zijn om het ideaal van een volstrekt transparante en neutrale keten te bereiken. Ook de M28 heeft duidelijk waarneembare kenmerkende eigenschappen en die komen altijd terug, ongeacht de aangesloten luidspreker of het front end. Opvallend is dat deze versterkers in zekere zin vergevingsgezind zijn ten opzichte van het bronmateriaal. Ze tonen een enigszins vriendelijk geluidsbeeld waardoor de wat minder geslaagde opnames toch vaak beluisterbaar blijven. Dat wordt veroorzaakt door een streepje grondwarmte en eigenschappen in de weergave van de hogere frequenties die minder de nadruk leggen op absolute neutraliteit, drive, bite en snelheid. De M28 is iets minder een versterker die de razendsnelle transi‘nten en clarity van een 1955 Fender Esquire live in de kamer zet, maar wel met behoud van de fraaie toon van deze gitaar (de zogenaamde boomchicka-boom vibe), terwijl de hele aangesloten keten rondom de M28's dat absoluut geloofwaardig weer zou kunnen geven. Feitelijk dus een aangenaam geluidsbeeld met een streepje warmte.
De focus ligt dan ook op het buitengewoon fraaie middengebied. Draai Sinatra of Jones en het resultaat is super. Er zijn volksstammen die zo'n geluid muzikaal noemen, maar zoals bekend is dat een audiofiel dwaalspoor. De M28 is geen versterker die extreem snel met een helder en state-of-the-art top end opereert, maar naast de kwaliteiten in het middengebied komt het laag ook in voldoende mate naar voren. Voor luisteraars die de (gemiddelde) buizenversterker waarderen is de stap naar de M28 moeiteloos te maken. Dat is een enigszins gevaarlijke uitspraak want de allerbeste buizenversterkers in de wereld zijn volledig neutraal, hebben een gigantische drive over het hele frequentiegebied, voldoende hoogextensie en een vlijmscherpe weergave van transi‘nts. Maar, de M28 presenteert (gelukkig) niet alleen een aangenaam geluidsbeeld. Belangrijke geluidsmatige eigenschappen, zoals dynamiek en detaillering komen absoluut naar voren binnen dit eerder beschreven basiskarakter. De fenomenale stageafbeelding en 3d-ruimtelijkheid zijn onderscheidend voor deze versterkers.
Het beeld mag dan aangenaam klinken, maar wel op een zeer hoog niveau. Anders zou je een versterker overhouden die aangenaam klinkt, maar het volledig laat afweten met betrekking tot detaillering, dynamiek, focussering en stage-afbeelding. De website van Bricasti toont een enthousiaste John Newton van Sound Mirror (in Boston). De bijbehorende video suggereert dat de M28's professioneel worden ingezet. Sound Mirror doet onder andere mastering. Bij de consument thuis is niet elke cd of plaat van onbesproken kwaliteit. De M28 is een eindversterker die de stekeligheden daarvan enigszins wegneemt, zonder teveel concessies te doen aan hoe het idealiter zou moeten klinken. Dus met behoud van zoveel mogelijk eigenschappen die nou eenmaal inherent zijn aan het op de juiste manier weergeven van muziek. Maar, in een studio wil je geen systemen die aangenaam klinken, maar exact laten horen wat er opgenomen is, met alle neutraliteit, clarity, drive en dynamiek die maar mogelijk is. Anders neem je tijdens de mastering de verkeerde beslissingen. In tegenstelling tot het nut van de M1 binnen de pro-wereld, lijkt de M28 daar iets minder voor toegerust. Derhalve roept het verhaal van John Newton enige vragen op.
Conclusie
De M1 is een subliem gebouwde converter die zeer goed presteert, maar net iets anders dan wat dCS, PS Audio en andere topconverters doen. De M1 is snel, betrokken, georganiseerd, precies, zuiver, schoon en heeft een soort x-factor die het luisteren extra aantrekkelijk maakt. Behorende bij het selecte gezelschap van converters dat het digitale leven van een muziekliefhebber draaglijk kan maken maar ook bruikbaar in de professionele wereld, waar de eisen doorgaans veel hoger liggen. De M1 is daarnaast een eenvoudig te bedienen no-nonsense apparaat met de gebruikelijke digitale ingangen, maar zonder allerlei streaming functionaliteiten. Wie wil streamen sluit de M1 aan als DAC achter een streamer. De M1 dubbelt meteen als voorversterker, maar uiteraard zonder analoge ingangen.
De M28 toont een fabelachtige bouwkwaliteit en komt met een uitermate eenvoudige bediening en aansluitmogelijkheden. Het geluidsbeeld onderscheidt zich door een enorme kwaliteit, maar ook met een duidelijk karakter. De fenomenale ruimtelijkheid en stageafbeelding zijn top. Het geluid heeft een licht warm karakter en het top-end biedt iets minder de drive, bite en snelheid die instrumenten in werkelijkheid kunnen hebben. Het voordeel voor de consument is dat dit enigszins flatterende karakter maakt dat minder goed opgenomen programmamateriaal nog steeds zeer goed voor het voetlicht komt. Het laag is uitstekend en het middengebied is waar deze versterker excelleert. Los van de beschreven kwaliteiten draagt de hele set natuurlijk in hoge mate bij tot de bekende "pride of ownership". Bezoekers werden hier massaal getriggered door de looks & luxury.
