SPEC CORPORATION werd opgericht in 2010 door Syuzou Ishimi en is gehuisvest in Tokyo. Het uitgangspunt is dat ‘the joy of music is only found in Real-Sound’. De producten die SPEC levert beloven derhalve allemaal een zo realistisch mogelijke weergave, iets waar veel Japanse bedrijven erg goed in zijn. De hier aanwezige SPEC draaitafel en phono-amp wekken daarom zeer hoge verwachtingen. In de luisterruimte wordt namelijk gegrossierd in een zo realistisch mogelijk geluid.
De audiofiele gemeenschap in Japan is gemiddeld genomen veel verder dan in de rest van de wereld en is doorgaans technisch goed onderlegd. Een groot deel van die community is natuurlijk verenigd rondom MJ-magazine. Dat is een technisch georiënteerd audioblad met schakelingen, productbesprekingen en een soort ‘super-audiofiel van de maand’. Dat zijn muziekliefhebbers die standaard zo’n drie verschillende luidsprekersystemen hebben en minimaal vijf (tube)versterkers. Het aanbod van vintage apparatuur, buizen en grammofoonplaten in de advertorials doet iedereen ogenblikkelijk watertanden.
Van tijd tot tijd resulteert het Japanse commitment aan realiteitsweergave in fascinerende producten en haast ondenkbare niveaus van weergave. Japanners hebben vaak een vorm van begrip over wat je kunt doen met bepaalde schakelingen en componenten. Ze zijn ook in staat om zodanige combinaties te maken dat de ideale match ontstaat. Vaardigheden die in ons land voorbehouden zijn aan slechts een handjevol betrokkenen uit de hifi-business. De hier te beoordelen producten zijn de phono-versterker en de draaitafel van SPEC. Japan is een fascinerend land met betrekking tot audiotechniek. Enerzijds de nuchtere, wetenschappelijk georiënteerde benadering waarvoor ‘meten is weten’ heel belangrijk is en de geluidsmatige prestaties van audiocomponenten door logische deductie volledig verklaarbaar moeten volgen uit de toegepaste technieken.
Dat heeft geleid tot topproducten van Sony, Sansui en Luxman. Het is ook het land van de audiofiel die rusteloos zoekt naar steeds mooier en beter. Anderzijds is daar de Wabi Sabi. De eeuwenoude filosofie van de Japanse levenskunst. Sabi gaat over de schoonheid die gevormd is. Wabi gaat over rust, eenvoud en onbevangenheid. In deze leer zijn authenticiteit, onvolmaaktheid en individualiteit belangrijke waarden. Je gaat zien wie je bent en wat je hebt. Om je gelukkig te voelen is alles in jezelf en om je heen al aanwezig.
Die schoonheid van het moment moet je koesteren. Het geeft rust en geluk. Dat komt vaak terug in de exotische producten van Audio Note, Wavac en Air Tight. Voordat onze ingebouwde guru wellicht op hol slaat, is het misschien aardig om ondeugend te veronderstellen dat de waarden uit de Wabi Sabi gelden voor de producten van SPEC. Speel eens met deze gedachte. Draai die rond boven je hoofd als een denkbeeldige bal. Bekijk deze van alle kanten. Haal vervolgens diep adem, open je ogen en voel dat je voeten weer verbonden zijn met de aarde. De SPEC-apparatuur staat in de luisterruimte. Over tot de orde van de dag. Uiteraard na de Japanse tea ceremonial.
SPEC GMP-8000 draaitafel
Het valt nauwelijks te ontkennen dat de GMP-8000 op het eerste gezicht ontwikkeld lijkt vanuit het principe ‘function follows form’. Dat is absoluut geen waardeoordeel, maar het ding is visueel extreem opvallend en komt absoluut tegemoet aan de Aziatische gewoonte om hifi te kopen met een luxueus uiterlijk en een boven proportioneel prijskaartje. Er zijn audiofabrikanten, ook in ons land, die handig inspelen op de oosterse hang naar status. Als je dan geluk hebt, is er ook nog iets gedaan om goede geluidsmatige prestaties te halen. De GMP-8000 heeft mega-afmetingen. 48 x 65 cm is net enkele centimeters kleiner dan een EMT 927 en op dit grondoppervlak passen met een beetje duwwerk ongeveer vier SME-10 draaitafels. In eerste instantie roept het ontwerp van de GMP-8000 een aantal vragen op. Het plateau heeft een diameter van 40 centimeter.
Een 16-inch plaat meet 40.64 centimeter en past dus net niet. De randen van het SPEC-plateau lopen schuin af. Dat is ook niet ideaal om een 14- of 16-inch plaat te kunnen plaatsen. Het is kennelijk niet de intentie van SPEC om te faciliteren voor grotere diameters dan de standaard 12-inch, hoewel daar in Japan veel exemplaren van rondzwerven. Wat rechtvaardigt dan de inzet van een 12-inch arm? Die is alleen maar zinvol voor het afspelen van platen met een grotere diameter. Ook het ontbreken van een 78-toeren/minuut optie wijst in die richting. Toch is het een gemiste kans. Maak dan een draaitafel waar platen met een grotere diameter dan 12-inch ook op passen. Het enorme plateau van de SPEC suggereert namelijk die mogelijkheid. Het snaaraangedreven systeem heeft voor zowel 45-toeren als voor 33-toeren een regelaar. Die werkt continue en heeft geen fixed positions.
Alleen iemand met een absoluut gehoor of een externe stroboscoop kan de snelheid exact afregelen. Deze draaitafel heeft geen ingebouwde stroboscoop. Dat past bij de minimalistische (Japanse) insteek die de ontwerper heeft gekozen. Voor smartphones is tegenwoordig ook zo’n RPM-app beschikbaar. De plinth is gemaakt van gelaagd hout (gelamineerd fine grain Fins birch ply). Het is afgewerkt volgens de hoge Japanse houtbewerkingsstandaarden. De plinth rust op drie verstelbare standaard industriële machinevoeten (SoundCare). Bij een nadere beschouwing blijkt deze draaitafel niet helemaal volgens ‘function follows form’ te zijn gebouwd. De visuele schok bij de eerste aanblik vertroebelt natuurlijk acuut het rationele denken en de nuchtere waarneming. Birchply en kersenhout zijn inderdaad de ideale materialen om een (massieve) plinth te bouwen. SPEC zet vervolgens in op snaaraandrijving in plaats van een beltdrive.
De door SPEC geleverde string heeft namelijk minder elasticiteit en kan de kracht van de motor beter overbrengen op het plateau (zonder delay). In systemen met een motorservo-regeling zorgt de door een flexibele belt of snaar veroorzaakte delay voor een time-lag tussen de actie en de reactie van het aandrijfsysteem. In ieder geval heeft SPEC met de keuze voor een inflexibele snaar een punt. Waarnemingen in de luisterruimte met verschillende typen aandrijfsystemen leren dat een niet elastische belt of string meestal leidt tot een beter resultaat. De beste aandrijving bestaat uit een belt die gemaakt is van Agfa PER525 tape (is niet elastisch). Het is dan alleen nodig om de pulley te vervangen door een exemplaar dat u op een draaibank maakt. De volgende vraag is waarom SPEC een plateau gebruikt van bovengemiddelde afmetingen.
Wie daarover nadenkt, snapt meteen waarom dat is. Om een draaitafel echt goed te krijgen gelden er aan de kant van het aandrijfsysteem twee belangrijke voorwaarden. Die zijn nodig om het gevolg van ‘stylus drag’ te onderdrukken. Dat is, kort door de bocht, de weerstand die de naald ondervindt in de groef. Die weerstand is variabel (afhankelijk van de modulatie) en remt het plateau af. De draaitafel loopt dus nooit helemaal gelijk. Dat is hoorbaar aan pianotonen die zweverig klinken en aan het laag, dat nooit voldoende strak is. De reactie van draaitafel ontwerpers die natuurkunde al vroeg uit hun keuzepakket hebben gegooid is om een zwaar en massief plateau te bouwen. De gedachte is dan, overigens niet helemaal onterecht, dat het ‘moment van inertia’ groter wordt door een toename van de massa. In gewone taal betekent het dat een object in beweging met een hogere massa (zo’n draaiend plateau) langer volstaat in die beweging dan een object met een lagere massa. Maar, het kost ook méér moeite om die beweging in gang te zetten. Denk maar aan een trein.
U kunt kennis maken met ‘inertia’ door, zittend op de treeplank, een rijdende trein met uw voet af te remmen. Dat zal enige inspanning vereisen. Bij de meeste draaitafels met een kleine motor en een zwaar plateau duurt het dan ook een tijd voordat het gewenste toerental is bereikt. Waarom zo’n plateau dan bij sommige draaitafels erg zwaar is (gewicht is de lokale manifestatie van massa), komt omdat de inertia ook afhangt van de rotatiesnelheid. Die is voor een draaitafel natuurlijk erg laag en wordt dan gecompenseerd met extra massa. Hoe hoger de inertia, hoe langer het plateau op snelheid blijft en zich verzet tegen verandering van die snelheid, al dan niet als gevolg van de stylus drag. Ook zogenaamde ‘torque’ helpt daarbij (de tweede voorwaarde). Dat is de kracht die de motor heeft. Wellicht begrijpt u nu dat een snaaraandrijver, voorzien van een flexibele snaar of riem, met een Chinees speelgoedmotortje en een licht massief plateau niet het toppunt van analoog luisteren nadert. Het effect van een eventuele elektronische snelheidsregeling wordt dan weer tenietgedaan door een snaar die té flexibel is.
