Afgelopen weekend was het weer tijd voor de XFI, de grootste hifi-show in de Lage Landen die gericht is op het hoger en premiumsegment. Veel mooie versterkers, luidsprekers, bronnen en draaitafels bij de vleet dus – maar dit jaar waren er ook opvallend veel hoofdtelefoons present. Onze indruk was dat de XFI dit jaar succesvoller was dan voorheen, met – dat wel - veel bezoekers uit het traditionele hifi-publiek. Tijd voor een (subjectieve) terugblik.

De insteek van XFI is anders dan shows bij winkels en pakweg de grote iEar' Show in november. De vele kamers in het Koningshof-hotel in Veldhoven zijn voorbehouden voor premiummerken en hifi-apparaten die je niet snel tegen het lijf loopt. Dat maakt het een bijzonder interessante show voor de hifi-liefhebber die ook eens wil verder kijken dan de alomtegenwoordige A-merken. Toch zijn er ook grote namen aanwezig. Dit jaar bijvoorbeeld, selecteerde Linn XFI om een nieuw product te lanceren. En dat doen de Schotten niet om de haverklap. Bowers & Wilkins introduceerde op XFI ook de nieuwe 600-lijn formeel, althans voor het grote publiek. De pers en insiders hadden de nieuwe speakers al enkele weken geleden kunnen ontdekken. 

Headspace

Een nieuwigheid dit jaar was de Headspace. Voor het eerst reserveerde XFI een ruimte enkel voor hoofdtelefoonliefhebbers. Verschillende distributeurs en winkels met een voorliefde voor head-fi kwamen hier hun tent opzetten. Dune Blue bijvoorbeeld, die vanuit een head-fi perspectief heel brede en boeiende portfolio bezit, met namen als HiFiman, Final Audio en Burson Audio. We liepen snel naar hun stand, want ook de nieuwe Meze Empyrean was present. Meze is sterk in design en bouwkwaliteit, dat werd al bewezen door de 99 Classic.

Maar de Empyrean is naast een zeer fraai luxeobject ook technisch apart, dankzij de ongewone isodynamische driver – een technologie nauw verwant aan planar magnetic-drivers – maar met zeer ongewone spoelen. Het klonk in elk geval heerlijk, al was de omgeving te luidruchtig om echt een waardeoordeel te maken. Wie hield van vlaggenschepen qua koptelefoons vond in deze ruimte nog genoeg snoepgoed, zoals de toppers van HiFiMan en Mr.Speakers.

Headspace gaf bezoekers ook de nogal unieke kans om een Abyss AB-1266 CC PHI te proberen. Volgens sommigen is deze 5.000 euro-plus hoofdtelefoon de beste ter wereld. Dankzij Headphone Auditions uit Amsterdam kon je dat zelf uitmaken. Extra leuk is dat naast de Abyss Quad-raad plaats nam, waardoor je meteen kon vergelijken met gelikeprijsde de Sonoma One-elektrostaat. In de Headspace ontdekken we ook één van de goedkoopste én kleinste hifi-producten op de show: de miniscule M0 van Shanglin, een muziekspeler kleiner dan een luciferdoos die toch over Bluetooth-ontvanger én -zender, een DAC-functie en een aanraakscherm beschikt. 

Je moest trouwens niet helemaal naar de Headspace-ruimte wandelen om hoofdtelefoons te ontdekken. Traditiegetrouw heeft Audio-Technica een grote ruimte, dicht bij de ingang. Daar kon je even genieten van de combinatie van de premium AT-HA5050H-DAC/versterker en de vederlichte AT-ADX5000. Het voelde zowaar nog lichter op ons hoofd dan een Sennheiser HD800.

Het grote nieuws bij Audio-Technica ging echter over de nieuwe lijn Bluetooth-koptelefoons, waaronder de draadloze SR30BT met een spectaculaire autonomie van 70 uur, en de nieuwe VM95-cartridges.

We waren ook blij verrast om te zien dat Colab uit België de knappe versterkers van het Servische Auris verdeelt. Op papier klinkt een afwerking in hout en wit leder wellicht minder fraai, in het echt weten de Serven toch heel charmant over te komen.

In primeur

Dé primeur op XFI was ongetwijfeld de introductie van de Selekt, een nieuwe netwerkspeler die je kunt uitbreiden met modules. Ook als eindgebruiker, een interventie van een technicus is niet nodig. Op deze manier kun je het ombouwen tot een volledige versterker met streaming en DAC ingebouwd.

De demonstratie door Stephen Hughes van Linn was opmerkelijk om twee redenen: het bewees dat de Space Optimisation-technologie van Linn zeer effectief kan zijn in hotelruimtes die akoestisch verre van ideaal zijn én bezoekers konden/moesten genieten van Schotse snoepgoed dat Linn helemaal uit de hooglanden had meegebracht. Het effect van Space Optimisation was in elk geval meer dan subtiel, op XFI gedemonstreerd met '7th Heaven' van Beck. De hoge tonen werden minder schel terwijl bassen gedetailleerder en minder booming werden. Kamercorrectie, het wordt door de klassieke stereo-liefhebber toch echt te vaak onderschat.

Je kunt de KI Ruby-versterker en SACD/DAC van Marantz nauwelijks een nieuwe introductie noemen. De pers kreeg deze speciale editie al op High End München te zien en eind augustus was er een heel mooie presentatie in het Concertgebouw in Amsterdam. Maar echt veel demonstraties voor het grote publiek zijn er nog niet geweest. Zo werd de voorstelling op XFI toch een klein beetje een primeurtje. Zoals je zou verwachten werd de KI Ruby kundig voorgesteld door Ken Ishiwata, die het publiek mee in zijn omvangrijke muziekbibliotheek liet duiken. De KI in de naam van deze exclusieve set verwijst natuurlijk naar de initialen van de Marantz-ambassadeur, die nu al veertig jaar bij Marantz aan de slag is. Het blijft een plezier hem aan het werk te zien.

Ook de 600-reeks van Bowers & Wilkins was een echte headliner van XFI. Om het uur werd afgewisseld tussen een demo van de 606-boekenplankspeaker en de high-end 803 D3. Spectaculair hier was om te horen hoe de compacte 606 toch een heel grote ruimte wist te vullen met stevig laag, zonder dat er een subwoofer aan te pas kwam. Afgaande op de korte kennismaking lijkt de 606 een waardige opvolger voor de uitstekende Bowers & Wilkins 685 van weleer. Het heeft wellicht te maken met de trickle-down van technologie als het Continuum-materiaal en de cross-overs uit de 700-reeks.

Wij vonden zonder twijfel de demo van de betaalbare en bijzijnder elegante Sonetto een van de betere op deze XFI. Deze nieuwe luidsprekerlijn van Sonus faber hebben we recent gehoord op een McIntosh MA252, een geïntegreerde buizenversterker met een zeer acceptabel prijskaartje naar de normen van het Amerikaanse premiummerk - en echt McIntosh-geluid voor de fans.

Voor veel demo’s, zoals die van Marantz en Bowers & Wilkins, was er veel interesse. Maar afgaande op wat wij zagen, was de populairste toch die van Grimm Audio. Het was echt drummen om de kamer te betreden. We kwamen meermaals voorbij gewandeld en zagen telkens geïnteresseerden die noodgedwongen vanuit de gang meevolgden. De Nederlandse audiopioniers hadden dan ook iets fijn om te laten horen: de MU1-speler, een fraaie aanvulling voor een LS1-systeem van het merk. De MU1 is een custom built speler die de rol kan opnemen van Roon-afspeelpunt én Roon-server. En dat is interessant nieuws voor wie een modern actief systeem wil bouwen dat resoluut de nadruk legt op geluidskwaliteit.

Liefhebbers van digitale audio liepen hopelijk niet voorbij de kleine kamer met Chord Electronics. De bejubelde Dave DAC - volgens velen de beste DAC dat er is, al zal dCS daar misschien een andere mening over hebben - lag hier mooi uitgesteld. Maar je kon hier vooral een demo horen van de nieuwe M-Scaler, een nieuw toestel met het design van de Hugo 2 maar dat gespecialiseerd is in het upscalen van audiostreams naar hi-res. Is dat een goed idee? Dat is iets om nog te onderzoeken, maar de demonstratie met Innuos en Devore Fidelity klonk in elk geval niet mis.

Dynamisch sterk

“Geweldige dynamics”, schreven we spontaan in OneNote toen we de kamer van Aspera Audio verlieten waar we net Rodrigo y Gabriela’s 'Tamacun' hadden beluisterd. Wat een knappe prestatie van de gloednieuwe YG Acoustics Sonja 2.2-speakers die op XFI echt een goede beurt maakten, onder meer dankzij een systeem met Wadax. Zeker gaan beluisteren als ze in je buurt gedemonstreerd worden.

Toen we bij importeur Joenit binnenliepen hadden we de totaal onrealistische verwachting misschien iets te horen van de nieuwe actieve lijn van Totem. We zijn gewoon enorm nieuwsgierig naar wat Vince Bruzzese uit zijn mouw kan schudden, nadat hij al bewees dat compacte luidsprekerdesigns toch een verrassend diepe, ruime weergave kunnen produceren. Helaas, we waren ongeveer een jaar te vroeg voor die actieve KIN-speakers.

Maar we konden wel luisteren naar combinatie van de Rega Planar 6 en Elicit-R, en de zeer kleine Signature One van Totem. Zoals altijd klonk het véél grootser dan je zou verwachten. Volgend jaar wordt het dus spannend, ook omdat er van Rega nog leuke dingen op stapel staan. Maar daarover mogen we je nog niets vertellen.

Voor een hoogtepunt op actief vlak moesten we bij Goldmund zijn. Het Zwitserse merk was vooral heel blij om te vertellen dat ze opnieuw in de Benelux beschikbaar zijn, wat goed nieuws is voor wie een actieve speakeroplossing zorgt die echte hifi-kwaliteit kan leveren.

Vanuit Goldmund was zelfs het hoofd van onderzoek en ontwikkeling Véronique Adam naar Veldhoven afgezakt om uitleg te geven. Ze deed dat onder meer via een aparte workshop voor het grote publiek, zoals ook audiojournalisten Hans Beekhuyzen en Jaap Veenstra brachten rond digitale audioformaten en netwerken voor audiostreaming.

Onze favorieten

We moeten eerlijk zijn: sommige kamers vielen tegen qua klank. Maar er waren er ook die ondanks een bescheiden oppervlakte en beperkte akoestische ingrepen ons toch wisten te treffen met een mooie klank. En neen, het was niet omdat er werd gekozen voor Melanie De Biasio – een van onze favoriete artiesten – dat we zo lang bleven hangen bij Harbeth, Lindemann en Bergmann.

Spelend vanaf vinyl klonk deze set met de SHL5 Plus-luidsprekers onwaarschijnlijk meeslepend en met een low-extensie die je niet voor mogelijk acht. Het zijn onze eigen vooroordelen en voorliefde voor modern design, maar we hadden dat niet verwacht van speakers die er zo retro uitzien.

Datzelfde hadden we ook bij de Tannoy aangestuurd door VTL-toestellen. We wandelen net binnen als er in een muziekstuk een grote jachthoorn onwaarschijnlijk levensecht werd neergezet, met een diepte en sustain die hoort bij een koperblazer. 

Kleine speakers die hun compacte formaat overstijgen, daar hebben we een zwak voor. Na Totem werden we dus opnieuw helemaal weggeblazen bij het horen van de Mimi van Kroma Audio, een 2-wegsluidspreker van circa 8.000 euro per paar met een eigen look en fijn geluid. Het geheim van dit Spaanse merk is Kreon, een materiaal dat toelaat om resonantievrije behuizingen te bouwen. Ons moet je niet overtuigen dat een stille, vibratie-arme kast een absolute must is voor een topweergever.

We waren ook allesbehalve de enige die langer bleven luisteren naar de Estelon YB, een zeer sierlijke vloerstaander die uitpakt met een woofer die naar binnen wijst. Dit helpt deze designhoogstandjes om zeer diep te duiken, terwijl de speakers toch wel heel snel en ritmisch bleven. Een uitstekende combinatie, lijkt ons, voor liefhebbers van elektronische muziek en orkestrale opvoeringen. Met dank aan het systeem van Pass-versterking en bronnen van Aurender en dCS, natuurlijk.

Connaiseur AV had op XFI drie kamers ingenomen, met telkens heel fraaie producten. Wij bleven het langst hangen bij de ruimte met de AudioSolutions, binnengelokt door de muzikale stijlbreuk - popmuziek in het westvlaams - die er op dat moment speelde op een set Overture 205F-vloerstaanders. Aantrekkelijk aan deze lijn Litouwse speakers is dat de zijpanelen beschikbaar zijn in verschillende afwerkingen, incluis ook een heel knap zwart of wit met een reliëftextuur. 

Het is niet de eerste keer dat we binnenwandelen bij een demo van Wilson Audio-speakers en meteen denken: “WOW”. Dat was ook op XFI het geval, waar Reference Audio een droomset van Alexx-speakers en Dan D’Agostino Momentum-versterking had neergepoot.

Nu zijn we niet helemaal een fan van de esthetiek van D’Agostino-toestellen – smaken verschillen, niet waar? – maar ze behoren ongetwijfeld tot de absolute wereldtop. Combineer ze met de Wilson Audio-speakers en het knalt gewoon. Wilson Audio is een van de weinig audiofiele merken die in staat is om ook rockmuziek subliem te doen klinken – heel wat lastiger dan wat spaarzame jazz met ingetogen vocals. Ons grootste spijt is dat we bij Reference Sounds niet konden luisteren naar de TuneTots, de nieuwe minispeakers van Wilson Audio. Hopelijk volgt er binnenkort een kans!

Audio anders

We komen wel vaker 360°-weergevers tegen, met name bij draadloze speakers en Bluetooth-luidsprekers, zoals die van Samsung en UE. Ze verspreiden het geluid heel breed in de kamer  door de geluidsgolven van een driver te laten reflecteren op een akoestische lens. John Watkinson bewees op XFI dat je dit principe ook kunt gebruiken voor meer audiofiele luidsprekers. Je kon zo rondlopen in de kamer en de Legend-speakers klonken overal (grotendeels) hetzelfde. De keerzijde is wel dat de soundstage heel diffuus wordt. Instrumenten zijn overal, niet op een specifieke plaats. Niettemin heeft dat kamervullende geluid van John Watkinson echt wel iets.

Even apart was het binnenwandelen bij de Omniwave van Bloomline Acoustics. Vooraan in de ruimte geen spoor van grote luidsprekers – of zelfs compacte monitors. De Omniwave-weergevers hangen in de lucht aan statieven (in woningen kunnen ze aan de muur worden bevestigd), enkel de Lyngdorf-componenten sprongen in het oog. En Meneer Lyngdorf zelf natuurlijk, want hij was naar Veldhoven afgezakt om het publiek toe te spreken. Love it or hate it, de Omniwave-speakers doen iets heel bijzonder om non-directioneel geluid te verspreiden waardoor je gehoor niet meteen naar de speaker werd geleid. Een hele prestatie!

Als Avantgarde Acoustic op een show aanwezig is, dan weet je dat meteen. Het Duitse merk brengt meestal een Trio XD mee, vaak in het oranje. Sorry, Shiny Citrine Orange. Een set hoorns groter dan een gemiddelde mens, daar kijk je niet naast. En helemaal niet als ze vergezeld worden door twee bashoornkasten die groot genoeg zijn om in te gaan liggen (wat natuurlijk heel onwijs zou zijn, gegeven het volume dat ze kunnen produceren). Het zijn machtige speakers, met een sound die in het midhoog-hoog heel vloeiend is. Anders dan dynamisch speakers, soms ook echt met een uitgesproken focus op details.

Een heel opmerkelijke, natuurlijk weergave viel er ook te genieten bij daudio’s dipool-luidsprekers, aangestuurd door de knappe elektronica van Merging Nadac. Deze speakers zijn echt iets heel bijzonder: behoorlijk dun en met tweeters die los van de behuizing in de lucht zweven. Een gelijkaardige open baffle-aanpak zagen we bij JK Acoustics en bij Audiophiles.be, met Spatial M4 Turbo S, aangedreven door een Hegel H360 en een Hegel Mohican-cd-speler. We hebben daar enorm genoten van een streepje Massive Attack.

De laatste kamer die we bezochten was van Temporal Coherence, een bedrijf dat – zoals de naam aangeeft –speakers bouwt met een zeer hoge frequentiecoherentie. Na een demo met dipole-speakers, woonden we een luistersessie bij van de Piramide, een actief systeem met… jawel, piramides. Deze hangen in het midden van de speaker en werken als een soort waveguide in twee richtingen. De tweeter is naar beneden gericht op de piramide, de midrange-drive naar boven. Het resultaat is een gelijkmatig afstraalgedrag, zeggen de uitvinders, iets dat we wel kunnen beamen.

Klaar voor volgend jaar

Was dit alles het enige opmerkelijke dat te zien was op XFI? Neen, zeker niet. Bij D&D Audio waren de nieuwe Expert Pro-modellen niet opgesteld (of toch niet toen we langskwamen), maar wel de in het oog springende oranje Minissimo Scala-monitors van Crystal Cable. En vanuit Devialet komt er spoedig nog een primeur.

Bij Audio Note ontmoeten we opnieuw de cellist Vincent Bélanger, een bevriende Canadese topartiest die altijd weet te charmeren met een bevlogen uitleg over geluid en zijn instrument. Zijn opnames zijn een aanrader als je houdt van cellomuziek en goede opnames. Nogal een contrast met de ‘We Will Rock You’ van Queen die even daarvoor op imposante wijze uit de Audio Note AN-J-staanderspeakers rolde, dat wel.

Yamaha van zijn kant demonstreerde zijn – soms onterecht ondergewaardeerde – stereoproducten, zoals de AS-2100, die hier met Audiovector-speakers werden gecombineerd. Helaas, voor de prestigieuze 5000-reeks die op IFA werd voorgesteld is het nog veel te vroeg. Daarvoor is het wachten tot 2019. Misschien is die GT-5000 en M-5000 iets voor volgend jaar op XFI?

(Kijk ook op de volgende pagina voor meer foto's, incluis van de prachtige draaitafels die we hierboven niet echt hebben vermeld)