Al meer dan veertig jaar ontwikkelt het eigenzinnige Zwitserse Goldmund audioproducten van het allerhoogste niveau. In deze voortdurende zoektocht naar natuurgetrouwe weergave, heeft het merk een buitengewoon sterke reputatie opgebouwd die terecht is waargemaakt door verschillende mythische producten zoals de Reference-draaitafel, de Apologue-luidsprekers of de Telos-versterker reeks. Na de indrukwekkende entree van de opmerkelijk goed presterende Telos 590 NextGen versterker enkele jaren geleden, ben ik verheugd dat dit merk de toch al ver doorgevoerde eenvoud van dat model tot de werkelijke essentie heeft weten terug te brengen. Resulterend in een prachtig en vrij zeldzaam voorbeeld van volstrekt natuurlijke realiteitsweergave. | This review in English?
Goldmund
De reden waarom het merk dit als één van de weinigen wel is gelukt, begint al bij het feit dat Goldmund producten door hun geschiedenis en afwijkende denkwijze een duidelijk verschil weten te maken. Het begint al bij het ‘Swiss Made’ -label en de bijbehorende, zo typerend bijzonder hoge kwaliteit. Een werkwijze waar Zwitsers al sinds jaar en dag om bekend staan en die het merk gedurende zijn hele bedrijfsgeschiedenis consistent heeft vergezeld. Mede hierdoor was de onderneming in staat een factor van betekenis te worden voor luxe audio- en videosystemen wereldwijd. Want jawel, ook al zijn ze daarin bij het grote publiek minder om bekend, ook bij de geluidsweergave voor state-of-the-art home cinemasystemen zit je bij deze superspecialist goed.
Een tweede belangrijke pijler is dat Goldmund al vele jaren ijzersterk is in fundamenteel onderzoek, waarbij vaak vanaf nul nieuwe technologieën moesten worden ontwikkeld om de gestelde kwaliteitsdoelen te bereiken. Daarbij heeft het merk nooit bestaande trends gevolgd en werden technologieën die zich niet voldoende hadden bewezen, steevast geweigerd. De naam Goldmund staat dus vanuit het illustere verleden tot vandaag de dag voor een compromisloze kwaliteit.
Telos versterkertechnologie
Versterkerbouw is een vaardigheid die al sinds de begindagen diep in de wortels van dit enerzijds conservatieve, maar anderzijds ook opmerkelijk vooruitstrevende bedrijf is verankerd. In de regel geldt daarbij dat hoe krachtiger een versterker is, hoe beter de controle over de gebruikte luidsprekers zal zijn. Daarbij dient te worden voorkomen dat laatstgenoemde eigen geluid gaan produceren dat niets met het muzieksignaal zelf te maken heeft. Dit geldt met name voor lage frequenties waarbij luidsprekerunits al snel de neiging hebben om (te) traag te starten en na het verdwijnen van het signaal nog ongewenst na te ijlen. Door van de Telos versterkingstechnologie gebruik te maken, hebben de ontwikkelaars een aanzienlijke vermindering van deze intermodulatievervorming weten te bereiken. Daarbij is de lineariteit van alle versterkingsfasen verbeterd en zijn ze er in geslaagd om ook tijdvervorming aanzienlijk te verminderen. Gebaseerd op het Goldmund Leonardo-onderzoeksprogramma gebruiken de Telos ontwerpen verder een circuit met een hogere bandbreedte met minimale vertragingsvervorming binnen de audiobandbreedte tot gevolg.
Wanneer we de aandacht verleggen naar het ingangscircuit, dan bevat deze nu ook de nieuwste versie van de Goldmund Alize Digital / Analog converter circuits. Dit verbetert de koppeling met het voorversterkerdeel en zorgt daarmee voor een nog natuurlijkere weergave. Afzonderlijke ingangs- en uitgangstrappen voorkomen bemoeienis tussen hoge en lage stroomcircuits en verbeteren de mechanische aarding. Een van de belangrijkste sonische verbeteringen van het nieuwe Telos NextGen circuit is de sterk vergrote controle over de luidsprekerunits. Deze extra controle is verkregen door de uitgangsimpedantie van de versterker in extreme mate te verlagen. Daarbij biedt het een veel hogere kwaliteit van microdynamische contrasten en helpt zelfs om (zeer) grote woofers maximaal onder controle te houden. Uiteindelijk versterkt het Telos circuit het audiosignaal met onvergelijkbare zuiverheid en transparantie, ongeacht het volumeniveau en met een afwezigheid van ongewenste vervorming.
Telos 7 NextGen
Hoewel de relatief vriendelijke prijsstelling anders zou doen denken, is de Telos 7 NextGen één van de meest spectaculaire geïntegreerde stereoversterkers die momenteel door Goldmund wordt geproduceerd. Ondanks het modale formaat is het apparaat net als grote broer Telos 590 NextGen echt in staat om met volle overtuiging elk passief high-end stereoluidsprekersysteem met gemak aan te sturen. Een weergave waarbij een overtuigende energie-overdracht, echte ruimtelijkheid en helderheid samen met een opmerkelijk natuurlijk gedetailleerd geluidsbeeld hand in hand gaan.
Het Telos 7 NextGen-circuit is de laatste verbetering van dit legendarische circuit wat inmiddels al 32 jaar(!) geschiedenis heeft opgebouwd. Een gegeven waardoor vele generaties muziekliefhebbers Goldmund nog steeds beschouwen als ware meester op het gebied van eindversterkerontwerp. Inmiddels hebben verschillende generaties aan R&D-ontwikkelaars nieuwe lagen van subtiele evolutie aan dit schema toegevoegd, waardoor een van de langste continuïteitsverhalen in de audio-ontwerpkunst is ontstaan. Ondanks de extreem eenvoudige gebruikersinterface is het toch mogelijk een praktijkgericht aantal aan digitale en analoge bronnen op deze versterker aan te sluiten. Een gegeven waardoor luisteraars die vooral graag van hun favoriete muziek willen genieten niet nodeloos worden afgeleid door een onnodig gecompliceerde techniek en bediening.
Wanneer de Telos 7 NextGen zo in zijn understated pracht voor mij staat te schitteren, is het echt genieten van het strakke lijnenspel en de ogenblikkelijk waarneembare zeer hoge afwerkingsgraad. Door het bijzonder verfijnde en geraffineerde visuele voorkomen aan zowel voor- als achterzijde straalt het ontwerp maximale kwaliteit uit, zonder het meteen keihard van de daken te schreeuwen. Met afmetingen van 44 cm breed, 10,5 cm hoog en 36,5 cm diep staat hier eigenlijk een keurig modaal apparaat voor mij. Een gegeven waar het gewicht van slechts 10 kilo keurig bij in de pas loopt en bijna doet vermoeden dat de versterker gezien de relatief sobere uitrusting dan waarschijnlijk ook wel niet zo heel krachtig zal zijn. Maar schijn bedriegt ook hier weer, want nog steeds weet ook deze relatief compacte Telos 7 NextGen een solide 2 x 175 Watt aan 8 Ohm op de klokken te zetten. Hoewel de rest niet wordt gespecificeerd zegt het maximale stroomverbruik van 700 Watt voldoende over de robuuste onderhuidse stroomreserves. Net zoals zijn eerder door mij geteste grote broer 590 die zelfs extreem lastige luidsprekers van het kaliber van een Magico Q5 fluitend wist aan te sturen, zijn dus ook voor deze 7 de verwachtingen op dit gebied hoog gespannen. Een ‘spannende’ dempingsfactor van ‘slechts’ 220 bij 1 kHz bij 8 Ohm toont ten slotte mede aan dat het concept van de Telos versterkers sterk afwijkt van het gros van de concurrenten. Een richting waarbij gehoormatige resultaten het winnen van louter meettechnische perfectie.
Mogelijkheden
Wanneer we bij de mogelijkheden aankomen, zal de ene groep liefhebbers zijn wenkbrauwen waarschijnlijk meteen stevig fronsen bij het zien van zo weinig aansluitmogelijkheden, terwijl de andere groep -waar ik ook bij hoor- bijna juichend opspringt over eindelijk zoveel begrip van een fabrikant. De eerste groep heeft in zijn A/V hoek waarschijnlijk een plethora aan bronnen voorhanden die hij of zij ook allemaal op de versterker aan wil sluiten. Maar er is ook een grote groep mensen die het audiosysteem los ziet van het TV-gebeuren en zeker als u maar van enkele bronnen gebruikmaakt, is deze Goldmund juist helemaal perfect. Want waarom zou je ook betalen voor mogelijkheden en aansluitingen die je toch nooit gebruikt? Daarbij is de eenvoud van deze versterker, zoals in het luisterdeel ook daadwerkelijk zal blijken, zijn grote kracht.
Wat is er dan wel als uitrusting aanwezig? Daarvoor gaan we eerst naar de achterzijde en zien we op het digitale vlak behalve een enkele USB- en toslink-ingang ook een enkel S/PDIF-exemplaar. Verder zijn er eigenlijk alleen nog maar één enkel paar analoge RCA-ingangen en een prachtig paar eigen ontwerp Goldmund luidsprekerconnectoren die alle mogelijke verbindingen toelaat en een euro netstekker aansluiting met hoofdschakelaar zichtbaar. Op de voorzijde is het beeld zelfs nog soberder en is alleen maar een kleine kantelschakelaar zichtbaar waarmee tussen de verschillende digitale en analoge bronnen kan worden geschakeld. Een groene led voor power en een gele voor het ‘locken’ van het digitale signaal completeren ten slotte samen met de van een heel fijnzinnig profiel voorziene massief aluminium volumeregelaar het smaakvolle visuele pakket. Wanneer ik als laatste de massieve bovenplaat voorzichtig verwijder, valt behalve de robuuste ringkerntrafo, ook de afwijkende en opmerkelijk compacte schakeling op. Goldmund hult zich hierbij net zoals bijvoorbeeld een merk als Roll-Royce in nevelen en vindt dat je vooral naar zo’n versterker moet luisteren. Een gedetailleerde ‘vertaling’ van de techniek voegt volgens hen immers niets toe aan het luistergenot. Wat als laatste wel bekend is, is dat het DAC-gedeelte via de UBS ingang tot 32 bit / 384 kHz aan data kan verwerken en ook DSD signalen probleemloos toegang zullen vinden.
Voorbereiding en overpeinzingen
De Goldmund Telos 7 versterker is ingezet bij een breed arsenaal aan verschillende luidsprekers en bronnen. Niet omdat het per se moet, maar vooral omdat het kan en het veel zinvolle informatie verschaft over zijn gedrag in verschillende situaties. In de eerste categorie zijn dat de behoorlijk moeilijk aan te sturen Gauder DARC 60 weergevers. De fraai organisch gevormde Estelon YB luidsprekers zijn dan al een stuk gemakkelijker, terwijl mijn eigen Master Contemporary C luidsprekers met hun hoge resolutie en egale totaaleigenschappen het luidsprekerplaatje afronden. Qua bronnen is gebruik gemaakt van Aurender S10 en Mirror Image Wizzard streamers, terwijl een Spectral SDR-4000 SV CD speler en North Star Design 192 mk 2 CD transport zich bekommeren om fysieke digitale schijfjes. Kabels zijn een samenspel van AudioQuest, Siltech, Crystal Cable, Nirvana Audio, Kemp en Essential Audio Tools.
Voordat ik met het werkelijke luisteren wil starten, wil ik graag nog even terugkomen op de introductie van dit artikel. Hierin haal ik aan dat deze Goldmund een prachtig voorbeeld is van werkelijkheidsweergave. Over het belang hiervan voor onze muziekhobby probeer in de volgende alinea uit te leggen waarom dat mijns inziens toch zo zinvol is. Werkelijkheidsweergave is in geval van een versterker de uitdrukkingsvaardigheid om zowel de tonaliteit, harmonische opbouw, focussering, 3D-ruimtelijkheid, dynamiek en snelheid accuraat en in de juiste verhoudingen op de luisteraar over te brengen. Hierdoor ontstaat niet alleen een grotere herkenbaarheid van de artiesten en de omgeving waarin ze optreden, maar het is ook het gegeven waardoor je bij een goed geregistreerde opname bijvoorbeeld een Steinway concertvleugel, Selmer saxofoon, Zildjian cymbalen en Fender Jazz bass, als je deze instrumenten live kent, feilloos kunt herkennen.
Het mooie is dat ook deze Goldmund Telos 7 ondanks zijn relatief scherpe high-end bedrag zich bij deze illustere kleine groep versterkers kan aansluiten. Bij producten die dit niet nastreven, en dat is de grootste groep, klinken dit soort muzikale werken alleen maar lekker en aangenaam of voor een ander mogelijk juist zelfs onprettig. Kortom niet accuraat en niet waarheidsgetrouw. De reden waarom ik het fenomeen werkelijkheidsweergave zo enorm belangrijk vind, is dat je met een keten die helemaal op deze wijze is doorgevoerd niet alleen dichter bij de muzikale waarheid kunt komen, maar ook hetgeen in je brein veroorzaakt, waardoor je sterk beseft en ervaart dat je ook veel dichter bij de bedoelingen van de artiest(en) bent gekomen. Het geeft verder ook rust als je brein er onbewust niet steeds informatie bij hoeft te verzinnen en de muziek dermate aanstekelijk en geloofwaardig overkomt dat de stap hoe het live had kunnen klinken helemaal niet meer zo groot is.
Luisteren
Doordat het hier in de luisterruimte eigenlijk het hele jaar door een komen en gaan is van testproducten die op verschillende kwaliteitsniveaus spelen, is het des te sprekender dat het mij meteen opvalt op welke wijze de Telos 7 NextGen muziek maakt, of beter gezegd overdraagt. Voorafgaande aan deze geïntegreerde versterker heb ik de afgelopen maanden een keur aan de mooiste versterkers in huis gehad, ook voor- en eind-. Eigenlijk allemaal mooi en goed en soms zelfs uitmuntend presterend, maar geen één deed wat deze Goldmund wel doet.
De eerste woorden die daarvoor in mij opkomen hebben te maken met communicatie en gevoel, en bij diepere analyse een opvallend hoge mate aan herkenbaarheid. Het besef dat de weergave zo moeiteloos, naturel en vanzelfsprekend op je overkomt, dat het dicht zit bij wat je ook zonder hifi-set live geluid waarneemt. Andere woorden die hier bij zouden passen zijn gewichtloos, extreem vloeiend en vooral in hoge mate gevrijwaard van reproductie artefacten. Het mooie van dit alles is dat deze weergave ook nog eens als kers op de taart vrijwel meteen optreedt na het inschakelen. Hier hoeft dus gelukkig geen half uur of langer geduld te worden uitgeoefend voordat de weergave zich helemaal openstelt, en dat is wel zo prettig.
Interessant is ook het vergelijk met de eerder geteste meer dan dubbel zo dure Telos 590 NextGen. Die is duidelijk wat kleurrijker en bezit meer een ‘gouden gloed’. Daarmee bedoel ik dat de 590 wel een bepaalde eigen klank aan het muzikale gebeuren toevoegt, die de 7 veel minder tot bijna niet heeft. De Telos 7 NextGen ervaar ik ondanks zijn prijs alsnog meer naturel, nog puurder en nog meer communicatief. Een mate aan interactie die normaliter alleen voor top buizenontwerpen is voorbehouden en in zeldzame gevallen ook transistor ontwerpen beheerst. Ter volledigheid en om de Goldmund rangorde te herstellen is er hierom inmiddels ook een 590 NextGen II uitgebracht. Een opvolger die ik later dit jaar ook in mijn luisterruimte zal mogen verwelkomen en vervolgens weer graag aan u voorstel. Maar nu weer snel terug naar de prachtige en heerlijk basale 7. Wanneer ik van start ga met het indrukwekkend stemmige What Was Said album van pianist Tord Gustavsen, zangers Simin Tander en drummer Jarle Vespestad op ECM 2465, word ik meteen geraakt door zowel het tastbare, het ongeremde als ook een indringende akoestische waterval aan onverholen zeggingskracht. Bij nummers als I See You, Journey Of Life en I Refuse, is meteen de diepere muzikale boodschap hoor- en voelbaar. Het mooie organische en rijke karakter van het ECM label blijft daarbij volledig intact en herkenbaar, maar het is met name de hele fraaie subtiele low level informatie gebed in een perfect geloofwaardig muzikaal landschap dat enorm overtuigt. Laag, midden en hoog zijn op daarbij op zich allemaal best verregaand kritiekloos, hoewel er absoluut gezien best nog meer kracht en autoriteit in met name de laagweergave aanwezig zou mogen zijn en dynamische contrasten nog breder zouden mogen worden uitgespannen. Maar in dit geval geeft het gewoon niets en dat heeft te maken doordat de Telos 7 NextGen nog iets best zeldzaams opmerkelijk goed doet…
Oproepen van emoties
Oei, nu begeef ik mij wel heel erg op glad ijs besef ik mij terdege. Want spreken over werkelijkheidsweergave en emoties oproepen is wel heel vaag. Ook omdat het zo vaak heel persoonlijk is en vaak moeilijk ‘hard’ te maken. Maar wat ik bedoel is dat ik naarmate ik deze Goldmund langer gebruik, steeds meer software ga zoeken die mij nu of in mijn muzikale verleden gevoelsmatig hebben geraakt. In mijn geval heb ik het dan onder andere over Caverna Magica van Electro harpist Andreas Vollenweider, het album No Borders van Don Grusin, De Thom Rotella Band, de Ierse zangeres Enya met haar in mijn ogen beste album Watermark, Café Blue van Patricia Barber en Friendschip van pianist Bert van den Brink en bassist Hein van der Geyn.
Uiteraard is deze lijst nog verre van compleet, maar het zijn wel allemaal albums die mij in het verleden tot nu, op muzikaal gebied hebben gevormd en gevoelsmatig hebben betekend. Wanneer ik nog meer van dit soort albums op deze wijze uit de vergetelheid onttrek, komt ook het besef dat ik dit bewust doe omdat ik merk dat deze Goldmund de bijzondere gave bezit om juist aan deze oudere opnames de emotie te koppelen die ik er vroeger bij voelde. Dat lijkt eenvoudig maar gebeurd maar zelden. Dus bij Andreas Vollenweider begeef ik mij weer in de denkbeeldige grot en beleef dit muzikale avontuur weer bijna als voor de eerste keer. Bij Don Grusin spettert en swingt het de pan uit, waarbij de complexe ritmepatronen en tegenritmes op achteloos eenvoudige wijze zowel worden ontrafeld als intact gelaten. Bij Thom Rotella gebeurd ongeveer hetzelfde, waarbij ik zwelg en geniet van de duidelijk omlijnde melodieën vol met audiofiele pret. Terwijl Enya de luisterruimte daadwerkelijk vult met de vele lagen aan rijke harmoniërende keyboard klanken en haar daaromheen zwevende stem zoals alleen zij dat kan. Patricia Barber is één van mijn all time favorieten waar ik urenlang in kan zwelgen, terwijl ik bij Bert van den Brink dezelfde elektrificerende lading voel als toen tijdens het live concert in het Bim huis in Amsterdam.
En de audiofiele parameters dan, hoe zit het daarmee? Zoals ik wel vaker bij topproducten ervaar, heeft ook de Goldmund Telos 7 Nextgen bepaalde centrerende eigenschappen. Ik bedoel daarmee dat het centrum tussen de weergevers heel sterk is qua energieoverdracht en dat de rest en ook daarbuiten vooral als aanvulling dient. Het beeld bezit daarbij ook echte hoogte afbeelding en heeft een zeer natuurlijk en fijnzinnig karakter. Van enige glazigheid of afstandelijkheid is hier nooit sprake en de herkenbaarheid van echte instrumenten is gewoon erg goed. Dit is gewoon een fantastische geïntegreerde versterker die bij de allerbesten in zijn prijsklasse behoort en zowel qua ingebouwde DAC als analoge ingangen feilloos presteert.
Conclusie
Wat is het toch fijn en prachtig dat deze gloednieuwe Goldmund Telos 7 NextGen als geïntegreerde versterker een uitstraling bezit die eindelijk eens perfect overeenkomt met wat het merk ook pretendeert. Met andere woorden: een hele pure versterker met slechts weinig mogelijkheden, en dat is precies de reden waarom hij zo ontzettend goed is. De Telos 7 NextGen is dan ook echt een versterker die 100 procent is ontworpen voor de gepassioneerde muziekliefhebber, en nu eens niet voor de zo vaak voorgetrokken gadget freak is bedoeld.
Bijzonder is dat het ook één van die zeldzame transistorontwerpen betreft die ook buizenliefhebbers zal kunnen bekoren. Een weergave die niets te maken heeft met de vermeende warme klankbalans of een versmeerd geluidsbeeld van slechte buisontwerpen, maar juist appelleert aan hun pluspunten. Dus muzikaal realisme en accuratesse, afwezigheid van artefacten, natuurlijkheid en puurheid. Bent u al langer op zoek naar deze aspecten maar dan verwerkt in een mooi transistorontwerp, dan is dit één van de weinige keuzemogelijkheden. Daarbij ziet het apparaat er in mijn ogen met zijn understated uitstraling prachtig uit, zit het heel goed in elkaar, op afstand bedienbaar met een solide afstandsbediening en in staat om al zijn kwaliteiten met een grote variëteit aan verschillende bronnen en luidsprekers aan de luisteraar over te dragen. Hulde dus voor deze Zwitserse fabrikant die met de Goldmund Telos 7 NextGen nog meer dan voorheen vol in de roos heeft geschoten.
Goldmund Telos 7 NextGen
€ 11.500,- | www.puuravd.com
