Dankzij de recente introductie van de zeer goed presterende en een stuk minder kostbare Goldmund Telos 7 geïntegreerde versterker en de verdere doorontwikkelingen van de Zwitsers, blijkt het nu zelfs mogelijk om ook de Telos 590 NextGen nog verder te verbeteren. In deze review gaan we daar wat dieper op in, want de '590 MkII' is een versterker die je aan het werk gehoord moet hebben. | This review in English? Click here
Betoverende weergave
Dat indrukken snel kunnen veranderen bewijst de legendarische merknaam Goldmund. Nog maar enkele jaren geleden kende ik de illustere producten van deze Zwitserse fabrikant namelijk alleen maar van horen zeggen. Een situatie die tijdens een demo van de volledig actieve Goldmund Satya weergevers in 2018 bij PUURavd in Oostzaan gelukkig veranderde. Want wat een technologische knowhow, vormgeving en bezielend muzikale weergave! Na de Satya’s is niet veel later het topmodel Telos 590 NextGen geïntegreerde versterker aan de beurt. Niet zomaar een versterker, maar één die tot mijn verbazing veel van de mooie, typerende Goldmund-eigenschappen ook bij gebruik van andere luidsprekermerken over wist te brengen. Door de recente introductie van de opmerkelijk goed presterende en een stuk minder kostbare Telos 7 geïntegreerde versterker, bleek het zelfs mogelijk om ook de Telos 590 NextGen verder te verbeteren.
De afwijkende gedachtegang en werkwijze van het Zwitserse topmerk komt goed tot uiting wanneer Robert Brijde van PUURavd op een mooie zomerse dag de gloednieuwe Telos 590 NextGen II komt brengen. Na zijn (h)eerlijk minimalistische kleine broer valt direct op dat de fabrikant met dit grotere topmodel een aantal treden hoger op de audioladder mikt. Dat begint al met de prachtig afgewerkte behuizing die met 44 cm breed, 41 cm diep en 16,3 cm hoog niet alleen een stuk groter is, maar met 20 kg ook precies twee keer zo zwaar.
Toch moet ook worden opgemerkt dat deze Mk II-versie visueel wel heel erg sterk op het voorgaande model lijkt. Is dat erg? Niet echt, en vooral niet wanneer het zo’n doelgericht werkende fabrikant als Goldmund betreft. Feitelijk worden namelijk vooral prestatieverbeterende zaken doorgevoerd en blijft nietszeggende cosmetische opsmuk het liefst achterwege. Daardoor zijn uiteindelijk de enige twee uiterlijke kenmerken waaraan je kunt zien dat het om de tweede versie gaat de inmiddels geïntegreerde netschakelaar in de netentree en twee paar zelf ontwerpen luidsprekeraansluitingen. Wat laatstgenoemde betreft gaat het daarbij om connectoren die niet alleen fors groter zijn, maar ook van betere materialen zijn vervaardigd en op klantverzoek met meer soorten kabels en connectoren overweg kunnen.
Geheel eigen benadering
Voordat ik op de onderhuidse wijzigingen in zal gaan, is het belangrijk om eerst nog even stil te staan bij de ontwerpparameters die deze kostbare geïntegreerde versterker zo bijzonder en onderscheidend maken. Een eerste hint wordt gegeven wanneer ik het solide bovenpaneel verwijder. Daar ontwaar ik een tweetal 300 VA ringkerntransformatoren die worden omgeven door een reeks kleinere printplaten met veel componenten in SMD techniek. Toch blijkt het vermogen aan 4 ohm dit keer eens niet te worden verdubbeld, wat ook uit het opgegeven wattage van 2 x 215 watt aan 8 ohm 2 x 280 watt aan 4 ohm blijkt. Reden voor deze onorthodoxe denkwijze is dat Goldmund al sinds de start in 1978 naar hoge snelheidsontwerpen streeft. Hierdoor is de 590 NextGen II heel bewust met slechts vier dicht bij elkaar geplaatste Mosfet vermogenstransistoren per kanaal uitgerust. Onderdelen die samen met de rest van de gekozen schakeling voor een lagere versmering, kleinere fase- en tijdfouten en de beoogde zeer hoge snelheid zorgen. Een belangrijke ontwerpparameter is te ontdekken in de sonische verbeteringen die de laatste generatie van het Telos NextGen circuit met zich meebrengt. Het uit zich niet alleen in een sterk vergrote controle over de luidsprekerunits, maar biedt ook een veel hogere kwaliteit bij de microdynamische contrasten.
Nieuw voor de Mk II is de in het midden van de behuizing gepositioneerde, extreem robuuste ‘verstevigingsbrug’. Een nieuwsgierigheidprikkelende constructie, die dermate fraai, solide en inclusief groot gepolijst goudkleurig Goldmund logo is uitgevoerd, dat het bijna zonde is dat hij normaal gezien aan het oog wordt onttrokken.
Hoewel de hoge afwerkingsgraad op deze onzichtbare plaats natuurlijk niet nodig is, zit achter deze toevoeging wel een hele duidelijke gedachte. Zo waren de vermogenstransistoren bij de vorige Telos 590 Nextgen vanwege het technische concept niet op de gebruikelijke wijze tegen de linker en rechter koellichamen maar op de bodemplaat gemonteerd. De nieuw gekozen constructie zorgt ervoor dat de warmtegeleiding van de transistoren nog verder kon worden verbeterd. Ook levert deze robuustheid een positieve bijdrage voor de nog betere mechanische ontkoppeling. De volgende en tevens laatste wijziging heeft betrekking op de volledig geïntegreerde netschakelaar aan de achterzijde. Deze is nu tevens voorzien van een specifiek lichtnetfilter wat een positieve bijdrage op de weergavekwaliteit zou moeten hebben.
Minimalistisch maar compleet
Geheel in lijn met de geldende trend is ook de Telos 590 II uitgerust met een ingebouwde DAC. En hoewel Goldmund helaas bijna geen gegevens prijs wil geven, bevat deze DAC wel de nieuwste Goldmund Alize D/A-converter. Een technologisch hoogstandje wat hem in staat stelt om data tot 384 kHz/32 bit in PCM en DSD 64 en 128 te verwerken. Wanneer ik mij vervolgens naar de diepzwarte achterzijde begeef, zie ik dat het DAC-gedeelte behalve een USB-, optische en coaxiale aansluiting ook nog vijf ongebalanceerde (RCA) ingangen voor analoge bronnen.
Ten opzichte van de eenvoudigere Telos 7 maakt dit topmodel visueel het meeste verschil door zijn fraai gestileerde voorzijde. Die is niet alleen een stuk dikker en voorzien van verschillende facetten en ‘gouden’ Goldmund logo, maar bevat ook een fraai amberkleurige display. Hierop zijn het volumeniveau, bronkeuze en het vergrendelen van de gekozen digitale bron zichtbaar. Het geheel wordt afgemaakt door een zeer solide in massief aluminium uitgevoerde afstandsbediening, waarmee alle functies kunnen worden bediend. Op de versterker zelf zijn alleen een tweetal draairegelaars zichtbaar, waarmee bronkeuze en het volumeniveau kunnen worden ingesteld. Een speciale vermelding verdienen tenslotte nog de vier opmerkelijke apparaat voeten. Dit keer namelijk niet de normaliter veelgebruikte dempende rubberexemplaren, maar een brede metalen ring die is voorzien van een enorme, gelukkig niet al te scherpe spike. Deze zorgt heel bewust voor een harde koppeling met de ondergrond en maakt dus onderdeel van het totale ontwerpconcept. Wel is het daardoor zeker bij zachtere oppervlakken aan te raden om ter bescherming van spike onderlegschotels gebruik te maken.
Voorbereiding
Zoals bij mij gebruikelijk is ook de fraaie Telos 590 NextGen II gedurende een periode van verschillende weken bij alle dagelijkse high-end testen ingezet. In de praktijk wil dat zeggen dat de Goldmund regelmatig de plaats van de Zanden 6000 buizenversterker en Accuphase E-800 heeft ingenomen. Als luidsprekers zijn behalve de Master Contemporary C ook de indrukwekkend goede Estelon YB en Kudos Titan 707 ingezet. Gebruikte bronnen zijn een Grimm MU1 streamer met Mola Mola Tambaqui DAC en het onvolprezen North Star Design T192 mk II CD transport met de bijbehorende Extremo DAC. Een kwartet wat voor deze test versterking heeft gekregen van het verrassend goede Aqua Audio La Diva CD transport, LinQ streamer en de La Scala buizen-DAC. Buiten de vertrouwde kabels van AudioQuest (Fire interlink, Dragon Source stroomkabel en Diamond ethernet), Siltech (Royal Signature Empress Crown interlink), Crystal Cable (Dreamline interlink), Nirvana Audio (PC+ stroomkabel), Kemp (Reference stroomkabel) en Essential Audio Tools (Current Conductor stroomkabel) is er ditmaal extra aanvulling dankzij de nieuwe topkabels van Furutech (NanoFlux powercord en AES/EBU) en Siltech (Ruby Mountain II powercord).
Luisteren
Vanwege de opgedane ervaring met de voorgaande Goldmund Telos 590 NextGen en de Telos 7 NextGen zijn de verwachtingen al vanaf het eerste moment bijzonder hooggespannen. Vooral omdat ik inmiddels weet dat Goldmund als merk best een aantal unieke eigenschappen bezit waar de meeste concurrenten hun tanden op stukbijten. Dat begint al met die typisch ‘ingespeelde’ en soepele weergave op het moment dat het apparaat zelfs koud uit de doos wordt geschakeld. Hier dus geen half uur tot een uur wachttijd tot een apparaat werkelijk goed begint te klinken, maar al heel snel top. Maar ook dit keer blijkt de echte bonus toch weer die heel herkenbare Goldmund klanksignatuur te zijn. Een weergave die als geen ander veel positieve eigenschappen van principes zoals klasse A, elektronen buizen en snelle ontwerpen (die vaak geen klasse A zijn) op razend knappe wijze tot één organisch geheel samen laat smelten.
Een Goldmund klinkt daardoor behalve vloeiend, soepel, kleurrijk en muzikaal ook op natuurlijke wijze mooi gecontroleerd, gedefinieerd, gedetailleerd, transparant en accuraat. Hoewel de wijzigingen tussen de nieuwe Telos 590 en zijn voorganger op zich niet heel groot zijn en ik beide versies niet zij aan zij in de luisterruimte heb staan, meen ik wel dat deze laatste generatie op een aantal aspecten weer verder is gegroeid. Vooral op aspecten als tonale verzadiging, verfijning en muzikale grootsheid is winst geboekt. Daardoor wordt een kwaliteit en vanzelfsprekendheid bereikt die doorgaans alleen de echt kostbare voor- en eindversterkers kenmerkt.
Ingebouwde DAC meer dan simpele toevoeging
Net als de Telos 7 Nextgen beschikt ook de 590 NextGen Mk II over een bijzondere DAC. Doorgaans maken dit soort toevoegingen versterkers weliswaar meer veelzijdig en breder inzetbaar, maar blijkt de kwaliteit van een goede losse DAC eigenlijk bijna altijd hoger. Bij Goldmund werkt dat toch net even anders. Het is weliswaar mogelijk om gebruikmakend van de bij mij aanwezige (duurdere) top DAC’s op punten nog verder te gaan. Maar qua onderlinge samenhang en muzikale zeggingskracht scoort het ingebouwde exemplaar opvallend goed. Zo worden klankkleuren zelfs nog wat meer verzadigd (zonder gelukkig ooit naar donker door te slaan) weergegeven, is er een heel aantrekkelijke onderhuidse gloed over alle muziek en kun je als luisteraar op indrukwekkende wijze ontsnappen aan het vermaledijde hifi-gevoel. Hieronder versta ik dat deze versterker samen met een handjevol andere ontwerpen in staat is de luisteraar los te koppelen van het reproductiegevoel.
Het komt dus echt in de buurt van de ‘real thing’ en dat is één van de grootste complimenten die je een product kunt geven. Het stereobeeld is daarbij mooi breed tot ruim buiten de luidsprekers, is in staat tot het weergeven van hoogteonderscheid en ook qua diepte weet deze versterker te overtuigen. Ook het gegeven dat de positionering van het stereobeeld niet naar voren of naar achteren komt bij het verhogen of verlagen van het volumeniveau zegt veel over de uitgewogen conceptkwaliteiten. Qua tonale balans behoort deze Telos 590 NextGen II bij de ietwat warmer en meer verzadigd afgestemde versterkers. Noem het een licht gouden gloed of de warm witte 2700 kelvin kleurtemperatuur van een lichtbron. Toch is het gelukkig allesbehalve een weergave die versmeerd, traag en donker overkomt, want deze aangename balans wordt vergezeld – en dat is best uniek – door een bovengemiddeld hoge definitie, snelheid, kracht en muzikaal inzicht.
Muziek
Hoewel u mij zelden klassieke muziek van de bekende meesters hoort bespreken (ik heb deze melodieën al zo vaak in vele uitvoeringen gehoord, dat ik ze doorgaans minder uitdagend vind), maak ik dit keer toch graag een uitzondering. Reden voor deze ommekeer is het nieuwste TRPTK-album van (solo)pianiste Yukiko Hasegawa. Een Japanse schoonheid die met haar betoverende pianospel en een opname die bij het beste op piano hoort met haar album Eternal Longing beslist (zeer) hoge ogen zal gaan gooien.
Binnen deze 14 nummers bevattende collage die werken van componisten als Beethoven, Franck en Schumann bevat, zijn er twee echte bijzonderheden te melden. De eerste is dat er van een bijzondere grand piano van ontwerper Chris Maene gebruik wordt gemaakt. Hierbij bestaat de vleugel uit een ontwerp waarbij alle snaren parallel in plaats van het kruislings (zoals alle moderne vleugels) in het frame zijn gespannen. Hierdoor heeft dit instrument een afwijkende en prachtig volle en rijke tonale balans, waarbij zachtheid en maximaal gevoel met behoud van strakheid en doorzicht worden gecombineerd.
Als tweede heeft recording & mastering engineer Brendon Heinst van TRPTK dit album wederom in echte 32(!) bit resolutie in het hoogste DXD-formaat geregistreerd, met een ronduit spectaculair eindresultaat als gevolg. Doordat ook de Goldmund DAC in staat is dit zeer hoge formaat op dezelfde kwaliteit weer te geven, staat de Chris Maene vleugel werkelijk levensecht in de luisterruimte. De lage registers bieden daarbij een doorzicht, sonoriteit en verdieping van timbre die ik nog niet eerder zodanig bij een vleugel heb gehoord. De magie van de in Nederland woonachtige Yukiko doet tenslotte de rest en dat is wonderschoon in alle opzichten. De inbreng van de Goldmund versterker is in deze het doorgeven van de enorme headroom, de fijnste gradaties qua intonatie en het in stand houden van de betovering.
Swingen geblazen
Van een totaal andere orde is het album Reference Recordings I van de Nederlandse gitarist Emiel Scholsberg. Deze uit 2017 afkomstige live productie bevat heerlijk spontaan jammende jazzrock in een kleine bezetting. Wanneer ik van start ga met het super swingende Help The Poor hoor ik heel mooi de andere kant van dit Goldmund ontwerp. Puntige gitaarriffs, repeterende basloopjes, een zwoele zangstem en spetterende drums. Samen met het aanwezige publiek ontstaat er die typisch broeierige livesfeer die de Telos 590 NextGen Mk II in al zijn grandeur, kracht en finesse neer weet te zetten. De zwoele versie van My funny Valentine vormt wat mij betreft het onbetwiste hoogtepunt van dit album, waarbij de langzame groove en enorme pulsen van de bassdrum synoniem voor de bijna oneindige headroom van deze potente versterker staan. Maar het belangrijkste van dit alles is dat deze top-Goldmund de juiste bijpassende sfeer bij ieder nummer vanaf de eerste seconde voor het voetlicht weet te brengen. Dat lijkt vanzelfsprekend maar is het niet. Veelzijdigheid troef dus en ook onverminderd goed bij de vijf analoge ingangen.
Conclusie
Een heel bijzondere en prettig sobere geïntegreerde versterker, waarbij de meeste aandacht duidelijk is geschonken aan waar die ook hoort te liggen. Namelijk bij de weergaloze geluidskwaliteit. Natuurlijk is het apparaat verder super degelijk geconstrueerd en probleemloos in zijn werking. Maar die typerende Goldmund weergave is hier wel tot het maximum opgevoerd. Voeg daarbij de mogelijkheid om zowat iedere luidspreker probleemloos aan te sturen, zonder voorkeur voor een bepaalde muzieksoort, en het wordt steeds duidelijker wat deze top high-end versterker zo uniek maakt. De enige kanttekening die ik zo aan het einde van deze test gekomen kan maken, is dat mensen die van een meer kale en bijvoorbeeld in het hoog geaccentueerde weergave houden, deze Goldmund mogelijk als te organisch en tonaal te verzadigd zouden kunnen ervaren. Maar zelfs dan zal de prachtige samenhang als dermate betoverend en magisch kunnen worden ervaren, dat al het andere op slag wordt vergeten. Een toekomstige klassieker in wording.
Goldmund Telos 590 NextGen II
€ 28.750 | www.puuravd.com
