SAMENVATTING

Met een eenvoudig photoshopprogramma moet het mogelijk zijn om uw gefotografeerde huiskamer zo te manipuleren dat uw gehele audiosysteem verdwijnt, met uitzondering van uw luidsprekers. Hoe ziet dat er uit? Rustiger? Ruimer? Het is hoe dan ook precies wat u bereikt met een set Goldmund Prana actieve luidsprekers. Maar zonder in te leveren op geluidskwaliteit, eerder ermee op vooruit te gaan.

De techniek heeft niet stil gestaan en waar eerder een stapel apparatuur de leefruimte sierde, of ontsierde zo u wenst, is integratie op high-end niveau geen probleem meer. Goldmund bewijst dat met de Prana weergevers bij PUUR audio, video & domotica in Oostzaan en liet horen dat elke soort muziek welkom is op een Goldmund systeem.

Goldmund Prana: Zwitserse degelijkheid

Prana is een luidsprekersysteem van Goldmund dat nog altijd doet denken aan de tijden van de Epilogue en de Apologue, de in een frame opgehangen blokken waarin drivers een plaatsje vinden. Voor de Prana zijn dat twee aluminium blokken, uitgevoerd in de natuurlijke kleur, donker grijs of mat zwart geanodiseerd. Opgehangen in een zwaar, zwart, metalen frame, waarbij de indruk wordt gewekt dat de basbehuizing ten opzichte van de behuizing voor de tweeter en de midrange verschoven kan worden.

Niets is minder waar, Goldmund heeft uiterste aandacht besteed aan een fase en tijd correct gedrag, dat mag niet verstoord worden door units te verplaatsen. Het frame staat met spikes op de ondergrond, terwijl de twee kasten zelf ook met een centrale pen op de ondergrond rusten. Mechanical Grounding, om alle ongewenste resonanties van kasten en drivers af te voeren naar de ondergrond waar de energie wordt omgezet in warmte. Want juist deze resonanties dragen bij aan ongewenste kastkleuring die nooit helemaal te voorkomen is en dus weggehaald moet worden.

Heel slim heeft Goldmund de aansluiting voor het lichtnet in de onderbalk van het frame gezet, waar ook een digitale ingang te vinden is. Geen kabels door de lucht achter de speaker, in geval van wireless aansluiten slechts per kant één netsnoer over de grond. Minimalisme gecombineerd met technische innovatie. Het resultaat is een geheel van 80kg per speaker, met afmetingen van 48 x 99 x 47,6cm (B x H x D).

De bovenste behuizing bevat een Scanspeak softdome tweeter en een zeven-inch Audio Technology midrange unit. De baskast met basreflexpoort aan de onderzijde draagt een enkele Audio Technology negen-inch woofer. Elke unit heeft zijn eigen versterker, tweemaal 175 Watt Telos NextGen versterking voor tweeter en midden, 250 Watt Telos NextGen voor de woofer. Telos versterkers hebben een zeer lage uitgangsimpedantie en houden de units volledig onder controle, ook bij hoge volumes.

De strakke hand van Telos NextGen versterking en het realiseren van de basreflexpoort aan de onderzijde zorgt ervoor dat de Prana redelijk dicht bij de achterwand mag staan. Goldmund werkt in het digitale domein fors met DSP, digitale crossovers en tijd/fase optimalisatie. Daarvoor verantwoordelijk en voor de software waarmee theoretische modellen ontstaan van Goldmund luidsprekers is Véronique Adam.

De ontwerpsoftware is genaamd het Goldmund Proteus Mathematical Model. Véronique’s kennis en kunde gaat evenzeer op voor de Leonardo 2 DSP technologie in alle Goldmund actieve systemen. Elke Goldmund luidspreker wordt eerst als computermodel gerealiseerd, daarna worden met de hand prototypes gebouwd, getuned en tenslotte met Leonardo 2 geoptimaliseerd tot een consumentenproduct. Goldmund betrekt, zoals het een Zwitsers bedrijf betaamt, alle materialen van toeleveranciers uit de buurt van Geneve, waaronder het aluminium voor de behuizingen, de stalen frames, kunststof delen en bedrading.

Prana mag wireless 

De Prana is op twee manieren te koppelen aan Goldmund of andere merken apparatuur: via een S/PDIF ingang op 24bit/96kHz of wireless met 16bit/44.1kHz. Dat lijken misschien ouderwetse waarden, het hoorbare verschil tussen 96kHz en 44.1kHz is uitsluitend terug te voeren tot de apparatuur welke aan de Prana is gekoppeld en niet tot de Prana prestaties zelf. De wireless koppeling gaat op de 2.4GHz band met een protocol en techniek die door Texas Instruments is ontwikkeld.

Op de achterzijde van de Prana komt daarvoor een kleine antenne. PUUR audio, video & domotica kiest voor een Silent Angel Rhein Z1 Roon server met Goldmund dongle in een USB poort om de speakers aan te sturen. De dongle wordt herkend als geluidskaart, hetzelfde werkend indien rechtstreeks gestoken in Apple iMac/MacBook of in een Windows PC (voor Windows zijn mogelijk wel drivers nodig). De digitale ingang S/PDIF heeft nut voor multichannel weergave, of in omstandigheden waar meerdere bronnen gebruikt worden danwel analoge bronnen aanwezig zijn. Goldmund levert daarvoor een hub of maakt gebruik van een voorversterker. Goldmund realiseert zijn voorversterkers met digitaal uit, ook vanwege de Telos NextGen eindversterkers met digitale ingang. Wie alleen streamt is klaar met een dongle en bij voorkeur Roon (hard- en) software.

Dat PUUR een voorkeur heeft voor Roon is mede vanwege de uitstekende roomcorrectie in Roon. Daarmee wordt de luidspreker tijdens plaatsing indien nodig aangepast aan de leefruimte. De eigen DSP van de Prana is ook in te stellen, maar zowel Goldmund als PUUR beschouwen dat niet als de optimale methode om roomcorrectie toe te passen. Er zijn twee redenen waarom men die methode niet als optimaal beschouwt. Ten eerste gaat het simpelweg sneller in Roon, in de Prana moet je met een speciale kabel vanuit een laptop verbinding met de speaker maken, dan de DSP-settings uploaden per “kast”, dus in totaal vier maal. Ten tweede raadt Goldmund het af omdat het typisch iets is dat mensen vergeten het er ooit ingezet te hebben, waardoor de speakers vervolgens na verhuizing of verplaatsing niet meer optimaal presteren.

Voor de liefhebber even de technische specificaties op een rij:

• Frequentiebereik: 35Hz – 25kHz (-6dB)
• Versterking: 2 x 175 Watt plus 1 x 250 Watt per speaker
• Drivers: 1” softdome tweeter, 7” midden, 9” woofer
• Systeem: basreflex
• Ingangen: S/PDIF 24/96 en Wireless 16/44.1
• Opgenomen vermogen: max. 390 Watt per Prana
• Afmetingen: 48 B x 99 H x 47.6 D (cm)
• Gewicht: 80 kg per speaker
• Prijs: € 80.500,- voor een stereosysteem incl. dongle

Met de Goldmund Prana luidspreker mikt PUUR audio, video & domotica op twee soorten klanten: de high-end klant en de lifestyle klant. De eerste groep zal er misschien aan moeten wennen dat de tijd van combineren van verschillende types eindversterkers aan diverse luidsprekers met de Prana tot het verleden behoort. Hoewel er nog genoeg ruimte blijft voor experimenteren met kabels (netsnoeren), lichtnetfilters, ethernet switches, Roon servers en diverse digitale bronnen. PUUR kiest op de thuisbasis in Oostzaan als netsnoer voor een AudioQuest Dragon van de wandcontactdoos naar een AudioQuest Niagara 7000 lichtnetfilter, waarna Firebird netsnoeren de Prana’s aansluiten. De Ethernetswitch is een Melco S100 met NuPrime LPS-212 voeding. Een Rhein Z1 is aangesloten met een Ikigai ethernetkabel. Een Prana werkt uiteraard ook met Lumïn, Auralic of ander merk streamer, de dongle wordt gezien als USB-DAC in dat geval.

De lifestyle klant zal een Goldmund Prana met vreugde begroeten. Een kleine Roon server kan weggestopt worden en alle bediening gaat met een smartphone of tablet. Twee netsnoeren van bijvoorbeeld CrystalConnect vormen dan de enige zichtbare, bijna onzichtbare bedrading op de vloer. De luidsprekers behoeven geen optisch storende andere apparatuur of kabels in de woonruimte. Daarbij is het ontwerp en uiterlijk van de Prana zo tijdloos en simplistisch dat hij past in een strak, modern interieur, in een gezellig aangeklede woonomgeving, maar zal naar mijn idee ook in een klassiek interieur niet eens misstaan. De Prana is niet klein en bescheiden als een boekenplankmodel, hij is zeker aanwezig, maar heeft ondanks dat een hoge Wife Acceptance Factor. Wie de Prana toch blijft afkeuren kan bij Goldmund overigens uitwijken naar de Metis Mk 2. De werking is hetzelfde als de Prana, de diepgang in de lage tonen uiteraard minder vanwege de bescheiden afmeting.

Mijn muziekkeuze 

Veel eerder dan u bent aangekomen bij dit deel van de tekst, luisterde ik al naar de muziek van de Trondheim Solistene die “Quia fecit” uit het Magnificat van Kim Andre Arnesen spelen, samen met het Nidarosdomens Jentekor. Het kerkorgel is echt, klinkt meer dan echt, gezien het bereik van het orgel zou het zomaar een synthesizer kunnen zijn. Op de Prana gaan de lage tonen zo diep en zijn zo krachtig, dat in de luisterruimte resonanties ontstaan. Het diepe grommen van de orgelklanken vormt een gigantisch contrast met de ijle stemmen van het koor. Ik bevind mij virtueel op enige afstand van het koor, zie ze staan als geheel, en ondanks de natuurlijke galm van de kerk blijven de stemmen zeer verstaanbaar en individueel. Het is muziek met een buitenaardse schoonheid die diep in de ziel doordringt. Wie mijn verslag van een vorig bezoek heeft gelezen weet hoe ik deze muziek kan waarderen en eerlijk is eerlijk, het spreekt mij op de Prana nog net wat meer aan.

Angelina Whismes bezingt haar tijd in “Nantes”. Vele malen wordt ze inmiddels gedraaid en nu weer met een andere afstemming vanwege de gebruikte apparatuur. Dit keer is Whismes wat minder inspelend op gevoel, er ligt veel nadruk op uitspraak van de gezongen woorden, met als gevolg een prachtige verstaanbaarheid. De tonen van de instrumenten zoals de harmonica en piano zijn dicht bij elkaar afgebeeld, dat versterkt de band tussen stem en instrument, zonder de definitie teniet te doen.

Nog een bekende: “Walking on the moon” van het Yuri Honing Trio. Via Roon binnengehaald van streamingdienst Qobuz. Het volume moeten we wat omhoog schroeven voor de live beleving, pas dan groeit het stereobeeld in hoogte en wordt de plaatsing in de ruimte beter. Komen drums tot leven en waardeer je optimaal de snelheid van het systeem. Het volume bereikt moeiteloos een niveau dat een live situatie benadert, zonder het gevoel te geven dat de weergave over de top gaat. Het blaasinstrument maakt diepe indruk, baslijnen bestaan uit klanken, zijn afzonderlijk, kennen geen versmering of dichtlopen. 

Uit de “Vier jaargetijden” van Vivaldi spelen we zowel via Qobuz als vanaf de NAS van PUUR het derde deel van de zomer. De Goldmund Prana laat de tanden zien en toont hoeveel verschil er tussen de twee media zit. Voorkeur is niet zo belangrijk, wel dat de Qobuz versie erg veel nadruk legt op de hoge tonen en absurd transparant aan het worden is, terwijl de NAS zorgt voor een meer natuurgetrouwe weergave met een zwaardere klank. Het fundament ligt daarmee onder het orkest, dat levendig is tot op het bot en de snelheid van de weergevers aantoont. Hier staat een orkest in de luisterruimte en whow! het kippenvel staat op de armen. Absolute schoonheid. Beperkingen? Ik neem ze niet waar, niet als het volume hoog opgeschroefd staat, niet op een voor de buren vriendelijker niveau.

PUUR, pure muziek 

Christian Gerhaner is een bariton en laat zich begeleiden door Gerold Huber op piano. Gezongen worden liederen van Robert Schumann. De piano komt fraai los van de stem, vormt zo een eigen entiteit in de ruimte. De weergave van de zang is beheerst gehouden, niet overdreven in presentatie, ook dat komt de echtheid die de Prana kenmerkt ten goede. Iedere stembuiging wordt hoorbaar gemaakt, als audiofiel te kenmerken overdreven mondgeluiden zijn er gelukkig niet. Daaruit blijkt dat de afstand tussen zanger en microfoon behouden is. Heel even is alleen een natuurlijke lichte slis waarneembaar, precies passend in de opname en de sfeer. Vilde Frang brengt vioolspel op haar cd “Homage”, waarop zij speelt met José Gallardo op piano. Wij gebruiken de openingstrack, net als daarnet zijn de piano en de viool los van elkaar en spelen toch samen. Haar viool is geweldig goed opgenomen en brengt een ode aan het systeem. Dynamiek, snelheid en klankzuiverheid komen samen. Als power nodig is vanuit de vleugel, dan is het er, de Prana lijkt grenzeloos. De viool beeldt wel erg groot af, dat is mijn enige kritiek. Het zal ongetwijfeld met de opname te maken hebben want eerder merkte ik dat niet op, niet met stemmen en niet met instrumenten. Ondanks dat we te maken hebben met één viool en een piano is de achtergelaten indruk overweldigend, ongeveer zo groot als ware het een compleet symfonie orkest.

Vraag Robert Brijde naar één van zijn favorieten en hij komt op de proppen met sopraan Griet de Geyter. Haar cd “Stille klagen” bevat werken van Bach, Telemann en Buxtehude. Gekozen wordt voor Bach en daarvan “Jesu, meine freude”. Stem in combinatie met orgel, blazers en strijkers. De hoge stem van Griet stelt extra eisen aan de Prana, zeker gezien de kracht in de stem. De luidspreker weet het moeiteloos bij te houden, zonder compressie of hardheid in de stem. Instrument voor instrument is aanwijsbaar in de opstelling. Het aangeboden stereobeeld is niet verdeeld in brokken, het is aansluitend, met diepte, hoogte en komt geheel los van de weergevers. Orgel vormt daarin de basis voor ieder ander in het orkest. Ik zit ronduit te genieten en zou liever geen aantekeningen hoeven maken. Het is een weldaad voor de oren en zeker een opname die ik aan ga schaffen (inmiddels gedaan). Aangrijpend door de schoonheid van opname en weergave, in combinatie met de muziek zelf.

Donderend geweld van het Seattle Symphony onder leiding van Ludovic Morlot. Werken van Berlioz, het “Des irae” uit “Grande messe de mort” gezongen door koor en tenor Kenneth Tarver. Bassen, koor, dames, heren, een grote zaal, alles heel breed en groot. De spanning is zinderend tot en met duidelijke paukenslagen. Dit is nooit en te nimmer mijn muziek geweest, maar als het zo wordt weergegeven dan snap ik eindelijk de schoonheid van het werk. Soms heb je een groot systeem nodig om groot werk weer te geven. Terwijl de afmetingen van de speakers daarin relatief bescheiden zijn. Je voelt gewoon met hoeveel energie de stemmen inzetten om boven het orkest uit te blijven stijgen. Soms lijkt het of de hel losbreekt en toch blijft het in toom gehouden, wat een overdonderend geweld kan dit systeem neerzetten. De stilte die na de uitvoering valt is zelfs angstaanjagend.

Popklassiekers 

“Hesitating nation” is afkomstig van het album “New fragility” van de band Clap Your Hands Say Yeah. Popmuziek dat breed en los staat, met een goed onderscheid tussen de klanken van de verschillende instrumenten. Verder zegt het mij niet zoveel. Inhaler is de band van Elijah Hewson, de zoon van Bono (U2), en hun cd draagt de titel “It won’t always be like this”. Vraag een Goldmund Prana om slamm en Goldmund biedt slamm. Pure discopower zonder op de oren te gaan drukken. Snelheid is er genoeg in een bijna platte dynamiek, het gaat even om power en rammen met muziek. Een live concert waardig zou ik zeggen. De twee luidsprekers maken als onder een vergrootglas duidelijk welke rare dingen in de mix zitten. Drums hangen haast tegen het plafond, wat geeft dat een energie in de lucht, galm op de gitaren is naar uiterst links en rechts geduwd.

Singer/songwriter Billy Eilish zingt dat ze “Happier than ever” is, de Prana doet daar een schepje bovenop wat mij betreft. Op “Your power” focust haar stem als een rots in het midden tussen de weergevers, muziek zwemt er omheen. Gebracht in een indrukwekkende soundstage wordt het toch klein en gevoelig gehouden. Opgenomen op zolder, in samenwerking met haar broer, is het album alleen al intrigerend vanwege de kwaliteit. Robert Francis brengt met “Strangers in the first place” de track “Perfectly yours”. Het is het tweede album van deze multi instrumentalist. Drukker van aard dan de muziek van Eilish loopt niets in de weergave dicht, zijn stem blijft steeds verstaanbaar, wat er in de mastering ook is geprobeerd om de zang omver te krijgen.

Het Goldmund audiosysteem heeft geen enkele moeite met popmuziek. De weergave gaat hiermee net zo snel en net zo gemakkelijk als met een licht of zwaar klassiek werk. Al is de vervorming in de pop opname vele malen hoger dan werd aangeboden met de zuivere klassieke muziek. Nog niet helemaal overtuigd van hoe universeel dit Goldmund Prana systeem is? Vraag dan de heren van PUUR naar Malia’s album “Convergence” gemaakt samen met Boris Blank (Yello). Kom maar op met elektronische klanken in de track “Celestial echo”, ik heb nog niets gehoord wat niet wil werken op een Prana. Van muziek klein en intiem, tot 100 procent elektronisch en alles daartussenin. Voor iemand met een heel brede smaak is deze weergever uitermate geschikt. Vergeet het knoeien met losse delen en ga voor integratie als het meer om de muziek gaat dan om de audiohobby.

Stof tot nadenken 

Weyes Blood met “Titanic rising” vormt de afsluiter, een Rick Wakeman waardig intro brengt mij terug naar de tijd van symfonische rock, doet me aan van alles denken dat ik lang geleden placht te kopen aan muziek. Toont opnieuw aan hoe universeel de opstelling is. Halverwege de track verandert de muziek van karakter, om vervolgens toch het thema te blijven volgen. Het is heftig, intens en werkt als een drug. En dat binnen een opstelling die zo eenvoudig te realiseren valt. Een Roon server, een dongle, twee luidsprekers. Een paar netsnoeren toevoegen, ethernet en klaar. Het hart van de audiofiel met zijn voorkeur voor losse delen zal misschien niet direct sneller gaan kloppen, wie met een open mind gaat luisteren zal al snel tot de conclusie komen dat er aan kwaliteit niets wordt ingeleverd. Eerder dat integratie en samenwerking van drivers, elektronica, DSP en uitgekiende behuizingen kan leiden tot een hogere standaard.

Vaak wordt gezegd dat de toekomst meer en meer actieve luidsprekers zal gaan brengen, voor mij prima als een niveau als dat van de Goldmund Prana de standaard zal worden. Op deze manier actief werken staat ver, heel ver af van wat gemiddeld wordt geboden door bekende merken in een lagere prijsklasse. Dit is topniveau weergave waar de Zwitsers mee aankomen. Eenmaal thuis probeerde ik samen met mijn vrouw een voorstelling te maken van Prana, in plaats van mijn rek met apparatuur en de twee eigen luidsprekers. Het idee is met enthousiasme ontvangen, wat aangeeft hoe graag door de partner leefruimte behouden wordt, terwijl voor mij een concessie in geluidskwaliteit totaal niet aan de orde is. De Prana is in relatie tot de bereikte weergave kwaliteit in afmetingen een bescheiden systeem, met hoge potentie, hoge WAF, is overal inzetbaar en stelt voor mij voorlopig de norm voor actieve weergevers.

PUUR Audio, Video en Domotica | www.puuravd.com