GoldenEar bracht een hele tijd geleden twee subwoofers uit die vier drivers – twee actief, twee passief – in relatief compacte behuizingen stopt. In deze review bekijken we die SuperSub X en XXL, waarbij de eerste echt wel een klein formaat combineert met verrassend laag. En die XXL? Die is helemaal trouw aan z’n naam.
GoldenEar SuperSub
Zeg “GoldenEar” en wij denken meteen aan de rijzige Triton-luidsprekers die al meermaals op shows en in winkels indruk hebben gemaakt (waaronder de net geteste Triton Seven, red.). Fraaie weergevers die dankzij ingebouwde actieve woofers spectaculair kunnen klinken. Het merk – inmiddels deel van AudioQuest – bouwt natuurlijk meer dan een enkele reeks luidsprekers. En dus zijn we niet bepaald verrast dat ze de knowhow over woofers hebben toegepast om toegewijde subs te bouwen voor stereo- of surroundopstellingen.
Interesse om GoldenEar bij een dealer te gaan beluisteren? Je leest er hier meer over
In deze review gaan we kijken naar de twee modellen uit GoldenEar’s toplijn op vlak van subwoofers. Uiteraard bekijken we het imposante XXL-model waar altijd veel aandacht voor is. Maar ook de kleinere SuperSub X komt aan bod, want die presenteert hele mooie specificaties terwijl het niet zo groot is. Een ding valt ons bij het uitpakken meteen op: de kenmerkende pianolak-finish van de Tritons is ook bij deze twee aardschokopwekkers weer van de partij. Zo’n oogstrelende afwerking wordt eveneens voorzien bij de BRX-boekenplankspeakers die we vorig jaar getest hebben.
Compact? Ja, min of meer
GoldenEar stelt zelf dat de SuperSub-subwoofers compacte toestellen zijn. Dat klopt zeker voor de X, bij het XXL-model klinkt die uitspraak wel als een tikje optimistisch van de fabrikant. Met zijn gewicht van 37,2 kg is dit niet een ding dat je zomaar optilt en verplaatst. Het is best wel groot en zwaar, maar dat is niet verrassend als je weet dat het echt ontworpen is om ultralaag aan te leveren aan serieuze volumeniveaus.
Om dat mogelijk te maken bevat de XXL een 1.600-Watt digitale versterker die rechtstreeks twee 12-inch woofers aanstuurt. Van de lange slag-type, waardoor ze voor veel luchtverplaatsing kunnen zorgen. Die twee actieve drivers zijn tegenover elkaar geplaatst, onzichtbaar in de behuizing gemonteerd. Om de XXL nog meer power te geven, zijn er daarnaast twee passieve rechthoekige drivers boven en onder de subwoofer aangebracht. Vandaar dat de bovenkant van de SuperSub XXL grotendeels uit een metalen rooster bestaat. Kijk hierdoor en je ziet een grote rechthoekige driver met afgeronde hoeken.
De veel kleinere GoldenEar SuperSub X-subwoofer zit op gelijkaardige wijze in elkaar. Het plaatst twee 8-inch woofers horizontaal rug tegen rug, met boven- en onderaan opnieuw een gigantisch, rechthoekige passieve infrasonische radiator voor de allerlaagste subbassen. Want inderdaad, die twee passieve drivers laten de SuperSubs nog lager duiken dan wat enkel met de twee actieve drivers mogelijk is. Het grote voordeel van de twee actieve drivers is dan weer dat ze elkaar controleren en dempen.
Deze techniek, die je wel vaker in een of andere vorm in betere subwoofers ziet opduiken, heeft als grote voordeel dat trillingen van de behuizingen worden vermeden. Zeker bij een sub kan dergelijke vibraties bijgeluiden en wolligere bassen doen ontstaan. De SuperSub-behuizingen komen echter heel inert en trillingvrij over – zelfs als je het volume opendraait. Wat wel is, is dat zo’n dubbele driver-opstelling het gewicht danig doet toenemen. De SuperSubs zijn best zware subwoofers. Je bent gewaarschuwd – nog eens!
Drie verschillende scenario’s
Aangezien we de twee SuperSub-modellen op bezoek kregen én we beschikken over verschillende ruimtes met een muzieksysteem, konden we de GoldenEar-subwoofers in meerdere scenario’s uitproberen. De SuperSub X plaatsen we in de woonkamer, als ondersteuning voor een paar muurgemonteerde Focal On Wall 301-luidsprekers links en rechts van een LG-tv. De speakers sturen we aan met een Lyngdorf TDAI-3400, een alleskunner met heel uitgebreide instellingen om subwoofers te integreren.
Daarnaast bezit deze Deense versterker RoomPerfect, een kamerkalibratiefunctie die we wel heel goed vinden werken én die bovendien subwoofers heel goed in het geheel opneemt. Waarom de keuze voor deze receiver en speakers? Heel simpel, in deze ruimte luistert heel het gezin naar muziek en wordt er veel tv gekeken. Het moet dus vooral meteen werken en toch goed klinken – vlakken waar die Lyngdorf toch overtuigd heeft.
In de woonkamer staat er normaliter een Monitor Audio Silver W-12-subwoofer paraat om de Focal-muurspeakers aan te vullen. Dat is een sub met een enkele, grote 12-inch driver met een heel lange slag die we al vele jaren gebruiken. Het prijskaartje van de MA is heel gelijkaardig aan die van de SuperSub X. Maar qua audiodesign gaat het om hele andere apparaten.
We sleuren ook de SuperSub XXL naar de testruimte op de eerste verdieping. Een klusje, dat kunnen we je wel vertellen. Daar proberen we 'm in twee verschillende scenario’s uit: als basmotor in een 2.1-opstelling bij onze Focal Sopra n°2’s die aangestuurd worden door een Hegel H590. Op een later moment mag hij optreden als LFE-leverancier bij onze 5.1.2-surroundopstelling opgebouwd uit DALI Rubicon-speakers. Een Yamaha RX-A8A is de AV-receiver van dienst, met YPAO als kamerkalibratiesoftware om de integratie in goede banen te leiden.
Nagenoeg alle subwooferfabrikanten pakken graag uit met een zeer lage ondergrens qua weergegeven frequenties. Maar doorgaans is dat laagste punt heel wat stiller dan de hogere bastonen. In reële termen is de laagste bruikbare frequentie daarom altijd iets hoger. De GoldenEar SuperSub X doet het op dat vlak wel goed. We meten en horen op 19 Hz al een mooie piek, met op 21 Hz volwassen prestaties.
Niet verrassend doet de SuperSub XXL het nog beter, met volwassen bassen rond 18-19 Hz. We vinden dit heel goede prestaties, zeker uit het kleinere subwoofermodel. Bovendien maken de GoldenEars hun belofte waar over de trillingvrije kast, wat bijdraagt aan hun helderheid.
Chique voor een sub
Van de vele drivers en techniek in de SuperSub X zie je niet zoveel, want GoldenEar heeft alles heel netjes verpakt in een behuizing die een glanslaklaag afwisslelt met metalen roosters. Het is echt knap gedaan. We zouden in onze woonkamer met lichte houtvloer en witte muren misschien graag een witte uitvoering plaatsen, maar mis staat die SuperSub X in het zwart ook niet.
Een deel van de aantrekking bij deze SuperSub-subwoofers: ze wijken vernuftig van de klassieke kubusvorm af. De hoeken aan de voorkant zijn afgesneden, breder bovenaan dan onderaan. Er wordt daarnaast gewerkt met chamfers om de hoeken zachter te maken. Zo ontstaat er een geraffineerdere vorm, die met behulp van de glanslak bij een heel chic resultaat oplevert. Die afgesneden hoeken zijn visueel net weer anders én bieden het akoestische voordeel dat staande golven binnenin de kast vermeden worden.
Voor het overige voeren de GoldenEars-subwoofers subtiliteit echt wel hoog in het vaandel. Schermen, knoppen of led’s ga je vanuit de sofa niet zien. Achteraan zijn de controls zowel bij de SuperSub X als XXL beperkt tot draaiknoppen om de crossover en het volume in te stellen. Je kunt ook kiezen tussen een enkele LFE-aansluiting (typisch voor een AV-receiver) of een stereo-ingang. Die laatste gebruik je wellicht als je de subwoofer toevoegt aan een stereo-opstelling met een versterker zonder toegewijde sub-out.
Omdat de slanke Focal-muurspeakers niet heel laag duiken, stellen we de Lyngdorf in om de subwoofers een signaal tot 130 Hz te sturen en de speakers op 80 Hz te begrenzen. De TDAI-3400 bezit heel uitgebreide controls op dit vlak; je kunt zelfs kiezen uit een zestal digitale filtertypes. Wij kiezen uiteindelijk voor een BW 4th order-filter, wat een heel scherpe afsnijcurve oplevert.
Luisterend naar ‘Live in Prague’ van Hans Zimmer en een paar dozijn andere muzikanten die de filmcomponist meesleurt, horen we de filmthema’s groots en vol gepresenteerd worden. De SuperSub X zorgt voor een solide onderbouw, wat bij veel van Zimmer-composities broodnodig is. De GoldenEar-subwoofer toont zich ook heel ‘muzikaal’, door ook subtiele ondersteuning te leveren bij nummers die niet per se op basenergie drijven. ‘The Lion King: Circle of Life’ of ‘You’re so cool’ uit het vroege Tarantino-werk ‘True Romance’ bijvoorbeeld.
Muzikaal betekent hier vooral dat de subwoofer de juiste bastonen aanlevert op het juiste moment, zonder overdreven energie in naastliggende frequenties te stuwen. Tegelijkertijd staat de SuperSub X er wél als Hans Zimmer zijn bombastische neigingen niet langer kan onderdrukken. De hoge kwaliteit van de bassen die uit de SuperSub X tillen ook het intimistische ‘Royal’ van Ayo naar een veel hoger en beklijvende niveau. Deze Duits-Nigeriaans-Romani-zangeres klikt op dit jazzalbum bijna als Norah Jones, met het knusse ‘Beautiful’ als een hoogtepunt waarbij de GoldenEar-subwoofer niet enkel de drum lijviger maakt maar ook meehelpt om een ruimtelijker gevoel aan de track te geven. Het is iets dat we al vaker merkten: een subwoofer voegt niet enkel subbassen toe aan een weergave, maar doet ook iets aan imaging.
Gigantengevecht
In een thuisbioscoop kan een subwoofer niet ontbreken (en liefst twee, maar dat is een ander verhaal). Zijn de GoldenEars voor deze rol geschikt? Met de 2.1-opstelling en de Lyngdorf in de woonkamer toonde de SuperSub X klaar om films en tv-series op subtiele maar doortastende wijze te ondersteunen. Maar wat met een echte surroundopstelling? We stellen de XXL zo optimaal mogelijk op in de testruimte. Z’n groter formaat betekent dat we wat meer een compromis moeten opzoeken, maar dat ligt meer aan de overvolle kamer. Bij het verplaatsen vallen ook op dat de grote GoldenEar uitgerust is met dempende voetjes van hoge kwaliteit. Als we later aan het testen zijn en even de ruimte verlaten, merken we dat deze heel goed werken en de doorgave van lage tonen naar de vloer effectief aanpakken. Normaal zouden we bij een subwoofer dempende voetjes van pakweg IsoAcoustics aanraden, maar in dit geval hoeft dat niet per se.
De GoldenEar-gigant laat Hulk op gepaste manier het arena betreden in ‘Thor: Ragnarok’. Een laag gerommel kondigt zijn intrede aan, en bij het daaropvolgende gevecht tussen de Hulk en Thor weerklinken de impacts groots door onze kamer. We bewonderen vooral de kwaliteit van dat laag. Het is geen ongedefinieerd gerommel, maar welomlijnde en zeer krachtige bassen. Dit is een heel sensationele scène die bijzonder overtuigend wordt neergezet, met dank aan de goede sub en de Yamaha-receiver. Een herhaalbeurt volgt op het einde van de film als Thor en zijn bende op de tonen van ‘The Immigrant Song’ het opnemen tegen Hela en haar ondode krijgers.
Zoals je van een Marvel-film mag verwachten volgen de spectaculaire gevechten elkaar op, telkens in een overtreffende trap. Maar hoe hectisch het ook wordt, de controle die we waarnemen bij de GoldenEar betekent dat we nooit naar de afstandsbediening moeten grijpen om het volume bij te regelen. De goede definitie van de lage tonen betekent bovendien dat de sub nooit expliciet ons aandacht trekt – wat een goede zaak is. Qua blending of integratie tussen het LFE-kanaal en de surroundkanalen is het zeker goed gelukt.
Een XXL-maatje
De Hegel H590 heeft zoals vele stereoversterkers geen echte subwooferinstellingen. We sluiten de SuperSub XXL dus aan via de variabele output, zoals de Noren voorschrijven. Het is altijd wat experimenteren om het juiste crossoverpunt te ontdekken, we opteren uiteindelijk toch voor net boven 80 Hz. De XXL speelt hier immers eerder een ondersteunende rol voor twee grote luidsprekers die zelf behoorlijk diep kunnen spelen. De Sopra’s blijven dus full-range muziek afspelen – er is dus wel veel overlap met de subwoofer.
Uiteindelijk besloten we de XXL in dit scenario te parkeren in het midden tussen de twee luidsprekers. Niet zo’n conventionele plaatsing, ook niet altijd handig én er zijn ook akoestisch wat opmerkingen over te maken. Maar het midden tussen de speakers is in deze ruimte niet pal in het midden van de kamer, wat een deel van die potentiële problemen voorkomt. Hoe dan ook, het was in deze positie dat we een heel fijne integratie kregen en de soundstage natuurlijk opgebouwd bleef. Je moet er echt naar streven om die sub
Merk op dat de Sopra’s zoals wel meer speakers uit deze klasse niet per se een subwoofer nodig hebben. Er zullen vast lezers zijn die het totaal overbodig vinden. En toch is net wat meer laagextensie toevoegen, zelfs aan competente weergevers, verrassend effectief. Een voordeel dat we bijvoorbeeld opmerkten bij het beluisteren van ‘War Anthem’ van Max Richter aan een lager volume, is dat het nummer zonder subwoofer amper impact had en mét sub nog een groot deel van zijn karakter behield. Andere nummers, zoals ‘Battle Without Honor or Humanity’ met meestergitarist Tomoyasu Hotei, werden opeens heel wat boeiender om te beluisteren. Keken we wel van op, want deze track – bekend van Tarantino’s ‘Kill Bill’ – maakte voorheen maar weinig los. Het klonk gewoon te glad.
‘Looking for Rain’ van UNKLE wordt met deze opstelling ook een stukje beter. De SuperSub XXL komt strak over: de attack is kort en bastonen duren net lang genoeg. Het merkwaardige is dat de GoldenEar-subwoofer niet enkel de baslijn en de beat meer body geeft, ook de kiezelsteenstem van Mark Lanegan krijgt meer karakter en textuur. Nu mag die stem wel laag zijn, 80 Hz of minder is het nu ook niet. En toch levert de sub een bijdrage.
‘On the Nature of Daylight’ van Max Richter is altijd wel een pakkend nummer, onder meer door de associatie met de tragische inleiding bij ‘Arrival’ van Denis Villeneuve. Maar als die lage noten beginnen te spelen grijpt het helemaal naar de keel. Het zijn tonen die lang doorklinken en met een lange sustain, wat ons de kans geeft om in te schatten hoe zuiver de SuperSub XXL dit kan afhandelen. Uitstekend, zouden we zeggen.
‘Night Life’ van Amon Tobin toont dan weer dat de XXL moeiteloos richting 30-26 Hz afdaalt, wel met een iets sneller uitdoving dan we liefhebben. Langs de andere kant heb je hier een heel lage, snellere beat die wel sterk wordt neergezet. Zal het verbazen dat een subwoofer met XXL in de naam ook de perfecte aanvulling is voor de immens klinkende ‘Imperial March’, zoals gespeeld op de ‘The Berlin Concert’ van de Berliner Philharmoniker? De schaalvergroting mag er zijn.
Conclusie
De SuperSub X en XXL van GoldenEar zijn subwoofers die veel te bieden hebben. Naast een strakke – maar niet té strakke – weergave van zeer lage tonen, valt op hoe moeiteloos en zuiver die basnoten worden afgespeeld. Dat maakt deze subwoofers in het bijzonder geschikt als fundering in een 2.1- of stereo met meer-verhaal. Wie daarbij enkel denkt aan boekenplankspeakers die hulp nodig hebben aan de onderkant: denk ruimer. Ook het luisterplezier via heel veel vloerstaanders worden verbeterd met deze GoldenEars. Zelfs high-endmodellen.
De SuperSub X en XXL houden het op minimale controls op de achterzijde en er is geen app-bediening. Voor een heel goede inregeling huw je ze daarom best met een versterker die wel het nodige aan boord heeft. Kamerkalibratie is met een subwoofer ook altijd een aanrader. In het geval van een surroundopstelling zal je wellicht werken met een AV-receiver of -processor met het nodige aan boord om alles uit de SuperSubs te halen. En dat is heel wat.
GoldenEar SuperSub X
1.699 euro | www.goldenear.com
Beoordeling 4,5 op 5
GoldenEar SuperSub XXL
2.699 euro | www.goldenear.com
Beoordeling 4,5 op 5
