High End München is ondanks de naam in realiteit een heel brede show waar je betaalbare producten zij aan zij met de meest exclusieve systemen ziet. Als je door de hallen onderaan de MOC-gebouwen loopt, lijkt het soms wel heel op een grote publiek gericht. Dat is helemaal anders als je in de luisterruimtes duikt die rond de atriums zijn gelegen. Hier kom je audiosystemen tegen die mikken op de top. Wat 'top' juist betekent, dat is natuurlijk open voor interpretatie. Maar dat is ook wat hifi zo lekker divers maakt.

Ons 'hoofdverslag' van High End München 2025 lees je hier. Onderstaand brengen we met veel plezier nog een deel II, waarin we onder meer de exclusievere sets en het headfi-aanbod van de allerlaatste editie in Beieren (vanaf 2026 vind je de High End in Wenen) met je delen, en een willekeur aan foto's-met-duiding van nieuwigheden die we de moeite waard vonden. Voor al het nieuws van HEM 2025 kijk je op hifi.be/munchen.

Fotoverslag High End München 2025

Bij dCS zijn ze net rond met het introduceren van Varèse, hun vlaggenschipsysteem dat uit vijf of zes aparte apparaten bestaat en ergens rond 250-300K kost. Niet op de foto is de wat later geïntroduceerde Varèse cd-transport die het systeem compleet maakt. Wat zie je wel? Dat is de LINA DAC X bovenaan de toren, de nieuwe netwerkspeler van de Britten, met daaronder een Lina-klok en een paar VLT-eindtrappen die een paar oranje Wilson Audio WATT/Puppy-speakers (met subs bijna uit beeld) hemels aanstuurde.

Constellation is een high-endnaam dat in de Lage landen misschien minder bekend is, maar pakweg in de V.S. heeft het een ijzersterke reputatie. De toestellen, zoals deze telg uit de Revelation 2-lijn, zijn altijd van slagschipbouwkwaliteit en zijn voorzien van grote cirkelvormige uitsparingen aan de zijkanten.

Wie we daar hebben? Als het niet weer de WATT/Puppy's zijn! Er zijn altijd een paar luidsprekerbouwers die proberen om zoveel mogelijk demokamers van anderen te voorzien van het nodige. Zo val je op. Wilson Audio is hier een meester in (dit jaar was Marten een verdienstelijke uitdager), geen verrassing want het bedrijf wordt ook op handen gedragen in de industrie. De mooie versterker in het midden is de Constellation Performance 2 Monoblock Amplifier, uit het beeld is de Relevation 2 Phono Preamplifier. Op bepaalde momenten werden hier mooie demomuziek gedraaid op een fraaie EAT-draaitafel door EAT-baas Jozefina Lichtenegger. 

Dit systeem werd ter plekke beschreven als een 3 miljoen kostend geheel, maar die stelling blijkt toch genuanceerd te moeten worden. De geschatte waarde van het grote Clarisys Atrium-systeem op deze editie lag eerder rond 2,3 miljoen euro, op deze foto zie je een eenvoudigere opstelling - een prototype van de Aria - met twee torens per zijde en aanzienlijk minder eindtrappen (één paar, in plaats van vier). De actieve crossover die het merk toepast bij z'n complexere systemen kwam er ook niet aan te pas, waardoor je spreekt van een geschatte kostprijs van 350.000 euro. 

De grote Odeon Audio Carnegie-speakers trokken enorm de aandacht, maar ook Core Audio had hier een heel stapel digitale bronapparatuur geparkeerd, van streamer over klok en DAC. Klonk niet slecht!

Boenicke bouwt speakers met een heel eigen esthetiek, en dat werd helemaal doorgetrokken in deze kamer met minimalistische opstelling. Eenvoud siert soms, en het was fijn om even te brein te ontlasten en hier gewoon muziek te beluisteren dat werd afgespeeld via de nieuwe AIO (de metalen kubus op de tafel).

Deze alles-in-één kan volgens de fabrikant geconfigureerd worden als voorversterker, eindtrap, DAC of – apart – netwerkswitch, of een combinatie van deze dingen.

Ook Audio Research hield het relatief eenvoudig. De bibliotheekachtergrond zorgde voor een illlusie van diepte, waardoor de aandacht soms wat weggleed van de LS-2 voorversterker en S-100-eindtrap. Een huwelijk van buizen en solid-state, met een Wadax Studio Player als bron. Die opvallende speakers? MRC-2's van Acora.

Atohm sloeg de handen in elkaar met Atoll, een Franse alliantie op basis van een gedeelte eerste letter. De ST300 streamer en IN200 geïntegreerde versterker waren de motor die voorzien was voor de nieuwe generatie van de Sirocco-luidsprekerfamilie (de 1.24 en 2.24). 

Esoteric is samen met Accuphase wellicht het Japanse hifi-merk met het meeste high-end aanzien. Ze brengen naar shows altijd een zeer uitgebreid systeem, en zoals je kunt zien was dat deze keer op HEM 2025 niet anders. Een blikvanger is zeker die Grandioso T1-draaitafel met contactloze aandrijving die voor de 35ste verjaardag van Esoteric werd gecreëerd. Inmiddels al twee jaar geleden, maar het blijft een bijzondere verschijning.

De Arne trok de aandacht met z'n mooi design. Of het goed speelt, weten we niet, want het stond enkel statisch opgesteld. Dit is eigenlijk de nieuwere Mk2-versie van de geïntegreerde versterker op basis van 300B-buizen die Zweedse fabrikant Engström uitbrengt. Hun toestellen dragen altijd een voornaam, die meestal verwijzen naar een Zweedse artiest.

Het eerste waar mensen naar kijken is altijd de luidsprekers. Bij deze EgglestonWorks Andra 5-torens is dat begrijpelijk, want ze speelden mooi. Het valt minder op dan grote weergevers, maar de echte ster is hier DS Audio. Met z'n optische cartridges was het merk een subtiele aanwezigheid in niet minder dan elf kamers op HEM.

Deze Pallas-speakers van Aries Cerat zijn overweldigend. Ze torenden boven de aanwezigen uit, want ze zijn nog veel absurder groot dan deze foto laat uitschijnen. De grote hoorns op de voorkant vallen op, maar elke speaker bezit ook nog eens acht 12-inch woofers (vier per zijkant). Indrukwekkend, dat was wel het juiste woord.

Wie zucht bij de gedachte dat elke smartphone quasi-identiek is aan de andere... Bij luidsprekers stelt dat probleem zich helemaal niet.

Waarschijnlijk heeft niemand anders van de merken op HEM zo ver gevlogen als de lui van Antipodes. Hun Oladra server-streamer mag dus wel even op de foto, al werd het strikt genomen al twee jaar geleden voorgesteld. Met z'n behuizing uit één blok aluminium gehouwen is deze Nieuw-Zeelander in elk geval veel mooier dan een server die je bij de lokale computerboer oppikt. Dat IT-toestel zal ook heel wat features missen die op de Oladra aanwezig zijn.

Audio Group Denmark richtte drie luisterruimtes in, gezellig gemaakt met de kenmerkende lichtmuur met natuurfoto's in de achtergrond en playlists gespeeld door onder meer CEO Lars Kristiansen. In deze kamer bewezen de Børessen M2's aangestuurd door heel veel Aavik-elektronica (waaronder de nieuwe R-880 phono-voorversterker en de SD-880 streamer/DAC) wat ze kunnen.

De foto is wat rommelig, want de kamer was overvol en de temperatuur bleef net onder 40°C hangen. Veel redenen om weg te gaan dus, maar de demonstratie van de Musical Fidelity Nu-Vista 600.2 met Magnepan-speakers door Pro-Ject-baas Heinz Lichtenegger hield de mensen toch binnen – ook omdat de man uitgebreid vertelde over z'n liefde voor een draaitafel die hem zoveel decennia geleden verleidde: een Franse Verdier.

Tja, heb maar eens kritiek op deze kamer. Zoals we van hen gewoon zijn zo goed mogelijk opgesteld door Very Fine Solutions en geoptimaliseerd met Artnovion-acoustische ingrepen, een server van Antipodes en Ikigai-bekabeling, kregen de MSB Discrete DAC en S202 Stereo-versterker alle kansen om die Estelon X Diamond perfect aan te sturen. En dat lukte.

De oranje gloed die de Magico-kamer verspreidt kun je tot in de gang zien. Het is een oproep aan hifi-liefhebbers om eens te komen luisteren naar de S2-speakers, die hier hun wereldpremière kregen. Ze vormen de nieuwe instappers in het Magico-universum, maar zijn daarom niet minder compromisloos. 

Lorenzo Audio Labs, met thuisbasis in het Spaanse Granada, bracht naar HEM zijn ultieme Reference-speakers mee. Het klonk aangenaam, al moeten we bekennen dat het zeer weelderige afwerking – volledig met de hand gedaan – was die echt ons de kamer introk.

Het Linn-credo zegt: het begint bij de bron. Met een LP12-draaitafel en een Selekt DSM (recent vernieuwd, wellicht de reden waarom er niet voor een Majik DSM werd gekozen), plus een stapeltje fonkelnieuwe Klimax Solo 500-eindtrappen die een paar fraai aangeklede 360-vlaggenschepen aansturen was eigenlijk de hele keten wel in orde.

Eigenlijk zou hier een video moeten staan die toont hoe de draaischijf van de Magnezar-draaitafel op een magnetische veld roteert én hoe de ingebakken clamping systeem het vinyl perfect recht maakt.

Het is niet altijd makkelijk om op de drukke High End-beurs ook echt naar iets te luisteren. Er is veel drukte, waardoor de verfijnde weergave snel in het rumoer verdwijnt. Toch kom je wel eens een serene luistersessie tegen.

Dit zijn de nieuwe Makalu-speakers, voorzien van een 12-inch woofer en een dual-diafragma, dual-motor compressiedriver. Ja, uiteraard is dit JBL, meer bepaald de grootste van de drie nieuwe Summit-modellen die de Amerikanen in München voorstelden. 

Transrotor heeft altijd een mooie, luchtige kamer waar ze nagenoeg al hun platenspelers opstellen. Duitse bouwkwaliteit kon je hier perfect bewonderen, want de designs van het familiebedrijf uit Bergisch Gladbach zijn om van te snoepen. Het merk gelooft sterk in multimotor-aansturing, toch op z'n hogere modellen, voor een egalere draaibeweging. Dit exemplaar heeft er drie. 

De speler is de Prototype ‘X’ (er is nog geen officiële naam), een 3-motoren aangedreven FMD (Free Magnetic Drive) systeem waarbij er geen mechanisch contact is tussen de aandrijving en het draaiplateau. Anders dan bij een Orion of Rondino is het chassis verbonden aan het motor compartiment eronder waardoor de positie van het FMD systeem exact vast staat. Bij een Orion of Rondino moet je het plaatsen met behulp van een bijgeleverde sjabloon en eventueel nog bijstellen. Dat vereist wel wat handigheid. Bij deze draaitafel is dit gemakkelijk. Net als bij een Alto is de toonarmbasis ‘On the fly’ in hoogte instelbaar. Ideaal als je moderne 180 gr persingen en oude platen door elkaar draait. Richtprijs rond de 40.000 euro. Optioneel een bijpassen rack met richtprijs 11.000 euro.

TAD is een bijzonder merk. Door iedereen gerespecteerd en altijd heel overtuigend. Maar buiten High End München kom je de luidsprekers en toestellen van Technical Audio Devices uit Japan maar heel zelden tegen.

En dat is spijtig, dat werd ook hier bewezen.

SV-Audio, oftewel Storgaard & Vestskov, zijn fraaie speakers die worden gebouwd op het Deense eiland Borgholm door een jong bedrijf. Op HEM hebben we ze niet gehoord, maar op de Warschau-show klinken ze wel interessant.

Sphinx is een naam uit het Nederlandse hifi-gebeuren van de jaren tachtig en negentig. Toen hing die naam vooral aan componenten, nu komt het terug met speakers ontworpen in eigen land. Deze Element 3 put ook inspiratie uit de Symphony en de Minissimo Forte van zustermerken Siltech en Crystal Cable.

Soulution leverde ook de versterking voor de fraaie demoruimte met de nieuwe 75.000 euro per stuk R10 Arreté van Audiovector, maar hier zie je hun eigen kamer waar ze nog veel meer spullen tentoonstelde. We kwamen vooral kijken naar de Soulution 787-draaitafel. Op HEM kun je een varia van draaitafels met innovatieve ideeën tegenkomen, maar een platenspeler waarbij de roterende draaischijf naar rechts beweegt terwijl de toonarm en element statisch blijft... dat is een nieuwe (al leert Google dat een Brits bedrijf het ooit al eens probeerde).

Elders op de show presenteerde het Italiaanse Riviera hun AFM70, maar hier mochten twee AFM100SE-eindtrappen (zo te zien in de Special Edition met de gouden accenten) in volledige klasse A 100 W per kanaal leveren aan een paar Divin Comtesse-weergevers van Göbel.

Tenzij we ons helemaal vergissen zie je nog net een stuk hoorn van de Anima van Tune Audio. Iedereen zat natuurlijk te kijken naar de prachtige knalrode toestellen; eigenlijk gaat het hier om spullen van verschillende merken. De Rhapsody geïntegreerde versterker van Trafomatic Audio is een bekend gezicht, hier werd het aangevuld met de Lara line-level preamp en onder meer een fraaie DAC van Rockna.

Hier uit het beeld, maar ook fascinerend (rood): de apparaten van Senna Sound uit Servië, een land waar de laatste jaren wel meer hifi-apparatuur uit verschijnt.

Perlisten demonstreerde elders de nieuwe A-lijn, maar voor de kamer met de Dan D'Agostino Progression haal je uiteraard het allerbeste uit de kast. In dit geval de S7t-torens in een nieuwe Black Edition. De dual D18is subwoofers zie je niet, maar ze waren er zeker.

Grimm Audio hield het eenvoudig maar wel effectief, zoals gebruikelijk. De LS1c speakers met SB1 motion feedback subwoofersen en een MU1 als digitale bron, meer moet het niet zijn.

Maar naast de knappe Dr.Feickert draaitafel en de vele platen kon je natuurlijk niet kijken. In de Grimm-kamer lag de nadruk dan ook voor een keer meer op het analoge gebeuren, wat de PW1 phono-preamp van het Nederlandse merk de kans gaf om zijn talenten tentoon te stellen.

Het zijn meer beeldhouwwerken dan speakers, die massieve aluminium torens van YG Acoustics. Een geslaagde demo hier in deze grote kamer, 

Ah, de speakers van Wilson Benesch. Dat ze goed klinken, daar is geen discussie over. Maar er is iets apart aan het industriële design...

Wilson Benesch stelde ook twee subwoofers op - sorry, IGx Infrasonic Generator. Klinkt als creativiteit van de marketingafdeling, maar deze toestellen met naar boven gerichte woofer zitten toch wat anders in elkaar dan een conventionele sub. Ze waren heel effectief in het ondersteunen van de speakers. 

Wilson Audio en Dan D'Agostino, het is een sterke partnership dat op deze show weer bewees mooie resultaten op te leverne. Al zal die dCS Vivaldi APEX DAC daar ook wel een rol in spelen.

Wadax mikt resoluut op het high-endkant van de markt, met toestellen die compromisloos met digitale audio omspringen ontworpen door Javier Guadalajara. Een externe kloksturing is in zo'n verhaal onmisbaar.

Op HEM onthulde Wadax zijn Studio Player Collection, een toren van digitale excellentie bestaande uit een Studio DAC met een aparte Studio Clock en Studio PSU. Speakers van Magico.

Machtige maar toch elegante Vitus Audio-versterking die de grote SV-Audio Menia's aansturen in een naar HEM-normen eenvoudig systeem, het was een geslaagd huwelijk. 

Auris Audio begon met buizenversterkers en headfi-producten. Maar enkele jaren geleden begon het met het ontwikkelen van draaitafels en toonarmen, vanuit de liefde voor analoge audio. inmiddels heeft het Servische merk een uitgebreid aanbod, ook van toonarmen van verschillende lengtes.

Astell & Kern werkt voor IEM's graag samen met een gespecialiseerde partner. In dit geval 64 Audio, een IEM-bouwer die graag met veel drivers werkt. In dit geval gaat ze niet voor het extreme: elk toestel bevat 'slechts' tien drivers, verpakt in een stalen behuizing met een fraaie 'diamond-like-carbon'-afwerking. Niet op de foto, maar wel heel begerenswaardig: de A&ultima SP4000, de nieuwe vlaggenschip-speler van A&K.

De Ultima-lijn van Chord wordt uitgebreid met een phono-preamp. Grote broer voor de kleine Huei, zeg maar. 

Veel volk op de stand van Cayin, een firma die weet hoe op een kleine oppervlakte heel veel te presenteren. Het is een merk die heel breed in de markt staat en HEM aangreep om onder meer de Soul 170C/170P voor- en eindtrap met buizen te presenteren, maar ook mobiele oplossingen en hoofdtelefoonversterkers. 

De KORE van DALI is machtiger dan ooit, nu ook in het rood, groen, wit en blauw. Een slimme zet, want mensen die gaan voor ultieme high-endspeaker willen ook meer dan één kleurkeuze. Later volgt misschien wel de optie om elke RAL-kleur te bestellen, wellicht afhankelijk van hoe de nieuwe vaste kleuropties lopen.

De V-16F heeft een duidelijk boodschap voor de concullega's: DALI kan subwoofers bouwen die kunnen wedijveren met de beste. Deze 53-kg wegende, 1,5 kW sterke subwoofer moet het bewijzen, voorzien van een eigen driver met een van Purifi-gelicenteerde surround.  

Fezz Audio is een Poolse buizenspecialist die technische knowhow huwt met een modern design. Hun toestellen lijken totaal niet op traditionele designs. Een buizenversterker die huiskamervriendelijk is? In München kwamen de Polen de nieuwe SuperNova-lijn voorstellen, waarvan deze Magnetar mono power amplifier een telg is. Zag er heel mooi uit. Ze deelden een stand met Pylon, de eveneens Poolse luidsprekerfabrikant.

Het was niet duidelijk of McIntosh echt iets nieuws te tonen had op HEM. Het demonstreerde vooral dat het merk zeer alive and kicking is, door een kamer te vullen met wat leek op het volledige aanbod McIntosh. Een knappe ruimte die ook duidelijk maakte hoe breed het aanbod van de Amerikaanse audiogrootmacht wel is. Sonus faber ontbrakt natuurlijk ook niet.

Matrix Audio heeft heel wat volgelingen vergaard met steengoede DAC's en streamers. Maar met de M-reeks die je hier ziet mikt de Chinese merk heel wat hoger. Hier gaan we meer van horen. De speaker rechts? Een Fink Team Kim, wat heel goed matchte.

Deze versterker kwamen we tegen in de kamer van Davis Acoustics, een Franse luidsprekerbouwer die gerust wat meer aandacht mag verdienen. Davis en Jadis werken nauw samen, en voor de show bouwde die laatste een bijzonder versterker in een koffertje met pseudo Louis Vuitton-stijl. Let op het Jadis-logo dat mee in het decoratieve patroon is verwerkt.

De GAIA-voetjes van IsoAcoustics zijn een mooie upgrade voor betere speakers, wat ze de voorbije jaren ook heel populair heeft gemaakt. Het Canadese bedrijf komt nu met een nieuwe GAIA Neo-generatie.

Topping is een Chinese DAC-bouwer (en meer) die in de headfi-wereld goed ligt. Duur zijn hun spullen niet echt en als het op metingen aankomt lijken hun producten het meestal goed te doen. Deze DX9 met doorzichtige bovenkant zag er interessant uit, en het merk is zoals wel meer Chinese uitdagers van plan om nog veel te lanceren. Eentje dat interessant klonk en net naast deze DX9 geparkeerd werd was de D90III Discrete, een DA-convertor met 1-bit DAC-module.

Yamaha had twee stands op de High End-beurs: eentje met hifi en deze in de Headphone World-zone. Logisch, want na het succes van de YH-5000SE en HA-L7A-DAC/versterker gaat het Japanse bedrijf een vervolg breien aan hun headfi-verhaal. Zo komt er een goedkopere (maar nog altijd premium) YH-4000SE (met dezelfde planar-magnetic-drivers) en een gesloten YH-C3000 (met dynamische drivers). Ook de HA-3000A, een simpelere versie van de HA-L7A staat op de planning.

Geen nieuws op het hifi-front bij Yamaha deze keer, maar versterkers als de R-N2000A of de A-S3200N die je hier ziet zijn nog altijd heel vers.  

Quad, Wharfedale en Audiolab, het zijn drie namen uit het Britse hifi-verleden die aan een sterke opmars bezig zijn. De 33- en 303-heruitgaven lijken op een hit af te stevenen, benieuwd of dat ook het geval zal zijn met de ESL X-electrostaten die we hier zien...

Estelon komt uit Estland. Geen groot land, maar er zit wel iets in het water waardoor het merk op korte tijd veel heeft bereikt. Opgericht door Alfred Vassilkov en bijgestaan door twee dochters, blinkt het merk uit in goed klinkende sculpturale speakers.  Dit jaar brachten ze de sierlijke A-reeks meer, die wat minder de extremen qua design opzoekt. Eerder deze maand verscheen deze Estelon Aura-review.

De Ushindi-drivers en Eigentakt-versterkermodules zijn op HEM op veel plaatsen aanwezig. Er zijn nu eenmaal veel audiobedrijven die de onderdelen op prijs stellen en inbouwen in hun producten. De firma van Putzeys en Risbo had ook een eigen stand. Die was vooral bedoeld om de tweede generatie EigenTakt-modules te presenteren én de langverwachten Purifi-tweeter te onthullen.

Marten, het merk uit Zweden dat graag z’n speakers vernoemd naar bekende jazzmuzikanten, was heel aanwezig op deze HEM-editie. Onder meer een Coltrane Super Extreme in een inkomhal was niet te missen.

In de eigen ruimte kon er vervolgens uitgebreid genoten worden van het samenspel tussen Audia Flight en de Mingus Septet Statement Edition-torens, wat een prettige combinatie bleek.

Pass Labs, Aurender en Magico, het ging goed samen in deze dark room. De Aurender die zo’n prominente plaats bovenop de rack krijgt is de exclusieve (er worden slechts 300 gebouwd) A115th Anniversary Edition. Je verjaardag vieren met een mediaserver/netwerkspeler/DAC met een klasse A-uitgangstrap, geen slecht idee.

Métronome zie je in ons onze regio niet zo vaak langskomen, op HEM vonden we dit compact systeem wel knap ogen en klinken (met de Davis Acoustics The Stage-speakers). De DST CD Transport bovenaan is gloednieuw, en hing aan de DSC mini (onderaan, een DAC) met de DSS 2 netwerkspeler in het midden.

Diora? De naam zegt je misschien niet zoveel (misschien omdat je de reportage uit Polen van collega’s Réne en Quintijn hebt gemist), maar deze Polen bouwen luidsprekerkasten voor talloze merken. Hier tonen ze vooral wat ze zelf in hun mars hebben – waaronder de Chors 5 die Quintijn al onder handen heeft genomen.

Dé lancering bij Astell & Kern was de A&ultima SP4000, een ultieme DAP (draagbare muziekspeler) met niet minder dan vier AK4191EQ – AK4499EX koppels. A&K noemt dit een Real Quad DAC, wij zeggen gewoon ‘wow’.

ELAC was helemaal van Kiel in het noorden afgezakt naar München in het zuiden om de Concentro M 807 voor te stellen. Een vlaggenschip dat veelbelovend klinkt.

Het Duitse merk mag bekend zijn vanwege zijn spotgoedkope Debut-speakers, het kan ook het betere werk afleveren, dat blijkt weer. Een opvallend iets aan de M 807 is de JET6c-tweeter die omringd wordt door kleine midrange-speaker/tweeters, wat ELAC de VXe-technologie noemt.

Accustic Arts is een Duitse bouwer van versterkers die hard aan de weg timmert. Op HEM 2025, voor het laatst in eigen land, doen ze dat vier keer zo hard, want het merk bracht niet minder dan vier nieuwe producten mee: de intrigerende modulaire Preamp I, de Tube DAC V, de AMP I en de Power V.

Kijk voor al het nieuws van HEM 2025 op hifi.be/munchen