Gewapend met een zak vol waarschuwingen begon ik aan het gebruiken van kabels voor digitaal beeldtransport tussen mijn DVD speler en een LCD televisie scherm. Kreten als beeldruis, blokvorming, artefacten en kopieerbeveiliging vlogen mij om de oren. Met als gevolg dat ik huiverig was voor de resultaten. Naar later bleek volkomen onterecht want aansluiten komt neer op probleemloos gebruiken en nooit meer teruggaan naar analoge signaaloverdracht.

Digitaal is het moderne toverwoord. DVD het meest gebruikte medium voor voorbespeelde beelddragers. En platte TV schermen met LCD of plasma techniek zijn, naast beamers, de koplopers in verkopen van beeldapparaten. Zowel DVD als genoemde beeldapparatuur werkt op basis van digitale signalen. Een DVD speler maakt van het digitale signaal een analoog signaal dat wij kunnen zien (en horen) op een normale (CRT) televisie. Die omzetting heet digitaal/analoog conversie. Tot zover niets aan de hand. Plasma en LCD schermen, maar ook beamers, werken eveneens op basis van digitale techniek, daartoe zetten zij het signaal om van analoog naar digitaal. Omdat het scherm zelf (of de chip) digitaal wordt aangestuurd. Puntje aan, puntje uit. Wanneer wij dus op een conventionele manier genieten van een DVD via een plat scherm, dan maken we tweemaal een omzetting.

Eerst van het digitale DVD-tje naar een analoog signaal. Dat transporteren wij naar het scherm. Daar wordt het analoge signaal omgezet naar een digitaal signaal, waarna uiteindelijk beeld te voorschijn komt. Logisch dat men is gaan nadenken over het uitsluiten van de beide conversies door middel van digitaal signaal transport. Dat laatste vatten we samen onder de term DVI (Digital Visual Interface). Doen we er ook nog een digitaal geluidssignaal bij dan noemen we het HDMI (High Definition Multimedia Interface). Met DVI kunnen we dus een digitaal scherm digitaal “conversieloos” aansturen vanuit een digitale bron. U hebt een DVD speler nodig met HDMI of DVI uitgang en een scherm met HDMI of DVI ingang.

Om digitaal kopieren lastig of onmogelijk te maken, zeg maar de piraterij aan te pakken, heeft de industrie een protocol bedacht dat beide apparaten (zender en ontvanger) moeten snappen. Het HDCP (High-bandwidth Digital Content Protection) protocol dat informatie versleuteld over de kabel stuurt. Kent uw scherm dat protocol niet, dan ziet u met 9 van de 10 DVD’s slechts een zwart beeld. Wat één van de waarschuwingen was die ik kreeg. Naast de protocol kwestie hebben we te maken met de resoluties van beide media. Er is inmiddels een rijke keus aan resoluties beschikbaar voor plasma’s, beamers en LCD’s. Als we uitgaan van 16:9 formaat dan komen we tegen: 852x480 pixels; 1024x768; 1024x1024; 1280x768; 1366x768 en voor beamers en LCD 1920x1080 pixels (later dit jaar ook beschikbaar voor plasma’s groter dan 50 inch). DVI hanteert pixel mapping, dat wil zeggen dat het ontvangende apparaat dezelfde resolutie (horizontaal x verticaal aantal pixels) in dezelfde verhouding aan moet kunnen als het zendende apparaat. Komt de resolutie overeen dan is er niets aan de hand en kan een bijzonder goede beeldkwaliteit worden bereikt. Komt het niet overeen dan moet er “geschaald” worden, van de bronresolutie naar de resolutie die de processor achter de scaler wel aankan. Gelukkig kan er tegenwoordig op zowel bron als beeldscherm een veelheid aan resoluties worden ingesteld, zodat vrijwel altijd een perfecte match te maken is. Echter, downscaling van 1080 naar 768 leidt nog steeds tot verlies aan definitie.

Er bestaat een “Interlaced” beeldformaat en “Progessive”. Meest voorkomende formaten zijn 720p of 1080i. 720p is de Amerikaanse HD-norm, in 16:9 formaat bestaande uit 1280x720 pixels. 720p resolutie is aanzienlijk slechter dan 1080i, want die werkt met 1920x1080 pixels in 16:9. 1920x1080 (interlaced) en is de Europese HD-norm. De grotere gegevensinhoud van dit interlaced beeld moet de processor in het beeldscherm wel aan kunnen. Dat is ook een reden waarom 720p er soms beter uitziet dan 1080i, zodra de videoprocessoren moeite hebben met 1080i. Onrust van een beeld wordt in de allereerste plaats bepaald door de verversingsfrequentie (refresh rate).

720p bij 50Hz is onrustig, want de complete beelden zijn als flitsen waarneembaar en maken je op den duur doodmoe. De traagheid van een LCD maakt dat trouwens weer deels goed. 1080i werkt door eerst de oneven lijnen te tonen en daarna de even lijnen. Als dat gebeurt met een frequentie van bijvoorbeeld 100Hz, dan is het beeld veel rustiger dan bij 720p en 50Hz.

Door de traagheid van ons oog lijken de twee halfbeelden ineen te schuiven zodat het beeld vloeiender lijkt te verlopen. Wij zien het beeldscherm dus altijd als geheel oplichten, waarbij bewegingen zonder schokken kunnen worden getoond. Maar bij snel bewegende beelden hebben we een nieuw probleem met interlaced. Hoe dat komt? Bij het filmen worden in de eerste 1/100e seconde de oneven beeldlijnen gevuld. 1/100e seconde later bevindt het te filmen object zich iets verderop terwijl de even beeldlijnen worden gevuld. De beelden zijn daarmee ten opzichte van elkaar verschoven. Daarom is het zo dat bij bewegingen de scherpte bij interlaced video minder is dan bij progressive, mits (met nadruk op mits) het bronmateriaal ook in progressive is opgenomen, Iets dat vaak niet het geval blijkt.

Heel grofweg gesteld: met stilstaande of langzaam bewegende beelden heeft interlaced het voordeel van meer detail (romantische film, landschappen). Progressive geeft geen verschoven beeldlijnen, iets dat beter is voor weergave van snelle beelden (sport, actie). Maar veel hangt af van de speler, het beeldtoestel, het onderwerp van de opname zelf en de opnametechniek. Tenslotte kunnen we nog te maken hebben met narigheid als spookbeelden, die het gevolg zijn van misaanpassingen (slechte kabels!) tussen bron en scherm bij analoge signaaloverdracht. Of zichtbare blokvorming die het gevolg is van sterke MPEG compressie en een te lage resolutie van de videoprocessor (video A/D converter ) in het beeldscherm.