Voor een zestigste verjaardag mag je wel eens gek doen, moet iemand bij KEF gedacht hebben. En neen, de Britten uit Maidstone brengen niet nog eens een nieuwe versie van hun compacte LS50-speaker uit. Wel is het tijd voor een baanbrekende vloerstaander. Actief, met streaming aan boord en uitgerust met alle hightech die nog in een lade van hoofdontwerper Jack Oclee-Brown lag. Zij noemen het de LS60 Wireless. Wij houden het op 'Mini-Blade'.
KEF LS60 Wireless
Ergens stond het wel in de sterren geschreven dat de populaire LS50 Wireless en Wireless II aangevuld zouden worden met een grotere luidspreker. Ja, die compactere speakers kunnen inderdaad verbazend sterk uit de hoek komen, ook qua laagextensie in de actieve versie. Maar voor echte lijvige bassen en in grotere ruimtes zou een grotere versie nog beter klinken. Fysica, weet je wel. In die zin zijn we helemaal niet verrast door het bestaan van de LS60 Wireless – de langverwachte vloerstaander die naast de LS50 Wireless II komt te staan.
En toch keken we oprecht helemaal verbaasd toen we deze speakers in april voor het eerst zagen op een privaat previewevent in het Kasteel van Brasschaat, dicht bij Antwerpen. Het was nog maar de tweede keer dat de pers en dealers de LS60 Wireless mochten zien, na een eerste even geheime voorstelling in Duitsland. Waarom die verbazing? Omdat de LS60 Wireless, zoals je kunt zien op de foto’s bij deze review, geen klassieke vloerstaander is geworden. KEF had iets als de R5 kunnen nemen en er snel-snel een versterkingsgedeelte in kunnen proppen. Dat zou de makkelijke route zijn geweest, die echter wellicht niet de beste resultaten had opgeleverd. In de plaats ontwierpen de Britten een totaal nieuwe luidspreker met een unieke vormgeving en met de nieuwste technologie.
Uit de bejubelde KC62-subwoofer komen bijvoorbeeld de Unicore-woofer, en de plaatsing van dubbele woofers aan weerszijde herkennen we dan weer van de zeer high-end Blade-luidspreker. Doe er nog de nieuwste versie van de Uni-Q-driver bij – met het META-metamateriaal, wat dacht je? – plus 6 DAC’s en 3 tweekanaalsversterkers, en je spreekt over iets wel heel bijzonder. We waren dan ook meer dan blij om deze luidspreker onder strikte embargo te kunnen testen, nog voor de lancering.
Een grotere LS50?
We verwezen daarnet al naar de KEF LS50 Wireless II, de opvolger van de LS50 Wireless die – en je mag hier gerust een andere mening over hebben – het startschot gaf voor een hele generatie draadloze luidsprekers op hifi-niveau. De LS50 Wireless II is bovendien de actieve versie (lees: met elektronica ingebouwd) van de passieve LS50 Meta (versterker toevoegen doe je zelf). Die LS50 heeft dan weer zijn roots in een compacte boekenplankspeaker die ooit ontworpen werd voor de BBC, maar dat is wel héél lang geleden.
Enfin, vanwege die voorgeschiedenis hadden sommigen mensen al het beeld dat er een soort LS50 in een XL-maatje zou komen. We begrepen dat verlangen naar iets griter wel, omdat de LS50 ondanks zijn vele kwaliteiten nu ook niet een vloerstaander kon evenaren qua bassextensie. Al kwam je er wel in de buurt van door de speaker te combineren met de baanbrekende KC62-subwoofer.
Een blik werpen op de LS60 Wireless maakt duidelijk dat KEF inderdaad niet zomaar de bollere LS50 nam en er een grotere kast rond tekende. Het industriële design gaat een heel eigen kant uit, al blijft een (kleinere) Uni-Q-driver uiteraard wel een centrale rol spelen. Het lijkt wel alsof KEF zei; “Hoe kunnen we een vloerstaander toch acceptabel maken voor een groter publiek, voor mensen die absoluut geen zin hebben in forse kasten in de woonkamer?”. Hun antwoord zijn heel slanke zuilen met afgeronde hoeken om het visueel nog subtieler te maken. Vooral de bescheiden breedte is spectaculair. Menige smartphone is langer dan deze speaker breed is.
KEF blijft de vinger op de pols houden qua interieurtrends en biedt de LS60 Wireless aan in drie kleurversies: wit, grijs en een blauw. Die laatste is wel heel mooi, maar stilletjes vermoeden we toch dat conservatieve types eerder de eerste twee kleuren gaan kiezen.
De diepte van de LS60 Wireless is dan wel weer wat, maar dat merk je eigenlijk niet als je in de sofa naar de KEF’s zit te kijken. De KEF’s rusten bovendien op een vaste voet, zwevend boven een bredere basis. Tja, zorgen voor stabiliteit is wel een noodzakelijk iets, en ook relevant gegeven dat deze speakers per stuk 32 kg wegen.
Er zijn heel weinig elementen op de speakers zelf die de aandacht trekken. Zelfs het KEF-logo is onopvallend en naar een display moet je niet zoeken. Het einddoel – een subtiele verschijning creëren – lijkt behaald.
Met of zonder kabel
De vraag bij actieve speakers is altijd: hoe ga je met aansluitingen en kabels om? Waar staan de ingangen zoals HDMI en aux? Eén optie is werken met een aparte hub, en die dan draadloos te verbinden met de twee luidsprekers. Dat is bijvoorbeeld wat DALI of System Audio doet. KEF kiest, zoals bij de LS50 Wireless II, voor een directere aanpak. Een van de twee LS60-speakers speelt de dominante rol in de stereo-relatie, en heeft achteraan alle aansluitingen. We zien er onder meer een HDMI-ARC, een coaxiale en een optische ingang, en een analoge cinch-paar. Deze laatste kun je bijvoorbeeld gebruiken om een platenspeler aan te sluiten. In het bijzonder voor de verbinding met je tv ga je wel een geschikte HDMI-kabel op de kop moeten tikken. Eentje van drie meter ga je snel nodig hebben als je de twee speakers op een redelijke afstand links en rechts van een tv-scherm wil plaatsen. Bij dat soort lengtes zouden we je toch adviseren om een betere kabel aan te schaffen.
Elke LS60 Wireless vereist een eigen stopcontact. Het is dus niet zo dat die meester-speaker de versterker voor de andere luidspreker bevat, zoals bij goedkopere actieve speakers als Teufels Ultima 40 Active. Er hoeft dus ook niet een kabel van één speaker naar de andere te lopen. Toch kun je hier wel voor kiezen – het is dan trouwens geen luidsprekerkabel maar een netwerksnoer waar digitale data doorvloeit.
Waarom zou je kiezen om die extra kabel te leggen? Eén reden: als de twee LS60 Wireless-speakers draadloos met elkaar verbinden, wordt de audiostroom tussen de twee beperkt tot 24-bit / 96 kHz. Dat is eigenlijk al prima, maar met een kabel kun je tot 24-bit / 192 kHz bitperfect afspelen.
Overigens kun je nog hogere resoluties naar de KEF sturen, maar die worden gedownsamplet naar 192 kHz. De kabeloptie is uiteraard enkel relevant als je dergelijk hi-resmateriaal afspeelt, al hoorden we op de presentatie in Brasschaat van merkambassadeur Johan Coorg dat hij de bekabelde optie altijd beter vond klinken.
Stream er op los
De LS60 Wireless is gebouwd op hetzelfde softwareplatform als de LS50 Wireless II. Via de KEF Connect-app krijg je bij deze nieuweling precies dezelfde mogelijkheden en opties. Prima, want dat betekent om te beginnen dat je de KEF-vloerstaanders bedient via een app die de vele streamingopties helder presenteert en inmiddels heel stabiel is geworden. KEF Connect is een perfecte remote-vervanger, al krijg je wel een echte afstandsbediening meegeleverd als je een kastje in de hand prefereert.
Vanuit het hoofdscherm van de app kun je heel makkelijk de ingangen selecteren, een streamingdienst gebruiken of internetradio of podcast beluisteren. In het rijtje van streamingdiensten in de app zie je onder meer Qobuz en Tidal staan, evenals Spotify. Bij die eerste twee blijf je in de KEF-app om muziek te selecteren, kiezen voor Spotify brengt je zoals gebruikelijk naar de app van de streamingdienst zelf. Je ziet daar de LS60 Wireless gewoon verschijnen als mogelijke afspeelapparaat voor je Spotify-playlist.
Het rijtje streamingopties is nog ruimer dan de app eerst laat uitschijnen. Er is Bluetooth aan boord zodat je vanaf een smartphone of ander mobiel toestel vlot audio kunt doorsturen. De speakers zijn bovendien AirPlay 2-compatibel, wat vooral iPhone- en iPad-eigenaars handig zullen vinden. Zij kunnen de audio van elke app gewoon afspelen op de KEF’s, wat handig is om pakweg het geluid van een YouTube-video die je op de tablet bekijkt door degelijke weergevers te laten weerklinken.
Weer een andere streamingoptie is UPnP, wat ouderwetser lijkt maar wel het streamen van hi-resbestanden mogelijk maakt. Dat kan via de KEF Connect-app of een van de vele andere UPnP-apps, zoals BubbleUPnP of MConnect. De LS60 Wireless zal ook Roon Ready zijn, al was dat nog niet helemaal in orde toen wij de luidsprekers in preview konden testen. Maar Roon moet tegen de tijd dat je dit leest in kannen en kruiken zijn.
KEF Mini-Blade
Als we even het blinkende vlaggenschip genaamd Muon negeren, dan is het topmodel bij KEF de Blade-familie met de Blade 1 en Blade 2. Recent kwam deze hoogvlieger nog in het nieuws door de upgrade naar de Blade Meta. Het onderliggende concept bij de Blade is wat de ontwerpers Single Apparent Source noemen. Oftewel, de bedoeling van de luidsprekers met hun opmerkelijke ontwerp is je de indruk te geven dat de muziek echt vanuit één punt komt. De Uni-Q-driver die je ook in vele andere KEF’s vindt doet al veel om dit optimaal gedrag op vlak van uitstraling en time-alignment te bekomen. De coaxiale driver combineert immers de tweeter (in het midden, bedekt met de waveguide die doet denken aan de kwartjes van een sinaasappel) met een midrange-driver (de omringende conus). Om ook de lage frequenties nog fasecorrecter te maken, is de Blade voorzien van vier woofers aan de zijkanten. Dit basviertal is ook heel dicht rond de Uni-Q-driver geplaatst, een noodzakelijke stap, hoorden we nog recent van KEF-hoofdontwerper Jack Oclee-Brown.
De LS60 Wireless bevat een 4-inch Uni-Q-driver van inmiddels de twaalfde generatie. De blikvanger qua nieuwigheden is dat metamateriaal, dat achter in de tweeter heel exact ongewenste geluiden dempt. KEF zegt dat er daarnaast nog andere verbeteringen zijn aangebracht, zoals een nieuwe surround bij de tweeter en een nieuw chassis dat de middendriver beter ontkoppelt. Ongelooflijk eigenlijk hoe Oclee-Brown en z’n team significante dingen vinden om toch weer te tweaken, denken we dan. Bij een eerder bezoek aan KEF in Maidstone ontdekten we dat de Britse luidsprekerbouwer wel heel sterk inzet op R&D.
KEF Uni-Core
Waarom hebben we het al een paar keer gehad over die Blade? Werp een blik op de foto’s bij deze review en je ziet eigenlijk wel snel waarom. De LS60 Wireless bezit immers bijna dezelfde driverconfiguratie als die Blade. De vorm is wel wat anders. De behuizing van de LS60 is wat klassieker en rechthoekiger dan bij de Blade, maar de gelijkenis is er zeker.
Het is de eerste keer dat KEF z’n Single Apparent Source-concept naar dit prijspunt brengt. Want ondanks het prijskaartje van de LS60 kost deze nieuwe KEF minder dan de helft van de kleinste Blade Two Meta (12.999 euro/stuk). Het zou ook niet kunnen zonder de speciale Uni-Core-baswoofers en actieve sturing te gebruiken. "De LS50 bestaat in een passieve en actieve versie, maar een passieve versie van de LS60 Wireless is gewoonweg nooit mogelijk" vertelde Oclee-Brown ons. Daarvoor is de behuizing te klein. De Uni-Core-woofers zijn er perfect voor. We horen zelfs dat deze baanbrekende woofers eerst voor de LS60 Wireless werden ontwikkeld, maar dat onder meer door corona- en leveringsproblemen de vorig jaar gelanceerde KC62 haasjeover moest spelen.
Bij een Uni-Core-woofer heb je twee woofers die tegenover elkaar geplaatst zijn, om zo elkaar te versterken maar vooral ook de terugslag te dempen. Uniek daarbij is dat Uni-Core niet zomaar bestaat uit twee reguliere woofers die rug tegen rug zijn gemonteerd; het is één motorsysteem met spreekspoelen van verschillende grootte. Daarom dat de KC62 zo’n vibratievrije subwoofer is – maar ook heel compact. Hetzelfde geldt dus ook voor de LS50 Wireless dat twee 5-inch Uni-Core-woofers bevat.
Overstijgen hun slankere vorm
Omdat we de LS50 Meta- en Wireless-modellen nogal goed kennen én dus weten waar hun beperkingen liggen, zoeken we eerst muziek op dat bij die compactere speakers misschien wat impact zou missen. ‘Persona’ van Selah Sue is een prima album om dan boven te halen, met zijn pop- en R&B-invloeden die over diepe beats liggen, onder meer op het wat tegendraadse ‘Hurray’.
Het is even wennen aan het KEF-geluid, dat net weer anders is dan rivalen als Bowers & Wilkins of Focal. De coaxiale driver probeert bijvoorbeeld niet je aandacht te strikken met een fel randje, dus je moet even de tijd nemen om te wennen aan een weergave die dan wel weer natuurlijker overkomt. Fijn, wat dat betekent dat er keuze is. Een van de sterke aspecten aan Uni-Q vinden we hoe vocals heel natuurlijk gevormd zijn en een centerstage-positie krijgen. Het is iets dat ons meermaals treft als we een grote test-playlist afspelen, onder meer bij een paar Lana Del Rey-tracks van haar ‘Blue Bannisters’. Helemaal gek zijn we niet van haar zweverige stijl, maar de KEF zet haar stem wel heel prachtig neer.
We vinden de KEF’s bijzonder bekwaam als het gaat om snaarinstrumenten en strijkers, ook als het gaat om versterkte gitaren. ‘Quiet Town’ van The Killers, ‘Star’ van The Frames, ‘Fear of the Dawn’ van Jack White, het zijn maar enkele tracks uit onze test-playlist die echt rockten en gitaren op een headbangende wijze neerzetten. De LS60 Wireless II heeft hier bovendien een duidelijk streepje voor op actieve rivalen van een maatje kleiner als het gaat over dynamiek, bonkende basdrums en elektrische bassen.
De KEF’s maken iets ook heel knap van ‘Falco 60’, het dubbelalbum dat verscheen op wat de zestigste verjaardag van wijlen Oostenrijkse popzanger Falco was geweest, ware zijn jeep eind jaren negentig niet door een bus geramd zijn geweest. Zijn excentrieke eighties-pop – ‘Rock me Amadeus’ was maar een voorproefje – zetten de LS60 Wireless-speakers overtuigend neer. De synthbeats bij ‘Der Kommissar’ en ‘Vienna Calling’ spelen heel afgemeten en strak, maar bezitten ook veel body.
Nogal wat samples en synthesizerklanken in de nummers op dit album klinken tegenwoordig clichématig en goedkoop in de oren, zeker op budgetspeakers die popmuziek plat voorstellen. De LS60 slaagt er echter in om een breder en dieper geluidsbeeld te creëren, en dat blaast die oude hits nieuw leven in. Die andere grote Falco-hit, ‘Jeanny’, klinkt op de KEF’s eveneens grootser dan je het ooit hebt gehoord, waardoor het bombastgehalte gehaald wordt dat past bij dit nummer én de figuur die Falco was. Het radionieuwsbericht dat halverwege het nummer over de muziek heen wordt gelezen, springt ook tastbaar uit de mix, wat het dieptegevoel benadrukt.
Stereo
We zijn grote fans van echte surroundopstellingen, maar beseffen heel goed dat weinig mensen echt de stap gaan zetten naar 9, 11 of meer speakers in de woonkamer. Met sommige soundbars kun je een geslaagde poging wagen om de surroundbeleving van een cinema te evenaren, maar ook een goede stereo-opstelling bij de tv kan ons wel overtuigen. Als je speakers juist opstelt ten opzichte van je tv krijg je een grote soundstage die wat groter is dan je scherm en waarop beweging en positionering merkbaar is. Met de LS50 Wireless II bijvoorbeeld, krijg je al iets heel knap op dat vlak. De LS60 Wireless zet echter iets van een heel andere grootorde neer.
Dat heeft natuurlijk te maken met zijn grotere vorm, de driveropstelling en de diepere basextensie. Maar ook de gebruikte DSP, die ervoor zorgt dat grote volumeverschillen correct verwerkt worden - en je dus niet om de haverklap naar de remote moet grijpen. Elementen die bijdragen om de actie in ‘Shang-Chi and the Legend of the Ten Rings’ (Disney+) tijdens een herhaalkijkbeurt omvangrijk weer te geven. Of het gaat om de dan weer snel, dan weer trage acrobatie in de wuxia-stijl of de bewegende bomen als de helden proberen To La te bereiken, de fijnere geluidseffecten springen er netjes uit.
Ook bij films die niet de nadruk leggen op spektakel vormen de LS60 Wireless II een mooie upgrade. De kleinere actieve KEF’s waren al verrassend, het extra laagvermogen van de LS60 is uiteraard zeer welkom bij het tv-kijken. ‘Paddington 2’ is een van onze favoriete bronnen voor non-actie testfragmenten (en voor een warme feel-good-gloed), zoals de scène waarbij de beer en Knuckles hun boterhammen met zelfgemaakte jam presenteren aan de andere gevangenen, wat leidt tot het leuk muzikaal Caribisch intermezzo ‘Love Thy Neighbour’. Waar sommige high-end soundbars misschien qua soundeffects en bassimpact ogenschijnlijk sterk presenteren, is het vooral bij momenten zoals dit dat de LS60 Wireless écht scoort. Het zijn weergevers die gemaakt zijn voor muziek, niet apparaten die muziekweergave erbij nemen – en dat merk je. Ook bij actiefilms.
Denk overdaad en grootschalig, en je komt misschien wel uit bij het nieuwe live-album dat de metalband The Architects met de Parallax Orchestra opnam in de Abbey Road-studios. De combinatie van DSP, veel versterking en de slimme wooferopstelling laat deze spektakelnummers op ‘For Those That Wish To Exist’ heel geslaagd in de woonkamer weerklinken. Er gebeurt veel en er participeren veel muzikanten, maar de grootsheid van deze tracks gaat niet ten koste van detail of resolutie. Het is een wall-of-sound waarin er nog veel individualiteit blijft bestaan, zoals de dubbele basdrum in ‘Giving Blood’ die niet verzuipt in het orkestrale geweld, of de rauwe stem van zanger Sam Carter die ondanks alle geschreeuw toch verstaanbaar en discreet blijft. En de klokken bij ‘Impermanence’ die fris weerklinken, ook goed gedaan. Draai het volume open en de LS60 Wireless toont wat het aankan, met een DSP die de teugels in de handen houdt. Deze speakers blijven maar gaan en gaan – epic.
Conclusie
Toen de eerste LS50 Wireless in 2017 verscheen, ontketende dat een kleine revolutie op vlak van actieve speakers met streaming, hifi-geluid én een fraai design. “Dit wordt de toekomst”, hoorde je dan wel meer. Inmiddels zijn er wel meer luidsprekers die dat recept volgen, waardoor de LS60 Wireless misschien niet eenzelfde aardschok zullen veroorzaken. Hun hogere prijs maakt ze ook iets minder toegankelijk.
Maar vergis je niet, met de LS60 Wireless heeft KEF toch weer iets heel bijzonders gedaan. In feite zijn ze revolutionairder dan de LS50 Wireless en de vele rivalen. Door het toepassen van de Uni-Core-techniek en het concept van de high-end Blade verder te nemen, zijn luidsprekers ontstaan die echt iets anders bieden. Slank als ze zijn, toch klinken deze KEF’s als absolute giganten.
KEF LS60 Wireless
6.599 euro | www.kef.com
Beoordeling 5 op 5
