Voor velen is het dragen van een hoofdtelefoon een heel normale zaak die hoort bij de dagelijkse gang van zaken. Onder het werk, tijdens de reis, of gewoon om te ontspannen. Voor mij is het een verlengstuk van mijn audiosysteem, een extra, geen hoofdzaak. Om even te kunnen genieten van muziek die door huisgenoten niet wordt gepruimd. Of om weg te kunnen kruipen in een eigen schulp voor een paar uurtjes dromerige ontspanning. Een keuze voor een open systeem is maanden terug gemaakt, zorgvuldig uitgezocht na het bezoeken van shows en vakhandel, vervolgens vast opgenomen in het systeem.
Dat alles maakt mij nog steeds geen echte expert op hoofdtelefoongebied. Des te meer was ik verrast om de Focal Utopia hoofdtelefoon te mogen beluisteren voor HIFI.NL. Ik kon hem zelfs aansluiten op meegeleverde een Naim Uniti Atom Headphone Edition versterker. Iemand die net als ik pas recent weer hoofdtelefoons heeft ontdekt, weet ook wel dat de gloriedagen van een Yamaha HP-1 en Sennheiser HD-414 al lang voorbij zijn. Nieuwe generaties hoofdtelefoons kennen moderne conusmaterialen, krachtiger magneten, meer draagcomfort en een veel betere geluidkwaliteit. Zoals deze Focal Utopia 2022 met de Naim Uniti Atom HE, een heerlijke combinatie die niet snel vergeten zal worden.
Focal Utopia 2022
Focal heeft in 2016 de oerversie van de Utopia hoofdtelefoon geïntroduceerd en met het model '2022' daarop de nodige verbeteringen aangebracht. Basis is een brug gemaakt uit gerecycled carbon die de twee schelpen met elkaar verbindt. Over de brug is zacht leer aangebracht voor het nodige draagcomfort. Omdat de Utopia een open systeem is, geven de oorschelpen geluid af naar binnen én naar buiten. De buitenkant van de schelp heeft daarvoor een honingraat afdekking, zodat lucht vrij kan bewegen.
Intern is een honingraat profiel aangebracht dat de M-vorm van de driver volgt. De 40mm conus van de driver is gemaakt uit puur beryllium, de spreekspoel uit een legering van koper en aluminium. Ten dienste van een optimale levensduur, minimaal gewicht en snelle warmteafvoer. De oorschelpen zijn afgedekt met lamsleren kussens gevuld met memory foam voor een optimaal draagcomfort. Verbinding naar een hoofdtelefoon versterker kan zowel met de meegeleverde gebalanceerde kabel van 3 meter als met zijn ongebalanceerde kabel van 1,5 meter, die laatste heeft een 3,5mm jack en een verloopplug naar 6,3mm. De kabels worden met Lemo connectoren aangesloten op de schelpen.
De huidige Focal Utopia heeft een impedantie van 80 Ohm en een gevoeligheid van 104 dB aan 1 mW bij 1 kHz. Het frequentiegebied dat de driver afdekt loopt van 5Hz tot 50kHz, zo claimt Focal in zijn datasheet. Focal staat bekend om zijn design, wat terugkomt in de Utopia en de hoofdtelefoon zijn geweldige uitstraling geeft. Een klein, minder goed doordacht detail van het design is de slecht leesbare indicatie L(inks) en R(echts) op zowel de hoofdtelefoon als op de connectoren. Dat had best wat duidelijker mogen zijn.
Less is more
Hoe weinig is er nodig om een hoofdtelefoon te gebruiken als je gewoon kunt volstaan met een schijf met eigen muziek, streamingdiensten of internetradio. Geen luidsprekers, geen grote vermogensversterkers, geen rek vol apparaten. Omdat hier toch al van alles staat neem ik de geleverde Naim Uniti Atom Headphone Edition op in een bestaand systeem en laat hem werken als Roon client. Samen met ethernet switches en opslag van Melco, ethernetkabels van AudioQuest en een netsnoer van Ricable naar een AudioQuest netfilter. Meegeleverde kabel van Focal is gebalanceerd aangesloten op de Utopia hoofdtelefoon. Klaar! Alleen nog een iPad ter hand nemen om muziek te kiezen. Stekker van de Naim regelrecht in het stopcontact steken en over wifi Tidal opstarten vanuit de Naim App was ook een mogelijkheid geweest.
Wie overigens graag alle in- en outs van de Naim Uniti Atom Headphone Edition wil weten, kan daarover de review van collega Jamie Biesemans raadplegen via voorgaande link.
Mijn wensen in vervulling
Waar ik voor mijn eigen hoofdtelefoonkeuze naar ben gaan streven, is een ruimtelijke weergave die vrijkomt van de oren. Niets zo hinderlijk voor mij als het injecteren van muziek midden in mijn hoofd. Uiteraard een keuze met consequenties, maar ik ben zeer verheugd in de Focal Utopia ook een ruimtelijke beeld te ontdekken. Muziek staat nog steeds centraal tussen de oren en niet voor mij zoals met luidsprekers, toch is het eerder een surround ervaring in een heel goede opstelling dan een bal tussen de oren geklemd. Doet mij denken aan een 5-kanaal SACD-weergave, zeker met popmuziek waar het de producent vrij is om instrumenten willekeurig in de ruimte te plaatsen.
De Utopia werkt voor alle muziek, jazz, pop, klassiek, op een heel aangename wijze en niet vervreemdend. Voor mij maakt de ruimtelijkheid het mogelijk om langdurig naar een hoofdtelefoon te luisteren en rust te vinden. Niet verwonderlijk dat ik daarom vaker hele cd's afspeelde dan van track naar track te hoppen. Wegzakken in een comfortabele stoel en muziek over je heen laten komen. Ik noemde het al, het heeft ook consequenties: de Utopia is een open systeem en geeft dus ook geluid naar buiten via de schelpen. Niet fijn voor wie naast je zit, zeker niet luid te horen, toch is afzondering bij het luisteren van harte aanbevolen, zo verzekert mijn huisgenote mij. Wat overigens niet anders is bij mijn eigen HiFiMan.
Een ander punt dat de Utopia voor mij doet uitsteken boven andere, vaak gesloten modellen, is de fraaie klankbalans van diep laag tot aan het zijdezachte, gedetailleerde hoge deel van de frequentieband. De lage tonen lopen ver door naar de onderkant. Zo weten “Hey now” van London Grammar met de gesimuleerde aardbeving en/of de orgeltonen van Emmanuelle Dauvin met een werk van componist Biber mij beide te overtuigen.
Vooral Dauvin is geweldig mooi om te beluisteren op de Utopia. Haar viool is het solo-instrument dat drijft op de orgeltonen, waarbij het orgel (daar komt het weer) zo ruimtelijk is dat de kerkakoestiek overeind blijft. Lage tonen drukken niet op de oren, zitten wat aan de onderzijde van de schelpen wat voor een heel aangename weergave zorgt. Terwijl viool of stem een heel stuk hoger komt te staan. Ook op het vioolspel is de kerkakoestiek terug te horen. Viool heel zuiver van klank, natuurlijk en zacht in de oren in plaats van oorverdovend.
Geen moment heeft de Utopia trouwens een randje in het hoog neergezet. Terwijl de detaillering uitstekend en verfijnd is, hebben de beryllium drivers totaal geen neiging tot overdreven helderheid. Ik durf ze zelfs als “zachter” aan te duiden dan menige driver van een ander soort materiaal als metaal, kunststof of welke samenstelling ook. Janine Jansen onderstreept de afwezigheid van scherpte graag op een “Best of…”-cd waarop diverse opnames zijn samengebracht. De werken worden veelal tezamen met orkest uitgevoerd en zijn met de Utopia een lust om naar te luisteren. Het is onontkoombaar dat de viool centraal in het hoofd staat, de wijze waarop het orkest om de oren heen gedrapeerd wordt is voorbeeldig Alleen al dat aspect zou reden genoeg zijn om de Focal Utopia toe te voegen aan de eigen systemen.
Comfort en muziek
Draagcomfort is een persoonlijk dingetje, de Focal Utopia heeft zijn voor- en nadelen. De zachte kussens sluiten fijn om de oren zonder te gaan drukken. De hoofdband is comfortabel zacht al steunt hij wat zwaar op het hoofd. Wat ook alles te maken heeft met het eigen gewicht van de Utopia en niet te vergeten de best zware kabel die gebalanceerd naar de Naim Uniti Atom HE voert. Ik merkte dat ik de kabel graag een beetje klem duwde in de stoel om hem niet tot de grond te laten hangen.
De Utopia kent geen “buitenboord”-constructie, de schelpen worden samengehouden met een beugel in de hoofdband. Waar anderen ervoor kiezen een zachte band op het hoofd te leggen en de beugel daar ergens boven te laten lopen. Met het op en neer bewegen van mijn hoofd verschuift de Utopia daardoor mee naar voor en achter. Niet erg als je alleen luistert, tijdens werken op een laptop soms lastig. Maar ja, hallo, wie gaat werken als muziek zo de oren in vloeit als met deze hoofdtelefoon? Het dragen van de Utopia gedurende langere tijd, 3 à 4 uur aaneengesloten, was voor mij geen probleem.
Een stel klassiekers komt voorbij: Oscar Peterson, Patricia Kaas, Silje Nergaard, Allan Taylor, Dire Straits, muzikaal gezien niet altijd hoogvliegers, qua opname ook niet, doorsnede materiaal dat uitstekend toelaat om de Utopia met diverse muzieksoorten aan de tand te voelen. Peterson laat goed horen hoeveel vervorming er eigenlijk in de stokoude opname zit. Nergaard brengt fabuleus pianospel ten gehore en een stem om van te dromen. Taylor doet percussie zweven van links naar rechts, gelardeerd met zware trommelslagen en een vette bas. Kaas dringt de ziel binnen met haar “Adèle”, helaas worden haar opnames te ver uitgestuurd waardoor ze zelden echt zuiver zijn. Dire Straits met “Ride accross the river” is kleurrijk, speels, laat je bijna het hoofd draaien om te kijken waar de noten vandaan komen. Wat ik de Focal Utopia ook voer, hij werkt mee, toont onverbloemd wat er in de opname zit en als de opname goed is gedaan dan blijft elk stuk muziek om van te genieten.
Van utopie naar Utopia
Gedurende mijn persoonlijke zoektocht naar de voor mij meest geschikte hoofdtelefoon kon ik al eens kennismaken met een Focal Clear MG, een hoofdtelefoon met een aanzienlijk kleiner bedrag op het prijskaartje, en die was al verrassend fijn om mee te luisteren. De Focal Utopia 2022 aan een Naim Uniti Atom Headphone Edition is andere koek. De Utopia is verfijnder, opener, ruimer, dieper doorlopend in het laag, maar met een duidelijk aanwezige familieovereenkomst.
De Utopia is transparant zonder scherp te worden, is zeer gedetailleerd en toch is het aanhoren van vervorming in de opname zelf niet heel vervelend, eerder openbarend. De Utopia is heerlijk ruimtelijk en perst muziek niet de hersenpan in, laat juist tonen naar binnen vloeien via de oren. Hij zit lekker en daarom is hij uren achtereen te dragen. Hij sluit de wereld niet buiten omdat hij gedeeltelijk open is, wat wel voor irritatie kan zorgen voor de persoon naast je op de bank. De Focal Utopia kent geen voorkeur voor een genre, is gek op klassiek, houdt van stemmen, laat piano alle ruimte. Ben ik er een beetje verliefd op? Ja, dat ben ik zeker, al blijft het even een utopie om er zelf een te bezitten.
Focal Utopia 2022
4.999 euro | www.lathamaudio.nl
Beoordeling 4.5 / 5
