Als je de gemiddelde bezoeker van een Nederlandse hifishow vraagt naar audiomerken die in ons kleine landje aan de Noordzee worden gemaakt zit daar steevast de naam Van den Hul bij. Dat is op zich niet zo vreemd, aangezien de naamgever van dat bedrijf, Aalt Jouk (AJ) van den Hul, al sinds 1975 op allerlei manieren actief is in de vaderlandse hifiwereld. Zijn bekendste producten zijn kabels en elementen voor platenspelers. Sommige insiders zullen ook de analoge elektronica en interessante accessoires van Van den Hul kennen. Wat veel hifi-liefhebbers echter niet weten is dat er achter de gevel van zijn in Vaassen (Gld) gevestigde bedrijf over veel meer zaken wordt nagedacht dan alleen een extreem hoogwaardige muziekweergave.
De levensgeschiedenis van de inmiddels 79-jarige, maar ongelooflijk vitale, AJ van den Hul is een bonte aaneenschakeling van wetenschap, maatschappelijke en menselijke betrokkenheid en muziek. Je zou hem gerust een man van twaalf ambachten en dertien ongelukken kunnen noemen, ware het niet dat hij de meeste van die ongelukken met zijn uiterst flexibele geest heeft omgebogen tot weer een volgend ambacht. Hij is bij uitstek een ‘self made man’. Natuurkundige van opleiding, maar tevens hooggewaardeerd autodidact op tal van andere gebieden. En hoewel hij in ‘onze’ hifiwereld zijn sporen ruimschoots heeft verdiend zijn het juist zijn andere projecten die een veel groter deel van de mensheid raken of nog zullen raken. Waarbij overigens tal van dwarsverbanden bestaan, dus als je het over zijn hifi-producten wil hebben is het van belang dat je een ruimere blik op het verhaal van de man erachter werpt.
De hifi
Laten we bij het werpen van die blik - gezien de achtergrond van deze publicatie - toch maar de hifi als uitgangspunt nemen. Van den Hul heeft, zoals hij zelf zegt, de geboorte van de hifi meegemaakt. Zijn eerste versterker bouwde hij al in 1948, vér voor de standaardisering die later hifi is gaan heten. “Ik ben in 1960 begonnen met schrijven voor het inmiddels in de vergetelheid geraakte Radio Bulletin, een magazine over elektronica dat in die tijd het enige was waarin ook regelmatig iets over geluidsapparatuur en muziekweergave werd gepubliceerd. Omdat mijn interesse uiteindelijk vooral daar naar uitging ben ik ook gaan schrijven voor HVT, het eerste hifi-magazine van Nederland. Dat heb ik tot 1973 gedaan. Daarna heb ik me tot 1982 vooral gericht op mijn baan als leraar natuurkunde op een middelbare school in Rijswijk en een HBO in Den Haag, maar ik ben in de tussentijd wel altijd bezig gebleven met hifi.
In de avonduren repareerde ik onder meer elementen van EMT. Omdat het vaak om vervanging van de diamantnaald ging begon ik na te denken over een eigen naald, die beter zou moeten worden dan wat me voor die reparaties ter beschikking stond. Mijn eerste naald was klaar in 1975. Ondertussen had ik ook een aantal modificaties bedacht waardoor zo’n element beter ging klinken, wat me op het idee bracht om ook andere elementen te gaan repareren en modificeren. En uiteindelijk waagde ik het om zelf een element te bouwen dat voldeed aan mijn eigen specificaties.” Daar bleef het echter niet bij. Omdat het werk aan de elementen niet alleen het vervangen van de diamantnaalden betrof maar bijvoorbeeld ook het repareren van de spoelen in het element, ontdekte Van den Hul tijdens het testen van zijn werk dat er duidelijk verschillen hoorbaar waren tussen spoelen van verschillende metalen. Dat zette hem op een nieuw denkspoor, dat uiteindelijk leidde tot het zeer uitgebreide kabelpakket dat hij vandaag de dag op de markt brengt. Zijn kabels worden inmiddels naar 70 landen geëxporteerd, en door maar liefst 40 audiofabrikanten gebruikt als interne bedrading van hun apparatuur en luidsprekers.
Analoog
De huidige opleving van de analoge muziekweergave heeft Van den Hul verbaasd. “Toen de cd begin jaren 80 op de markt kwam verbaasde ik me ook,” zegt hij. “Maar dan vooral omdat het zo slecht klonk. Wat mij betreft is ‘digitaal’ te vroeg gelanceerd, maar zo gaan dingen. Inmiddels is dat aardig bijgetrokken, maar ik vind analoog opgenomen en afgespeelde muziek nog steeds fijner klinken. Vloeiender, natuurlijker. Wat dat betreft vind ik de opleving van analoge muziekweergave helemaal niet erg, maar ik had nooit verwacht dat het zulke vormen aan zou nemen.” Hij kan echter niet ontkennen dat hij er zelf ook voordeel van heeft. “Ik heb even geen exacte cijfers paraat, maar afgelopen jaar heb ik tussen de 1000 en de 1500 elementen gerepareerd en gemodificeerd. Dat is ook wel zo’n beetje het maximum dat ik kan verwerken. Er zijn simpele re-tips bij, waar alleen de naald vervangen moet worden, maar ook uitgebreidere reparaties of verbeteringen. De enige elementen waar ik niets mee kan zijn de modellen van Decca, vanwege een niet te vervangen haaks geknikte cantilever die na jarenlang gebruik door metaalmoeheid breekt, en de Denon 1000 en Audio Technica 1000 omdat die vanwege de ultieme gewichtsbesparing zo’n dunne spandraad hebben dat die te gemakkelijk knapt tijdens de reparatie. Maar ik heb het desondanks druk genoeg.
Daarnaast heb ik ook nog tussen de 200 en 250 eigen elementen verkocht, verdeeld over alle modellen. Die worden op afroep met de hand gebouwd, dus dat is nooit een haastklus. Bovendien kunnen klanten voor veel modellen bepaalde voorkeuren uitspreken. Spoelen van koper, zilver of goud, een andere inwendige weerstand, een afwijkende stijfheid van de ophanging van de naalddrager, er is heel veel mogelijk. Dat kan niet als je de elementen in serie produceert.” Behalve elementen bouwt Van den Hul ook een phonotrap van referentieklasse, en heeft hij een netfilter, een voorversterker en een set mono-eindversterkers in zijn programma. En daar komt naar alle waarschijnlijkheid op korte termijn ook een eigen platenspeler bij met een zeer bijzonder, door hemzelf ontwikkeld plateau-lager dat rumble vrijwel volledig elimineert.
Raakvlakken
Dat bijzondere lager is een product van de a-typische manier van denken van Van den Hul. Daarom noemt hij zichzelf ook liever ‘bedenker’ dan ‘uitvinder’. “Mijn bedenkpatroon ligt buiten de normale wereld,” zegt hij stellig. “Daarmee bedoel ik dat ik altijd probeer om anders te denken, buiten de gebaande paden en de bestaande oplossingen. Ik heb van jongs af aan een onstilbare honger naar kennis en neem daarom nooit zomaar iets aan. Ik ga op onderzoek uit. En daarbij ontdek ik soms zeer interessante dingen. Zo heb ik een manier gevonden om koolstof voldoende geleidend te maken voor audiotoepassingen. Vanaf 1988 kon ik er kabels mee maken die zeer bijzondere eigenschappen bezitten, vooral op het gebied van vervorming, die vrijwel volledig ontbreekt door de lineaire structuur van het koolstof. Het onderzoek daarnaar heeft zich verder ontwikkeld en richt zich nu op ultrasterkte en ultralichte vezels van Grafeen. Dat is een zeer bijzonder materiaal dat ook erg goed stroom kan geleiden en gebruikt kan worden om elektrische auto’s niet alleen veel lichter te maken, maar dat er ook voor zou kunnen zorgen dat die auto’s tijdens het rijden contactloos worden bijgeladen via het wegdek. Wat hun bereik in theorie oneindig groot maakt. Dat is één van de andere projecten waar ik me mee bezighoud. Het is er niet speciaal voor ontwikkeld, maar uiteraard heb ik dat materiaal ook voor een kabel gebruikt. En de resultaten waren zo spectaculair dat die kabel in productie hebben genomen. Hij heet The CNT, wat staat voor Carbon Nano Tube.”
MS, BioBoxx en meer…
Van den Hul heeft zijn bijzondere manier van bedenken ook altijd in dienst proberen te stellen van een groter algemeen belang. Zo zet hij zich met raad en daad in voor onderzoek naar de oorzaak ván, maar vooral een mogelijke geneeswijze vóór de ziekte Multiple Sclerose, waarmee reeds bijzondere resultaten zijn geboekt die de gevestigde medische wetenschap voor raadsels stellen. Hierbij maakt hij gebruik van een zelf ontwikkelde methode die het mogelijk maakt om op enige afstand, dus zonder fysiek contact en zonder medicatie, de oorzaken van allerlei aandoeningen aan te pakken. En dan heeft hij ook nog een project dat BioBoxx heet uit een faillissement gered, omdat hij het concept ervan zo belangrijk vond. De BioBoxx is een volledig vergistbare kartonnen doos die bedoeld is voor eenmalig gebruik en als milieuvriendelijk alternatief dient voor het vaak nogal vieze GFT emmertje. Op dit moment wordt de BioBoxx al in de gehele stad Groningen toegepast, en er hebben meer gemeentes belangstelling getoond. Daarnaast, want een leraar blijft hij, geeft hij op verschillende plaatsen in de wereld adviezen over de optimalisatie van winkelinrichting - wat hem het ereburgerschap van de stad Kiev heeft opgeleverd - en het onderhoud van stadsbomen, onder meer in Milaan.
De toekomst van hifi
Om in stijl af te sluiten geeft AJ van den Hul nog enige gedachten prijs over de toekomst van de hifi. “Het is een interessant wereldje. Een verzamelbak vol gelijkgestemden met een voorkeur voor goed geluid en beeld, vaak ook liefhebbers van fotografie, die van lekker eten en drinken houden en meestal ook reislustig zijn. Het draait om zintuiglijke waarneming. Maar er is reden tot enige bezorgdheid. De hifi verandert de laatste jaren steeds sterker. Geld verdienen is belangrijker geworden dan het leveren van goede producten.
Vroeger bepaalde het oor wat goede hifi was, tegenwoordig vooral het oog. Als het er maar lekker uitziet. Door oprukkende digitalisering worden mensen bovendien aan veel teveel informatie blootgesteld, en daar worden ze onverschillig van. Dat is volgens mij de belangrijkste reden dat de jeugd zich niet meer voor hifi interesseert. En zonder jeugd heeft de hifi geen toekomst. Terwijl muziek - daarmee bedoel ik uiteraard analoog weergegeven muziek - zo’n ontzettend fijne manier is om te ontspannen.”
En laat één van de andere projecten waar hij mee bezig is nu nét gaan over een manier om luisteraars dichter bij de weergave te betrekken, waardoor muziek als ontspanning weer veel aantrekkelijker zou kunnen worden. We gaan, letterlijk en figuurlijk, nog veel van Aalt Jouk van den Hul horen…
Dit interview kwam tot stand op initiatief van importeur Music2, de Nederlandse specialist in analoge muziekweergave en distributeur van de elementen van Van den Hul.
