Deze recensie is het tweede deel van een tweeluik over de Lumina-productlijn van Sonus faber. In het eerste deel hebben wij aandacht besteed aan monitormodel Lumina II en wij waren onder de indruk van de makkelijke plaatsing en de weergave van middentonen en lage tonen. Nu is het de beurt aan het vlaggenschip van de Lumina-productlijn en dat is de vloerstaande Lumina V. Is de Lumina V ook makkelijk te plaatsen en heeft deze grotere luidspreker een grotere weergave? Dat gaan we onderzoeken.
Sonus faber Lumina V: vloerstaande drieweg luidspreker
Voor de regelmatig terugkerende lezer van dit medium behoeft de Italiaanse luidsprekerfabrikant Sonus faber nauwelijks een introductie. Het bedrijf bouwt sinds 1983 passieve luidsprekers in zijn fabriek in Vicenza. Partners en toeleveranciers zitten in de buurt en zoals wij in deel I van dit tweeluik over monitormodel Lumina II al hebben opgemerkt, Sonus faber is een stabiele factor in het steeds weer veranderende audiolandschap.
Sonus faber maakt kwalitatief hoogwaardige luidsprekers en het goedkoopste model was tot voor kort monitormodel Sonetto I die voor 749 per stuk van eigenaar wisselt. Tot voor kort, want iets meer dan een jaar geleden heeft Sonus faber de Lumina-productlijn gelanceerd en dit is thans de goedkoopste productlijn van het bedrijf. In eerste instantie heeft de Italiaanse fabrikant monitormodel Lumina I, vloerstaander Lumina III en centermodel Lumina Center gelanceerd. Korte tijd later zijn monitormodel Lumina II en vloerstaander Lumina V aan de productlijn toegevoegd. Er is dus geen Lumina IV? Nee, geen Lumina IV, want IV of 4 is een ongeluksgetal in grote delen van Azië. Tja, je kan wel mooie luidsprekers bouwen maar je zult toch ook een beetje aan de marketing moeten denken. En het zou jammer zijn om omzet te missen domweg omdat het cijfer IV of 4 op je product staat.
 |  |
De Lumina V is dus het nieuwe vlaggenschip van de Lumina-productlijn. Het nieuwe drieweg vloermodel is volgens de fabrikant rijk aan nieuwe elektrotechnische en akoestische oplossingen. Wie onze recensie over de Lumina II heeft gelezen weet dat wij met name onder de indruk waren van de makkelijke plaatsbaarheid en de weergave van middentonen en lage tonen. De Lumina II is een prettige compacte luidspreker die zijn geld meer dan waard is. Van een grotere luidspreker in dezelfde productlijn mag een diepere laagweergave worden verwacht. Interessanter is of de weergave ook op andere punten beter scoort dan alleen de levering van een diepere laagweergave. Dat gaan we natuurlijk onderzoeken. Eerst gaan we de techniek van de Lumina V bekijken en daarna gaan we muziek luisteren.
Sonus faber Lumina V: technische eigenschappen en kenmerken
De Lumina V is een drieweg basreflex vloerstaander. De baspoort is niet zichtbaar want die bevindt zich aan de onderkant en is naar beneden gericht. Dit betekent dat de met de Lumina V meegeleverde spikes altijd in de bodemplaat gedraaid moeten worden zodat de bodemplaat niet op de grond staat (onderleggertjes worden meegeleverd). Zonder spikes zou de baspoort immers afgedekt worden. Het voordeel van een naar beneden gerichte baspoort is een makkelijke plaatsbaarheid van de luidspreker. Eventueel kan de luidsprekers dicht tegen een muur worden geplaatst, of in een hoek.
De tweeter en de middentoner zijn dezelfde als in de Lumina II, d.w.z. een dome tweeter met een diameter van 29 millimeter en een middentoner van 150 millimeter met een conus gemaakt van cellulosepulp en ander natuurlijke vezels. Voor de lage tonen worden twee woofers ingezet met een diameter van 165 millimeter.
De behuizing van de Lumina V meet 1.049 x 280 x 372,6 millimeter (H x B x D). Ondanks het relatief slanke voorkomen van de luidspreker is het gewicht 22,5 kilogram. De middentoner en tweeter zijn in een eigen luitvormig compartiment geplaatst, een uniek kenmerk gecreëerd door Sonus faber en een belangrijk kenmerk van het merk sinds de oprichting. Deze functie is in staat om de structurele stijfheid en de akoestische prestaties van het middenbereik te maximaliseren en tegelijkertijd staande golven te verminderen.
Het cross-overfilter van de Lumina V is de hybride IFF Crossover volgens de beproefde Paracross Topology van Sonus faber. Deze techniek, genaamd “Hybrid IFF - Paracross Solution”, combineert Interactive Fusion Filtering, voor het eerst geïntroduceerd in de Maxima Amator, met de Paracross Topology, waarbij reactieve componenten (condensatoren en spoelen) op de negatieve rail van het circuit worden geplaatst. De voordelen zijn volgens de ontwerpers onder meer een vermindering van de EMF (Electro Motive Force) van de drivers, waardoor ze op een maximaal onderling verbonden en organische manier kunnen werken. Deze techniek geeft ook een verlaging van de gevoeligheid voor radiofrequenties, waardoor de geluidsdefinitie verder wordt verbeterd. De cross-over frequenties liggen op 260 Hz en 2,6 kHz.
Sonus faber geeft een frequentiebereik op van 38 Hz tot 24 kHz en de Lumina V gaat volgens deze opgave verder de diepte in dan de Lumina II, hetgeen niet verrassend is gezien het verschil in formaat en driver bezetting. De gevoeligheid is 89 dB (2,83 Volt / 1 meter) en de impedantie is de voor Sonus faber gebruikelijke vier Ohm. De gevoeligheid is dus wat hoger dan die van de Lumina II en ook de Lumina V heeft dus geen potige versterker nodig om tot zingen te komen.
Sonus faber Lumina V: testomgeving
De testomgeving voor de Lumina V is dezelfde als die van de Lumina II want beide modellen hebben gelijktijdig in de testruimte gestaan. Afwisselend zijn versterkers van NAD, Pass Labs en McIntosh gebruikt. Over de McIntosh MA12000, het grootste geïntegreerde model van de Amerikaanse fabrikant, is een afzonderlijke recensie verschenen. Lees ook onze recensie over de McIntosh MA12000.
De opstelling van de Lumina V wijkt nauwelijks af van die van de Lumina II. De afstand tussen de luidsprekers is wederom een meter of vier en de afstand van elke luidspreker naar de luisteraar is vier à vijf meter.
Sonus faber Lumina V: klank
We beginnen met “Beginning to Melt” van het album Seed van Karn, Jansen en Barbieri. Dit dromerig opgezette muziekstuk bevat een uitdagende hoeveelheid lage tonen. Boven het beetje pulserende ritme van de donker klinkende basgitaar en het langzame drumlijntje speelt een rustige melodielijn van een gitaar en een synthesizer. We zijn prettig verrast hoe diep de Lumina V kan duiken. We hebben deze muziek nog niet eerder zo diep horen duiken, althans niet met een vergelijkbaar geprijsde luidspreker. De Lumina V presenteert intussen een kamerbreed klanklandschap. De lage tonen zijn strak onder controle. Geen wolligheid, geen opdringerigheid, geen geforceerde schopjes in de maag, maar pure en beheerste lage tonen rollen door de luisterruimte.
We spelen nog een keer “Terminal Velocity” van het soloalbum van Dream Theater gitarist John Petrucci. Niet geheel verrassend hebben de roffels van de dubbele bass drum meer kracht vergeleken met de weergave van de Lumina II. De vloerstaande Lumina V presenteert het onderste randje laag dat monitormodel Lumina II een beetje laat liggen. De Lumina II laat de lage tonen ook horen maar ze hebben iets minder kracht en volume vergeleken met de Lumina V.
We kiezen nog een stukje rockmuziek, t.w. “Circus” van Audrey Horne. De albumnaam is dezelfde als de bandnaam. De drumklappen rollen door de kamer. De drums klinken droog, zoals deze opname is. Het middenbereik wordt gevuld door een vol klinkende elektrische gitaar die diep gaat en een beetje tegen de basgitaar aanleunt. Aan de bovenkant speelt een orgel. Voor onze neus staat een rockband te spelen met een stereobeeld dat breder is dan de luisterruimte. Net als bij de Lumina II zijn we onder de indruk van de weergave van middentonen en lage tonen. Niet verrassend gaat de weergave van lage tonen dieper dan die van de Lumina II.
De klank van beide luidsprekers is voor het overige tamelijk vergelijkbaar. Ook dat is niet verrassend aangezien de kasten zijn gebouwd van hetzelfde materiaal en middentoner en tweeter hetzelfde zijn. Omdat de afstand tussen tweeter en middentoner bij beide luidsprekers gelijk is produceren de Lumina II en de Lumina V zo ongeveer hetzelfde beeld als het gaat om weergave van hoge tonen en middentonen. Het verschil zit in de laagweergave.
We nemen wat gas terug, Audrey Horne maakt plaats voor “Gli Impermeabili” van Paolo Conte. De hit-hat en een belletje zweven aan de bovenkant. Aan de onderkant klinken de diepe noten van onder andere de piano van Conte. Muzikanten staan los van elkaar maar smeden samen een prachtig totaalplaatje. Conte’s stem klinkt warm en de Lumina V doet ons even de tijd vergeten, vooral als de strijkers het refrein spelen.
We kiezen ten slotte nog een stuk klassieke muziek. De opening van de vierde symfonie van Tchaikovsky is een uitstekend stukje testmuziek. We spelen de opname van het Oslo Philharmonisch orkest gedirigeerd door Maris Jansons. De eerste noten komen van een scherp en tegelijkertijd beetje warm klinkende hoorn die op vrijwel volle kracht wordt geblazen. De ruimte klinkt groot. Na enkele maten krijgt de hoorn bijstand van ander koperwerk en de hoorn loopt de ladder af de diepte in. De hoorn gaat heel diep en de laagweergave van de Lumina V is indrukwekkend, d.w.z. gedoseerd en gecontroleerd. Als ongeveer 45 seconden na aanvang de strijkers bijspringen neemt het koperwerk gas terug. De strijkers klinken warm. De ruimte lijkt heel groot, afgaande op de galm. Het orkest lijkt een eindje van ons vandaan te staan. Het totaalplaatje doet ons weer even de tijd vergeten.
Als we de balans opmaken, kunnen we vaststellen dat de Lumina V net als de Lumina II voor wat betreft de weergave van middentonen en lage tonen boven zijn prijs speelt. De weergave van hoge tonen is helemaal niet slecht maar levert geen verrassing op. De hoogweergave is conform de prijsklasse en conform onze verwachting. We hebben het ook wel eens omgekeerd meegemaakt, d.w.z. dat een luidspreker een verrassend goed hoogweergave levert, terwijl middentonen en/of lage tonen ons niet doen opveren. Bij de creatie van de instaplijn van Sonus faber moesten natuurlijk keuzes gemaakt worden om tot een goed betaalbaar product te komen. Het sterke punt van de Lumina-productlijn is de weergave van middentonen en lage tonen. De ingenieurs van Sonus faber hebben daar zo te horen de meeste aandacht aan besteed.
Sonus faber Lumina V: monitormodel vs. vloerstaander
Wat is beter? Een monitorluidspreker of een vloerstaander? Als beide typen luidspreker lid zijn van dezelfde productlijn, kan in zijn algemeenheid worden gesteld dat een vloerstaander altijd iets verder de diepte induikt. Een vloerstaander is echter duurder en een goede plaatsing kan soms een uitdaging opleveren. De Lumina V is relatief makkelijk te plaatsen omdat de baspoort zich aan de onderkant bevindt, maar dit neemt niet weg dat plaatsing van de Lumina II met zijn baspoort aan de voorkant vrijwel geen uitdaging oplevert. De Lumina II zou ook in een boekenkast gezet kunnen worden of m.b.v. een geschikte beugel aan de muur gehangen kunnen worden. Vloerstaanders kom je telkens tegen tijdens het stofzuigen.
Wat ook een rol speelt is het formaat van de luisterruimte. Wie grote vloerstaanders in een kleine ruimte plaatst, of op korte afstand van zijn vloerstaanders gaat zitten, kan negatief worden verrast door een te prominente laagweergave. Vloerstaanders hebben wat meer ruimte nodig dan monitormodellen om tot goede prestaties te komen. In een kleine ruimte kan een goede monitorluidspreker zomaar beter presteren dan een vloerstaande luidspreker. Als de afstand tussen luisteraar en luidspreker minder is dan een meter of vier, kan de prestatie van een goede monitorluidspreker als het gaat om weergave van lage tonen heel dicht in de buurt komen van die van een vloerstaander. Een vloerstaander is per definitie duurder maar levert afhankelijk van de luisterruimte niet altijd een beter resultaat op.
Sonus faber Lumina V: conclusie
De Lumina V is een multifunctionele en makkelijk plaatsbare luidspreker met een brede sweetspot. De weergave heeft een heel klein randje warmte en ronding waardoor niet snel luistermoeheid op zal treden. De weergave van hoge tonen is goed, maar de weergave van middentonen doet de Lumina V boven zijn prijsklasse uitstijgen. De laagweergave is indrukwekkend goed voor het prijsniveau.
Sonus faber Lumina V: 1.299 euro per stuk
