Het is 1 mei 1973 als aan de Voorstraat in Utrecht op nummer 52 een winkel wordt geopend waar alles draait om audio. Niet zomaar audio, nee, de top van in Nederland beschikbare apparatuur staat daar opgesteld. Slechts één jaar blijft Hifi Studio Wilbert in het pand, om vervolgens te verhuizen naar de Korte Jansstraat waar de winkel sindsdien nog altijd is te vinden. Inmiddels bestaat Hifi Studio Wilbert dus 50 jaar en dat gaat gevierd worden met diverse shows verdeeld over 2023. We doen bij dezen graag verslag van één van die shows.

Ook al is de aanblik van de jarige ten tijde van de show op 6 mei een beetje anders dan je verwacht door de aanwezigheid van bouwsteigers voor de deur, eenmaal binnen voel je de vertrouwde sfeer van wat waarschijnlijk de oudste, nog bestaande high end audiowinkel van Nederland is. Velen kwamen, ook in Utrecht, het is maar weinigen gegeven om zo lang actief te zijn in de branche en niet te vergeten zo lang succesvol te zijn.

What memories we made 

Niet alleen de winkel bestaat heel lang, ook de medewerkers draaien al geruime tijd mee. Olav sinds 1995, Jan-Willem en Harald kwamen kort daarna erbij en nu is er vliegende keeper Hannes die én in de winkel helpt én zorgt voor een perfect uitziende website. Een website die zo compleet is dat wij die niet in zijn geheel hoeven te herhalen. Liever duiken we samen even het verleden in zolang de gasten voor de eerste luistersessies nog niet binnen zijn komen lopen (op dat luisteren komen we straks terug met interessante verhalen van Estelon en dCS medewerkers). Waar Hifi Studio Wilbert prat op gaat zijn de lange relaties met zowel klanten als met leveranciers en merken. Het prille begin bracht merken naar Utrecht als Mark Levinson, Krell Industries en SAE, naast Magnepan, Infinity luidsprekers, en uiteraard Linn LP12 platenspelers.

In een wat lager segment zijn Nikko, Sansui, Rotel en Solosound namen die herinneringen oproepen. Dat merken zijn verdwenen uit de winkel heeft deels te maken met de aan verandering onderhevige audio-industrie, maar vooral met de klanten van Hifi Studio Wilbert. De industrie maakt het niet altijd even gemakkelijk en als winkelier moet je met een merk kunnen en willen werken. Wat alles te maken heeft met een consistente kwaliteit, service, leverbaarheid en betrouwbaarheid. Daarnaast laten de mensen van Hifi Studio Wilbert “de oren hangen” naar de muziekliefhebber als klant. Wat zoeken de klanten, wat willen ze graag aan oplossingen zien, waar gaat de voorkeur naar uit? Zonder rekening te houden met wensen van de klanten besta je geen 50 jaar.

Dat samenspel van leverancier, winkelier en klant zie je terug in het huidige pakket wat nog altijd de crème de la crème van high end audio omvat, naast een heleboel apparatuur voor een grotere doelgroep dan de happy few. Niet onvermeld mogen blijven Boenicke en Graham Audio luidsprekers. Heel specifieke merken voor een kleine groep liefhebbers die net als Jan-Willem, Olav, Harald en Hannes de echte liefde in een product terug willen zien. Het bijzondere verhaal dat achter zo’n merk steekt en dat graag aan de klant wordt meegegeven. Producten met een ziel waardoor een product voor Hifi Studio Wilbert en de klanten gaat leven.

De tijd van vijf high end audiowinkels in Utrecht is voorbij en zal niet meer terugkomen. Internet is daar deels debet aan en daar mag je de ogen niet voor sluiten. Hifi Studio Wilbert heeft daarom een uitgebreide website met een vracht aan informatie over diensten, merken en producten. Je kunt er de term webshop aan vasthangen, al is dat maar een klein onderdeel. Niemand gooit een dCS stack in een winkelmandje, de website is er veel meer om Wilbert in Nederland onder de aandacht te brengen, waarna de klant in de fysieke winkel wordt begroet. Wat dat betreft zal hifi altijd de klant en de winkelier tot in de verre toekomst samenbrengen. Audio praat je samen over, een systeem stel je in overleg samen, wordt geïnstalleerd en er is nazorg. Vaak komt daar inruil bij kijken en Hifi Studio Wilbert weet vaak al een potentiële klant voor de occasions nog voordat ze aangeboden worden.

Showtime

Zoals opgemerkt viert Wilbert zijn verjaardag onder andere met shows in de eigen winkel. Op de dag van ons verslag, zaterdag 6 mei, staan Estelon luidsprekers en dCS elektronica in de schijnwerpers. Twee opstellingen zijn gemaakt in het vier verdiepingen tellende pand.

Op de eerste verdieping staat een absolute primeur van Estelon, de Aura luidspreker die officieel pas te zien en te beluisteren zal zijn op de High End Show 2023 in München. Toch heeft Wilbert dit nieuwste ontwerp van de hand van Alfred Vassilkov in huis weten te halen uit de eerste shipment vanuit Estland, waar Estelon zijn basis heeft. Sales & marketing director Ilias Koutromanos gaat er meer over vertellen. De Aura mag zich gelukkig prijzen met een dCS Bartók APEX netwerkspeler/DAC en Rossini Master Clock. Ook met een Pass Labs INT 60 geïntegreerde versterker en Shunyata Venom X stroomvoorziening. Hoewel de dCS Bartók APEX minstens zo nieuw en innovatief is als de Aura gaan we een verdieping hoger pas echt over de APEX implementatie praten.

Daar staat namelijk een jubileumshowpresentatie met een volledige dCS Vivaldi stack bestaande uit de APEX DAC, de Vivaldi word clock en een Vivaldi upsampler. Van dCS is Alasdair McDonald aanwezig om ons straks meer te vertellen over de APEX upgrade. Versterking wordt verzorgd door MOON met een 740 voorversterker, daaraan een 820 PSU voeding en een tweetal 860v2 mono eindversterkers. Ilias geeft nog wat toelichting op de opgestelde Estelon XB Mk II Diamond luidsprekers. Een basreflexsysteem van 69 kilo per stuk, een behuizing gevormd uit een composiet waarin marmer als poeder is verwerkt, accuton drivers en een diamanten tweeter. Accuton is mede gekozen vanwege de bereikbare dynamiek uit de keramische, dus stijve conus. Niet onvermeld mag blijven dat de kabels afkomstig zijn van MIT Level 1 en een Shunyata Everest powerblock paraat staat.

Estelon Aura 

In een gesprek met Ilias en tijdens zijn presentatie kom ik meer te weten over de Estelon Aura luidspreker. Een model dat ontworpen is volgens de filosofie van Alfred Vassilkov met in gedachten een grotere groep luisteraars dan een model als de XB Mk II Diamond. Daarmee ook een heel stuk betaalbaarder is geworden.

De Aura is een gesloten systeem zodat het gebruikt kan worden in een kleinere luisterruimte en zelfs vrij dicht bij een achterwand gezet kan worden. De kast is via thermovormen gemaakt uit een composiet materiaal waarin mineralen zijn verwerkt. De vorm is zo gekozen dat interne reflecties en resonanties zijn uitgebannen. Vanaf de brede onderkant, nodig om plaats te bieden aan de vlak liggende woofer en voor de nodige stabiliteit, wordt de behuizing naar boven steeds smaller. Bovenin zit een Scanspeak soft dome tweeter met daarboven en onder een 5 inch midwoofer. De tweeter zit wat naar achteren in de kast, eromheen is namelijk een wave guide aangebracht voor een bredere, vooral ongestoorde spreiding van de hoge tonen. De drivers maakt Estelon niet zelf, ze worden ingekocht bij derden na een langdurige selectieperiode in de fabriek en de luisterruimtes van Estelon.

De woofer aan de onderzijde van de Aura mag beschouwd worden als een passieve subwoofer, hij werkt namelijk maar tot zijn cross-over punt van 75Hz, daarna nemen de midwoofers het over tot 2,2kHz. De Aura heeft onder de woofer een plaat waarin spikes gedraaid mogen worden. Tussen de behuizing en de plaat zit wat ruimte voor de bastonen, maar ook tussen de Aura en zijn ondergrond is ruimte nodig. De Aura wordt geleverd met een fraai gestileerd frontdoekje, niettemin raadt Ilias aan dat doekje te verwijderen als er echt serieus geluisterd wordt.

dCS APEX 

Alasdair McDonald, international sales manager van data Conversion Systems is bij het bedrijf begonnen na een lange tijd dealer van dCS te zijn geweest. Een mooie stap voorwaarts die hem dit keer naar Hifi Studio Wilbert brengt. Kort haalt hij de geschiedenis van dCS aan, het ontstaan van het bedrijf in 1978. Aanvankelijk werkte dCS aan radarsystemen voor de vliegtuigindustrie. Met het aflopen van het contract zocht de fabrikant naar een nieuw afzetgebied en werd bedacht dat de Ring DAC technologie best gebruikt kon worden voor het van digitaal naar analoog omzetten van audiosignalen. Aldus geschiedde, en tot op de dag van vandaag. dCS heeft nogal wat primeurs op zijn conto mogen schrijven. Zo was het dCS die als eerste 24 bit informatie bij een sample rate van 96kHz kon converteren en later 192kHz. DSD over PCM is bedacht door dCS. Aanvankelijk werkte het merk uitsluitend voor studio’s, met de komst van de Elgar range kwam de consument in beeld. dCS stond niet stil en bracht met het Scarlatti systeem verbeterde kloksignalen, geoptimaliseerde filters en verdere upsampling.

Vandaag de dag is het Vivaldi systeem de basis voor ontwikkelingen, waarna dezelfde ontwikkelingen ook worden geïmplementeerd in de Rossini reeks en de all-in-one Bartók. Met de opmerking dat een Bartók nóg beter tot zijn recht komt met een aangesloten Rossini word clock. De Ring DAC is in basis een ladder (R2R) converter. Dit soort converters heeft als nadeel dat de gebruikte weerstanden die de ladder vormen altijd kleine afwijkingen vertonen ten opzichte van de ideale waarde. Daarmee zou één of meer van dezelfde bits altijd een gelijke vervorming veroorzaken die hoorbaar is. 

De Ring DAC werkt met een “mapper” die de bits verdeelt over de weerstanden, in een wisselend patroon bits aanbiedt zodat niet altijd dezelfde weerstand dezelfde bit converteert. Door dat verdelen met een mapper heb je soms de ideale weerstand, soms een kleine afwijking naar boven of onder. Door de snelheid van verdelen wordt de totale vervorming ineens lager en nog belangrijker: niet meer waarneembaar.

De mapper veroorzaakt helaas wat elektronische ruis, daarentegen een veel beter muzieksignaal en de ruis wordt verderop in de DAC weggewerkt. De software waarmee de mapper werkt is van grote invloed op het muzieksignaal, dCS update de software daarvoor met enige regelmaat.

Toen was er ineens APEX. In de gelukkig achter ons liggende periode van covid was er ruimte en tijd om de Ring DAC en zijn werking verder te doorgronden. Waar zitten verbeterpunten en waar is het optimum al bereikt. Gebleven zijn de weerstanden welke werken als stroomleverancier. Wat is aangepakt zijn bijvoorbeeld de uitgangscircuits. Waren de niet APEX modellen soms kritisch voor de aangesloten versterkers en werd het afgeraden om zonder voorversterker te werken, door het verdubbelen van de uitgangstransistoren in de DAC en deze in tandem te laten werken is er veel meer stroom beschikbaar. Een APEX Vivaldi of Bartók mag nu gerust regelrecht eindversterkers aansturen. Vanwege de krachtiger uitgang is ook de toch al minieme vervorming lager. Voedingscircuits zijn aangepakt en met name is er onderzocht wat de invloed van de digitale klok is op de ladder DAC. Dat alles is niet te vatten in een softwareupdate, voor APEX is een nieuw moederbord nodig.

dCS plaatst dat in de nieuwe generatie DAC’s of levert het via de dealer en importeur als upgrade voor bestaande niet-APEX modellen. De fabrikant heeft een voorkeur voor het gescheiden houden van delen van een netwerkspeler ter voorkoming van interferentie. Daarom zijn voor een complete Vivaldi set drie apparaten nodig: de DAC/netwerkspeler, de word clock en de upsampler. Waarbij de master clock de baas is over alle timing. Een cd-loopwerk zou het vierde component kunnen zijn. De onderlinge elektrische koppeling gaat op basis van spanning en niet zoals vaak met stroom. dCS claimt bij monde van Alasdair McDonald met een spanningskoppeling meer controle vanuit FPGA’s, minder afwijkingen in de vorm van jitter en afwezigheid van latency. Klein nadeel, deze vorm van onderlinge koppeling van apparaten is kostbaarder. Het zij zo.

Demosessies 

Vertellen over Hifi Studio Wilbert, over Estelon en over dCS is machtig interessant, maar uiteindelijk wil elke aanwezige muziek horen uit de opgestelde systemen. We beginnen op de eerste verdieping met de Estelon Aura. Een veel gebruikte track passeert, “Liberty” van Anette Askvik. De Estelon Aura geeft daarmee zijn visitekaartje af. Stem en instrumenten komen zelfs op de ongunstige linker plek waar ik zit met mijn laptop op schoot volkomen los van de weergevers en de Aura weet een stereobeeld op te bouwen dat voor mij ook naar rechts gaat. De Aura presenteert met het grootste gemak de tweede stem in de opname, speelt aangenaam, helder zonder overdrijving en met de nodige rust. De diep doorlopende bas heeft voldoende power om de luisterruimte met de nodige aanwezige mannen (en één vrouw) te vullen. Uiteraard werken de Pass versterker en de Bartók mee aan het eindresultaat, maar het is de Aura die het uiteindelijk moet vertalen naar akoestische energie.

Soms is de bas ook net iets te nadrukkelijk in de luisterruimte, zoals bij “Fever” van Elvis Presly. De geplukte bas zet behoorlijk veel druk als je dicht bij de achtermuur zit, het wordt goed gemaakt door een fraaie stem, snel en kort slagwerk en een hoge mate van realisme. Laat Ilias een track kiezen en je krijgt “Dracula” gespeeld door Labrinth. Elektronisch, veel ruimte, speelt tot ver buiten de speakers, grote diepte in het stereobeeld, mooi op hoogte gezet en groots, vooral groots. Verder brengt Sophie Hunger met “Le vent nous portera” een duidelijk verstaanbare stem die moeiteloos uit het geweld van de band weet los te komen. Via Chuck Mangione krijgen we snelheid in slagwerk terug, waarna Rodrigo y Gabriela in “Tamacun” samen oorlog voeren met hun gitaren.

Nog één verder omhoog 

Een verdieping hoger ligt de nadruk vooral op de dCS Apex en zijn Estelon luidsprekers meer het middel dan het doel. Olav presenteert als eerste “Time” van Pink Floyd. Gezeten op een wat betere plaats in de wederom druk bezette ruimte presenteert het systeem zich opvallend consistent met beneden, maar dan met alles in een hogere versnelling gezet. De signatuur (of juist de afwezigheid daarvan) van zowel dCS als Estelon blijft hoorbaar.

De controle over het laag is fijner nu tussen mij en de achtermuur nog iemand anders zit. Het stereobeeld is met Pink Floyd ruim en loopt van uiterst links door naar rechts.

Dan volgt een mengeling van muziek die de moeite waard is om te beluisteren. The National met “Once upon a Poolside”, het een beetje saaie “Marignane” van Dominic Miller, altijd goed voor shows. Rust in het geluidsbeeld afgezet tegen een stille achtergrond, het kenmerk van een goede digitaal naar analoog conversie. London Grammer speelt veel groter dan de fysieke opstelling kan doen vermoeden. Met “Sights” herkennen we de grote druk in het laag, zelfs al is deze versie geremasterd naar minder basgeweld dan het origineel. Leuker, meer bijzonder, grappig en prima testmateriaal komt van Gianluigi Trovesi en zijn “Animali in Marcia”. Wow, dat speelt echt lekker en toont de snelheid van dit fraaie systeem.

De MOON versterkers kunnen het moeiteloos aan. Veel kleine geluidjes in de muziek, puntig en accuraat weergegeven. Met wat singer/songwriter muziek van David Elias en Johnny Cash naderen we het einde van de demonstratie. Een volgende groep luisteraars druppelt immers beneden al weer de winkel in.

50 jaar een high end audiowinkel kunnen voeren en met een open blik naar de toekomst kijken is een prestatie. Harald, Jan-Willem, Olav en Hannes kijken terug op een lange historie in de Utrechtse binnenstad. Ze kijken ook met een frisse blik naar de toekomst, vol plannen voor de winkel en voor één of twee shows in het najaar van 2023. Uitkijkend naar nieuwe producten voor bestaande relaties en voor degenen die voor het eerst gaan kennismaken met het team van Hifi Studio Wilbert. In mijn herinnering blijft vooral de teamgeest van de mannen, de openheid, de gedrevenheid van iedereen en het duidelijk zelf ook kunnen genieten van de fraaie producten aanwezig in de winkel. Dank aan het team voor de fijne show, dank aan de mannen van dCS en Estelon voor hun uitleg. Hifi Studio Wilbert: vooral van harte gefeliciteerd met jullie 50-jarig jubileum!