In de maand september presenteerde het Zwitserse high-end hifi-merk Soulution haar nieuwste modellen in de 7-serie, tijdens een dealershow bij AudioXperience in Nuenen. De 'Series 7' van Soulution, zoals ze hem zelf noemen, vertegenwoordigt de absolute top in wat eigenaar en ontwerper Cyrill Hammer en zijn team kunnen bereiken op het gebied van muziekweergave. Hammer was speciaal voor dit evenement overgekomen uit Zwitserland om uitleg te geven over de nieuwste ontwikkelingen.

Ook Jan Coenen van Soulution-importeur Symphony Audio BV was ter ondersteuning aanwezig tijdens de speciale pers-introductie, die plaatsvond op de vrijdagmiddag voorafgaand aan een besloten avondsessie met VIP gasten. Er was een prettig afwisselend programma samengesteld waarbij uitleg en luistersessies elkaar afwisselden, en HIFI.NL was erbij. Bij dezen ons verslag!

Soulution: de ziel van de muziek en de technische visie 

De 7-Serie van Soulution bestaat sinds 2006, maar is 'pas' aan haar derde generatie toe. "Dat is zowel een bewuste als een opgelegde keuze," licht Hammer desgevraagd toe. "Als je voorop loopt in technische ontwikkelingen en op een gegeven ogenblik tegen de grenzen van het haalbare aanloopt duurt het vrij lang vóór je een significante verbetering van je topproducten kunt realiseren. Zelfs wanneer je veel tijd aan onderzoek en ontwikkeling besteedt. Maar dat geeft ook wel rust. Voor ons, omdat we niet de druk willen voelen om snel iets nieuws op de markt te brengen, maar eigenlijk voor de hele keten van importeur, retailer én eindgebruiker."

De twee nieuwe apparaten die op de Nederlandse markt werden geïntroduceerd waren de Soulution 727 voorversterker, en de losse Soulution 757 Phonotrap, die eerder dit jaar hun wereldprimeur kregen tijdens de High End show in München. Andere nieuwe apparaten in deze serie zullen volgen ‘wanneer ze klaar zijn’, maar voorlopig is het al spannend genoeg. Beide apparaten zijn namelijk 'van de grond af' nieuw ontworpen. Dat hoor je natuurlijk wel vaker, maar in het geval van Soulution mag je er op vertrouwen dat het ook echt klopt.

"De tweede generatie van de Series 7 was een doorontwikkeling op de eerste serie," vertelt Hammer. "Maar voor de derde generatie moesten we echt terug naar de tekentafel, want de nieuwe inzichten in met name het tijd- en fasegedrag van het audiosignaal die we de laatste jaren hebben gekregen konden niet op het bestaande platform worden toegepast. We gebruikten al zeer breedbandige circuits in onze versterkers, maar we hebben het frequentiebereik nog groter gemaakt. De vraag die we daar het meest over krijgen is waaróm we zo’n extreem grote bandbreedte tot in het Megahertz bereik nastreven. Het menselijk gehoor loopt immers niet verder dan een theoretische 20 kilohertz. Dat heeft te maken met het tijdgedrag, waarover we inmiddels hebben geleerd dat het een cruciale rol speelt in onze waarneming van ‘natuurlijk’ klinkend geluid."

De Soulution 727 voorversterker 

De Soulution 727 voorversterker heeft weliswaar een prachtige, nóg strakker vormgegeven nieuwe behuizing gekregen, maar de werkelijke schoonheid zit toch echt van binnen. De specificaties laten zien dat de bandbreedte met 20 MHz is vergroot ten opzichte van het vorige model, en dat ook de signaal-ruisafstand met een ronduit spectaculaire 20dB is toegenomen.

Daarnaast is door een complete herziening van het circuit en een nog strengere selectie van de gebruikte componenten de kanaalscheiding met nog eens 30dB toegenomen. De vervorming is teruggebracht tot waardes die zó laag zijn dat zelfs de modernste meetapparatuur moeite heeft om het te kunnen waarnemen.

Met zichtbare trots licht Hammer deze nieuwe cijfers toe: "Ons doel is om de invloed van de techniek op de muziek zo klein mogelijk te houden. Wat ons betreft staat de apparatuur in dienst van de muziek, en niet andersom. Onze naam Soulution geeft dat al aan, het gaat om de ziel van de muziek. Maar om de muziek de muziek te laten moet je de techniek natuurlijk wél heel goed begrijpen. Om het huidige niveau van vervorming te bereiken passen we bijvoorbeeld een zeer hoge negatieve terugkoppeling toe. Veel audiofielen vinden negatieve terugkoppeling iets verschrikkelijks, omdat het de weergave plat en levenloos maakt wanneer het niet goed wordt uitgevoerd. Maar als je weet wat je doet kun je zonder problemen 120 dB aan negatieve terugkoppeling toepassen zónder dat het de geluidskwaliteit negatief beïnvloedt. Sterker nog, het positieve effect op de signaal/ruis afstand en de breedbandigheid hadden we niet kunnen bereiken zónder die tegenkoppeling."

Maar hoe zit het dan met die breedbandigheid? 

Dat was een mooi bruggetje naar de extreme breedbandigheid van de Soulution ontwerpen. Hammer zegt hierover: "Het is niet eenvoudig om te doen, maar er zijn méér hifi-merken die met extreme bandbreedtes werken. De reden daarvoor is eigenlijk niet zo ingewikkeld. Een versterker moet je zien als een complex low-pass filter."

"De bovenste begrenzing van de bandbreedte is de low-pass of afbreekfrequentie. Alles daarónder wordt doorgelaten, alles daarbóven niet. Het tijdgedrag en de fase van het signaal verschillen per frequentie, en in een low-pass filter verschuift de fase vrij sterk in de buurt van de afbreekfrequentie. Dat resulteert in eenzelfde verschuiving op 1/10 van de frequentie, en dat werkt door in de audioband."

"Ons gehoor blijkt daar nog véél gevoeliger voor te zijn dan we lange tijd dachten. Zelfs wanneer het door het vorderen van de leeftijd of vanwege schade door langdurige blootstelling aan de hard geluid in frequentiebereik minder goed is geworden. Door de bandbreedte te verhogen schuift ook de afbreekfrequentie op en komen de hoorbare effecten opeens buiten de gehoorgrens te liggen. En als je kunt meten hoe die fase zich rondom de hogere frequenties gedraagt kun je hem óók zodanig manipuleren dat de resulterende faseverschuiving binnen de veel lagere audioband minimaal is. Dat is, in een vrij technische notendop, één van de dingen die we doen om het signaal binnen de audioband zo zuiver mogelijk te houden."

De Soulution 757 Phono voorversterker 

Ook de nieuwe 757 phonotrap (door Soulution een de-emphasis voorversterker genoemd) is een volledig nieuw en zeer bijzonder ontwerp. Ten eerste omdat hij, naast aparte ingangen voor MM en MC, óók als een van de weinige phonotrappen van een ander merk een decoder aan boord heeft voor de optische elementen van DS Audio. En dat is zéér opmerkelijk, aangezien DS Audio hun bijzondere elementen met bijbehorende decoders tot nu toe als gesloten systeem verkocht. Alsof dat nog niet genoeg is biedt de 757 óók een ingang voor de ‘direct head out’ uitgang van de betere analoge reel-to-reel tapedecks. En die ingang is uitgebreid te tweaken zodat hij optimaal aansluit op de specifieke eigenschappen van de gebuikte afspeelkoppen.

Vandaar de naam ‘de-emphasis’ voorversterker. Zoals je een betere externe da-converter aan een cd- of streaming loopwerk kunt gebruiken, of een betere phonotrap kiest om de weergave van je element te verbeteren, biedt Soulution die optie nu ook voor analoge tapedecks.

Ook de MM en met name de MC ingangen zijn uitgebreid in te stellen. Zo heeft de MM trap meer verschillende afsluitcapaciteiten en biedt de MC ingang een veel groter aantal afsluitweerstanden dan zijn voorganger. En die zijn allemaal vanaf de luisterplek met de afstandsbediening in te stellen. Ook heeft de Soulution 757 álle bekende EQ-curves voor elpee-weergave aan boord. Want vóórdat de huidige standaard equalisatie-curve voor de de-emphasis van elpees (daar is-ie weer…) werd vastgelegd door de RIAA (Recording Industry Association of America) had elke platenmaatschappij een eigen curve.

De bekendste zijn Decca en Columbia, maar Hammer zegt hierover: "We hoefden niet lang na te denken over welke curves we wilden bieden. Want de meerprijs om ze er allemáál in te zetten waren zó laag ten opzichte van de kosten om alleen Decca en Columbia te doen dat het zonde was om het te laten. De meeste mensen zullen deze curves nooit gebruiken, want veruit de meeste platen van na 1958 gebruiken de RIAA curve, maar als je de beste phonoversterker ter wereld wil maken dan mogen ook de meer obscure curves gewoon niet ontbreken. Alle EQ curves zijn tijdens de productie extreem nauwkeurig getrimd dat ze precies aan de originele specificaties voldoen. Dat maakt deze phonotrap bijvoorbeeld zéér geschikt voor archiverings-doeleinden."

"Maar daarmee zijn we er nog niet," vervolgt hij. "Deze versterker is een werkend productiemodel, maar we leggen momenteel de laatste hand aan een aanvullend circuit dat de linker- en rechter helft van het signaal meet en met elkaar vergelijkt. We ontdekten namelijk dat zélfs bij de allerduurste elementen afwijkingen bestaan tussen het linker en rechter kanaal, en dat die afwijkingen zelfs per element van hetzelfde merk en type verschillen. Door de verschillen te meten en ervoor te compenseren kunnen we een realistische kanaalgelijkheid realiseren die tot nu toe ongekend was. En dat vertaalt zich onmiddellijk in een hogere kwaliteit van de weergave. Denk daarbij de diepte en breedte van het stereobeeld, de stabiliteit en tastbaarheid van de afbeelding maar dus óók weer de natuurlijkheid van het fase- en tijdgedrag."

Luisteren 

Het lijkt alsof Cyrill Hammer lang aan het woord is geweest, maar zoals eerder al gezegd werd zijn uitleg regelmatig afgewisseld met muzikale voorbeelden van hetgeen er zojuist was verteld. Erik en Martijn van AudioXperience hadden een prachtig systeem opgebouwd rond de nieuwe Soulution Series 7 apparaten.

De luidsprekers waren de M2’s van Magico, aangestuurd door twee in dual-mono aangesloten Soulution 511 stereo eindversterkers. Als digitaal front-end was er gekozen voor de dCS Vivaldi en de platenspeler die werd gebruikt om de Soulution 757 van signaal te voorzien was de TechDAS Air Force III Premium met een Graham Phantom Elite arm en het TDC01 Ti element van TechDAS. De gehele set was bekabeld met Crystal Cable uit de Van Gogh-lijn, de middelste lijn in de vlaggenschip Art Serie van het Nederlandse merk.

De eerste track die werd gedraaid was Take Me Apart van de Amerikaanse singer-songwriter Brian Fennell, de frontman van de band Barcelona die onder de artiestennaam SYML prachtige, ingetogen liedjes maakt die bedrieglijk eenvoudig klinken maar die een grote emotionele diepte hebben. De track is afkomstig van het album Sacred Spaces en is opgenomen in de St. Mark’s Cathedral in Fennell’s thuisstad Seattle. Wat meteen opviel was de adembenemende diepte die in de opname zat. De perfect opgestelde luidsprekers verdwenen volledig uit het geluidsbeeld en zelfs iets links van de optimale luisterpositie was te horen dat de afgebeelde ruimte groter was dan de fysieke afmeting van de ruimte waarin we zaten. De natuurlijke galm van de grote kathedraal was qua timing perfect verbonden met de stem van Fennell, waardoor de verstaanbaarheid nooit in het gedrang kwam. Ook opmerkelijk was hoe substantieel de toch vrij hoge stem van Fennell klonk. Er zat ‘adem in en borst onder’ zoals een ervaren collega het me jaren geleden uitlegde. Geen stem die schijnbaar uit het niets kwam, maar een bijna tastbare persoon die stond te zingen.

De volgende track was óók in een kerk opgenomen, namelijk in St. Andrew’s Church in Toddington, Engeland. Het op het Linn Records uitgebrachte album La Guitarra Española van barok-gitarist William Carter bevat werken van de Spaanse componist Santiago de Murcia. Carter speelt op een authentiek instrument, en de Giga de Corelli laat de ongebruikelijke harmonische structuur van de oude gitaar prachtig één worden met de akoestiek. Opnieuw is goed te horen hoe zuiver de weergave is, hoe ongelooflijk veel micro-detail. Elke snaaraanslag is verschillend van dynamiek en ondanks de gulle nagalm blijft het geheel transparant en overzichtelijk klinken.

Hoe het soms ook mis kan gaan met een opname is vervolgens te horen in de track My Dream op het album The Healer van John Lee Hooker, die van vinyl wordt gepeeld. Een prachtige blues-ballade, maar tijdens de mix is naar mijn smaak te veel galm aan de stem van Hooker toegevoegd en te weinig aan de rest van de kleine bezetting. De opname maakt daardoor een slecht gebalanceerde indruk. Het bijzondere was echter dat de extreem hoog oplossende set dit liet horen als een simpel feit en niet als een storend probleem.

De vloeiendheid van de analoge weergave lag hier, al ben ik daar een tikje bevooroordeeld in, zelfs een neuslengte vóór op de digitale weergave, maar laten we daar geen einde- en zinloze discussie over gaan voeren. We houden het op ‘anders maar even goed’, wat op zich al een fantastische prestatie is. Hoed af dus voor de platenspeler-combinatie en vooral de Soulution 757 phonotrap.

Elektronische muziek vormt weer een heel andere uitdaging voor een goed hifi-systeem. Zo zit er vaak veel en krachtig laag in, worden er extreme stereo-effecten gebruikt en wanneer er op kundige wijze met de nagalm wordt omgegaan kun je als luisteraar soms echt in de muziek verdwijnen. Zo ook met de chill-out track Ten Second Photo van Data Rebel, afkomstig van het dit jaar uitgebrachte album Ember. De set had geen enkele moeite om de ruimte te vullen met het putdiepe laag dat in de muziek zit, terwijl de synthetische percussie strak en dynamisch door het enorme geluidsbeeld knetterde. Ditmaal zat ik wel precies op de goede plek en de weergave strekte zich in een forse bubbel rond mij uit. Met de ogen dicht zat ik echt middenin de muziek, die met een verrukkelijke vanzelfsprekendheid mijn oren in vloeide.

Tot slot werd er nog een stuk van vinyl gedraaid. Een prachtige registratie uit 1967 op Deutsche Grammofon van het stuk In Taberna Quando Sumus uit de Carmina Burana van Carl Orff, uitgevoerd door het Orkest van de Duitse Opera onder leiding van Eugen Jochum. De titel betekent letterlijk ‘We zijn in de Taveerne’ en de door te veel bier veroorzaakte opgewonden hoempa-stemming die daar naar verluidt vaak hing was goed voelbaar. De forse dynamiek van het stuk spatte de ruimte in, en de doorzichtigheid was subliem. Koor en orkest waren uitstekend van elkaar te onderscheiden, ook als het gas er af en toe even helemaal op ging. Drinkliederen maken dorstig, dus na deze laatste muzikale parel was het tijd voor een gezellige versnapering.

Met een mooi glas rood voor mijn neus sprak ik ook nog kort met importeur Jan Coenen, die zich tevreden toonde over de demonstratie. “Ik verbaas me na al die jaren dat ik Soulution verkoop nog steeds over het kwaliteitsniveau dat ze steeds weer weten te bereiken. Maar dat is niet de enige reden waarom ik graag met Soulution werk. Het zijn behalve zeer bekwame ook zeer áárdige en betrouwbare mensen."

"Ze komen hun afspraken na en zijn altijd behulpzaam. Problemen – die trouwens maar zelden voorkomen – worden snel en adequaat opgelost, vaak zelfs direct bij de klant want dat scheelt weer tijd. Het is een erg prettig merk om te vertegenwoordigen, niet alleen voor mij maar ook voor mijn dealers. En wat de geluidskwaliteit betreft…je hebt het gehoord…". En daar had ik eerlijk gezegd niets aan toe te voegen. Geslaagde middag, prachtige producten, mooie muziek, aardige mensen, wat wil je nog méér?