Wanneer ontwerper Yamada san van de Japanse ultra high-end audiofabrikant Zanden Audio Systems met een nieuw product komt, is dat voor mij altijd reden voor een klein feestje. Niet alleen worden er in al zijn producten op hoog kwaliteitsniveau elektronenbuizen toegepast. Maar het is vooral het feit dat Zanden als merk zich daadwerkelijk bekommert om de onderhuidse schoonheid van de muziek zelf. Oftewel producten die in staat zijn om de luisteraar daadwerkelijk geestelijk los te koppelen van de immer ongewenste technische aanwezigheid van audiocomponenten. Voor echte muziekliefhebbers is het daarbij vooral goed nieuws, dat het Yamada san nu is gelukt om deze prachtige etherische kwaliteiten in een minder extreem prijsniveau toe te passen.
Het merk Zanden Audio Systems wordt door mij al sinds maart 2010 op de voet gevolgd. Niet alleen had ik op die datum voor mijn rubriek ‘Passie voor muziek’ een interview met eigenaar en hoofdontwerper Kazutoschi Yamada. Maar ook hoorde ik die dag weer die typische en voor mij inmiddels heel herkenbare weergave wanneer audiocomponenten in staat zijn de luisteraar geestelijk los te koppelen van de gebruikte techniek. In mijn opinie behoort dit extreem belangrijke aspect tot de kernwaarden van muziekreproductie. En het is eigenlijk ronduit verrassend of eigenlijk heel triest, dat zelfs (of juist) vandaag de dag er nog maar zo weinig ondernemingen en hun producten in slagen deze cruciale horde te nemen. Een ander belangrijk aspect wat zeker niet over het hoofd moet worden gezien bij het samenstellen van een systeem waarbij een groot deel van de elektronica uit buizentechniek bestaat, is systeemmatching. Zeker bij buizenversterkers moet altijd extra aandacht worden besteed aan het bijeenzoeken van de best mogelijk bijpassende kabels en luidsprekers. Veel werk, maar de uiteindelijke beloning is dan ook in het geval van Zanden componenten, het zo gewenste akoestisch verdwijnen van de apparatuur zelf.
Model 3100
Met de introductie van de 2500 cd-speler in 2008, slaat het merk voor het eerst een geheel nieuwe weg in. Niet alleen wordt er dit keer gekozen voor slechts één enkele behuizing ten opzichte van de grotere complexiteit en meervoudige behuizingen van de (duurdere) voorgangers. Maar ook visueel past Yamada san voor het eerst deze inmiddels voor Zanden producten zo typerende, sneeuwwitte en half doorzichtige acryl materiaalmix toe. Samen met de subtiele blank aluminium accenten in combinatie met het messingkleurige bovendeksel van het cd loopwerk, is hierdoor een cd-speler zonder weerga ontstaan. Maar ook onderhuids laat de Zanden ontwerper zich niet onbetuigd en levert met een samenspel van oude en nieuwe technieken, weer een heel doordacht en eigenzinnig ontwerp af. Na deze 2500 volgen respectievelijk de door mij extreem gewaardeerde 6000 geïntegreerde versterker in 2011 en de volledig hierop geënte en hier te bespreken 8120 eindversterker in 2012. Dit jaar is het dan eindelijk de beurt aan de bijbehorende 3100 voorversterker. Een apparaat wat voor bijna € 7.000,- minder, zelfs een nog betere kwaliteit schijnt te kunnen leveren dan de oudgediende 3000 voorversterker! En terwijl ik dit schrijf, hoor ik bovendien van importeur Symphony Audio dat een bij de 3100 horende en volledig solid state opgebouwde phonotrap (het eerste solid state product voor Zanden ooit), al in het vliegtuig naar Nederland onderweg is. Terug nu naar één van de twee testonderwerpen in deze test in de vorm van de 3100 voorversterker (39,8 cm breed, 10,3 cm hoog, 25,4 cm diep en 9 kilo zwaar). Ook al zijn stijl en vormgeving volledig in lijn met de eerder in deze reeks uitgebrachte modellen, toch vallen mij al snel een aantal aspecten nogal nadrukkelijk op.
Als eerste vind ik het wat vreemd en niet helemaal logisch dat de breedte aanzienlijk minder is als bij de bijpassende cd-speler en eindversterker. Uiteraard is het nooit de bedoeling dat je dit soort producten alleen al vanwege de warmteontwikkeling van de eindversterker, op elkaar gaat stapelen. Maar ook als ze ook maar enigszins bij elkaar in de buurt staan, valt de geringere breedte van deze voortrap meteen op. Toch maakt een tweede aspect deze kleine visuele dissonant weer helemaal goed. Want deze 3100 is namelijk de allereerste Zanden voorversterker die volledig op afstand bedienbaar is. Een hele goede zaak vind ik. Niet alleen omdat deze nieuweling is voorzien van een mooi fijnzinnig regelende volumeregelaar, maar ook omdat er vaak zelfs binnen eenzelfde album, (te) grote niveauverschillen bestaan en het prettig is deze ‘on the fly’ te corrigeren. Net als alle andere bestaande modellen van dit illustere merk, is ook de 3100 weer volledig met buizen (2x 5687WB) uitgerust en zorgt de volledig tegenkoppelingsvrije en volledig gebalanceerde opbouw, samen met de zeer hoogwaardige onderdelen en de bijzonder slimme schakeling, voor een heel pure en authentieke weergave. Qua uitrusting is de 3100 wat mij betreft ruim voldoende toegerust. Maar mensen met ontzettend veel bronnen kunnen daar misschien toch wat anders over denken. Aan boord zijn namelijk naast één XLR en drie RCA ingangen, enkel twee XLR en twee RCA uitgangen. De uitrusting en mogelijkheden worden tenslotte aan de voorzijde gecompleteerd door een eventueel op afstand bedienbare volumeregeling, ingangskeuzeschakelaar en een stand-by en absolute fase schakelaar.
Model 8120
Na de stijlvolle ingetogenheid van de 3100 voorversterker, maakt de juist enorm robuuste (42,6 cm breed, 30,8 cm hoog en 37,9 cm diep) 8120 stereo eindversterker met zijn 46,2 kilo gewicht, bijna een ruk van 180 graden de andere kant op. Ik vind de uitstraling van dit apparaat mede door het inmiddels bekende half doorzichtige sneeuwwitte acryl voorpaneel, enorm aantrekkelijk. Robuustheid die hand in hand gaat met typische Japanse fijnzinnigheid. Zo zijn ook bij deze eindversterker, net als bij de 3100 voorversterker de nodige groene en rode LED’s zichtbaar. Aanduidingen die zich door de lichtbrekingsindex van het matte acryl, prachtig visueel een weg naar de oppervlakte van het materiaal weten te banen. Heel chique en origineel! Terwijl er aan de voorzijde buiten de twee LED indicaties en een standby drukschakelaar verder niets te zien is, blijkt de achterzijde zoals verwacht des te drukker bezet. Naast de mooie robuuste en nu eens echte(!) WBT luidsprekerterminals met de keuze uit 4 en 8 Ohm, zijn de euronetstekker aansluiting en zowel RCA als XLR ingangen te vinden. Een aardeaansluiting completeert tenslotte het geheel. Mede doordat deze 8120 eindversterker over nog meer chroom en schroeven beschikt dan de 3100 voorversterker, heb ik ook hier dit keer de schroevendraaier maar met rust gelaten. Door de vele gleufjes in de gebogen en ruim geperforeerde bovenkap, kan ik echter wel de vier robuuste KT120 eindbuizen en de vier 12AU7 buisjes zien zitten. Gezamenlijk leveren deze eindbuizen in dit push-pull ontwerp 100 Watt per kanaal en mede gezien het bijzonder hoge gewicht van deze eindversterker, wat duidt op bijzonder goed gedimensioneerde stroom en uitgangstrafo’s, zijn de verwachtingen meteen al hoog gespannen. Zoals bij ieder Zanden product is het echter vooral onderhuids dat het genius Yamada san, weer de nodige konijnen uit de hoge hoed weten te toveren. Daarbij hebben zijn inspanningen om de signaalweg verder te vereenvoudigen en zelfs versterkerschakelingen samen te voegen zonder opnieuw weer andere nadelige gevolgen te introduceren, zelfs al een patent (5912585) opgeleverd. De 8120 eindversterker bezit tenslotte net als de 3100 voorversterker, een geheel gebalanceerde opbouw, is voorzien van een vaste biasinstelling, zo min mogelijk tegenkoppeling en een driedubbele afscherming rond alle kritische delen.
High-end of toch niet?
Het werken met kwaliteitsproducten uit deze prijsklasse vergt altijd de nodige extra inspanningen. Daarbij gaat het niet zozeer om het feit dat dit soort producten bij het plompverloren zomaar ergens neerzetten en aansluiten met de eerste de beste kabels, vaak al prima kunnen klinken. Maar om het onderscheid en uiteindelijk weergaveniveau wat je met de nodige kennis en kunde met dit soort spullen uiteindelijk kunt bereiken. Wat ik de laatste tijd steeds vaker hoor, is de opmerking dat mid-fi producten tegenwoordig al dermate goed weten te presteren, dat ze het bestaan van de ‘echte’ (dure) high-end componenten steeds vaker weten te ondermijnen. Op zich zit hier zeker een kern van waarheid in. Veel mid-fi producten zijn de laatste jaren inderdaad kwalitatief duidelijk naar boven opgeschoven. En dat terwijl de vooruitgang in de high-end een stuk moeizamer lijkt te gaan. Maar het echte voordeel van deze eerstgenoemde categorie, ligt mijn inziens vooral in het feit dat men doorgaans minder moeite hoeft te doen om al vlot een bovengemiddeld goed weergaveniveau te bereiken. Wanneer ik vervolgens de aanmerkelijk kostbaarder Zanden componenten voor een eerste keer in mijn systeem integreer, is dit hetgeen ik na het ‘normaal’ lukraak aansluiten dan ook als eerste hoor. Een mooi compleet geluid, dynamisch misschien ietwat aan de bedeesde kant en verder duidelijk voorzien van die mooi vloeiende, organisch klinkende en ademende signatuur die top buizenversterkers zo kan kenmerken. Precies in deze fase krijg ik ineens onaangekondigd enkele luistervrienden over de vloer. Mensen die zoals eigenlijk iedere andere bezoeker tijdens de testperiode, al snel hun ogen niet van de stapel tamelijk extravagante apparaten af kunnen houden.
Niet lang daarna komt dan ook de verwachte vraag of ze er misschien al een stukje muziek over kunnen horen. Met mijn beklemtoonde opmerking dat ze wel pas net zijn aangezet en er nog helemaal niets is getuned, start ik vervolgens de muziek voor een korte sessie. Maar waar ik zelf in mijn hoofd al bezig ben met het analyseren van de klank en een inschatting probeer te maken welke aanpassingen nodig zijn, gaan de opmerkingen van deze passanten meteen een heel andere richting uit. ‘Tja, het klinkt op zich best wel mooi, maar gezien de enorm hoge prijs hadden we er eigenlijk toch wel wat meer van verwacht. Feitelijk klinkt het niet veel beter dan veel andere apparaten die we doorgaans in de prijsklasse tot pakweg € 5.000,- per apparaat horen’. Kijk en daar maken de heren door onwetendheid meteen een forse inschattingsfout. Het getoonde geluid van de pas net onder stroom staande Zanden set, komt namelijk in deze bedrijfstoestand dus al op hetzelfde niveau als een maximaal opgetuigd en top presterend mid-fi systeem. Maar feitelijk begint het ‘spel’ dan pas. Eerst heb ik deze prestigieuze Japanse producten de tijd gegeven om enkele dagen te acclimatiseren, waarbij er af en toe een uurtje is geluisterd. Dat maakte al een aanzienlijk verschil. Als volgende zet heb ik stap voor stap alle kabels gemonitord en hun invloed per apparaat geïnventariseerd. Aan de hand daarvan heb ik vervolgens per apparaat de best bijpassende kabelcombinaties (powercord met interlink of luidsprekerkabel van verschillende merken door elkaar heen!) gekozen. Als laatste stap heb ik tenslotte de meest ideale ondergrond bepaald en de best klinkende positie van de onderlinge apparaten op mijn rack of afzonderlijk plateau gekozen. Let wel, we spelen hier in dit geval met buizenproducten. En dit soort componenten zijn doorgaans meer gevoelig voor diverse soorten instraling, vibratie en energieniveaus dan hun solid state tegenhangers. Hoewel die laatste categorie zeker ook gevoeliger is dan velen aannemen!
