De hype rond vinyl is nog in volle gang en lijkt zich te splitsen in twee markten: de onderkant met goedkope spelers voor wie nog wel eens een plaatje wil opzetten en aan de andere kant kostbare spelers, met dito armen en elementen voor de ware connaisseur. Ergens in het midden zitten de elementen van de Japanse firma Hana, maker van veel OEM elementen en al een paar jaar ook verkrijgbaar onder het eigen label. Hana elementen hebben bij mij de naam hun geld dubbel en dwars waard te zijn, hoogwaardig te presteren en het de eigenaar niet al te lastig te maken in de keuze van een toonarm. De laatste versie heeft een Micro Line naaldvorm en ik kon hem beluisteren bij de importeur in huis, waar vinyl, buizen en hoorns zorgen voor muziek.
Hana betekent in het Japans ‘briljant en wonderschoon’ en dat is wat de Japanners nastreven met de elementen. Waren er al diverse naaldvormen beschikbaar, de Nude Micro Line aan het einde van de aluminium cantilever is nieuw voor Hana en het bedrijf heeft gelijk de kans gegrepen het element naar een hoger niveau te tillen. De Hana ML is te gebruiken als een low-output MC element en heeft of een pre-pre amp nodig, een step-up trafo of een phono ingang voor MC elementen. De uitgangsspanning ligt rond 0,4 mV. De afsluitimpedantie mag laag zijn, liefst onder de 100 Ohm met een optimale waarde rond 20 Ohm. Dat pleit mijns inziens voor een mooie step-up.
De body van het element is gemaakt uit POM, een hard en extreem stevig materiaal met een hoge inwendige demping. De handelsnaam voor POM is Delrin van Du Pont. In de body zitten moertjes om de bevestiging aan de toonarm te vergemakkelijken. De inwendige materialen voor de spoel, de spoeldrager en de magneet zijn cryogeen behandeld door Hana. De spoel is gemaakt met hoogwaardige koperdraad. Een goudgekleurd koperen plaatje is geïntegreerd in de body van het element om vervorming en vibraties tegen te gaan. Het element is daarmee wat zwaarder dan de andere Hana’s en weegt 9,5 gram. Een naaldkracht van 2 gram beschouwt Hana als optimaal voor de ML. De dynamische compliance is 17 x 10-6 cm/Dyne. De kanaalscheiding is 30 dB bij een kanaalgelijkheid binnen 1 dB rond de 1 kHz. Het frequentiebereik loopt van 12 Hz tot 45 kHz. De prijs van de Hana ML is € 1.099,-.
Opstelling
De Hana is door Music2 gemonteerd in een Jelco 750D arm met een lengte van 10 inch en die staat op een Dr. Feickert Volare draaitafel. Om de Hana te beluisteren is een Octave EQ-2 in stelling gebracht, gekozen vanwege de mogelijkheid om de afsluitimpedantie laag te houden. Hoe hoger de afsluitimpedantie wordt gekozen, des te meer energie zal er in de hoge tonen hoorbaar worden. De versterker is een Octave V40 SE, uiteraard met buizen, viermaal een 6550 welke de aangesloten luidsprekers perfect van spanning en stroom voorzien. Twee maal 40 Watt is genoeg voor de Blumenhofer Classic BHC 1733 luidsprekers. BHC Acoustics wordt door Blumenhofer Acoustics gemaakt voor Music2 en Old School Hifi, omdat de bedrijven op zoek waren naar een type luidspreker dat zowel op vintage als op moderne apparatuur weet te presteren.
De oplossing werd na veelvuldig luisteren in 2017 aan het publiek gepresenteerd in Nederland en Zweden en vanaf dat moment was er geen weg terug: BHC Acoustics was geboren. Het model BHC 1733 is een drieweg basreflex systeem, met in een gesloten behuizing de midrange en de tweeter. Het systeem heeft een rendement van 95 dB aan 8 Ohm en daarmee geschikt voor kleine versterkers van vroeger, buizenversterkers en hoog vermogen transistor types. Het frequentiegebied loopt van 30 Hz tot 23 kHz recht binnen +/-3 dB.
De midrange en de tweeter zijn instelbaar, voor het beluisteren van de Hana ML stonden de regelaars in de neutraalstand. De buitenmaat van de BHC 1733 is (HxBxD) 106 x 46 x 42 cm. De BHC 1733 maakt voor het laag gebruik van een 15 inch woofer, gepaard aan een 10 inch midrange en voor de hoge tonen gebruikt BHC een hoorntweeter. De set staat opgesteld in de kantoorruimte van Music2, een flinke kamer waar de luisterafstand rond 4 meter zit. De ruimte is akoestisch lang niet optimaal met het verlaagde plafond en het vele glas achter mij, dat schijnt de BHC 1733 niet te deren.
Luisteren
Het is een permanente discussie tussen audiofielen die vinyl aanbidden en zij die de digitale weg zijn ingeslagen: “wat is nu beter?”. Mijn idee is dat we de gehele discussie eens moeten vergeten en accepteren dat er vele formaten zijn om muziek op te slaan, te bewerken en naar de consument te brengen. Lp, tape, cd, sacd, files, allemaal zijn ze afhankelijk van de kwaliteit van de opname, het opname proces, mastering en mix. Vergelijken is appels met peren vergelijken als je weet dat een master speciaal wordt gemaakt voor vinyl en dat die afwijkt van de master voor een cd of file. Een lp mag niet al te veel energie opbouwen in de lage tonen, dan worden de groeven te wijd. Een mp3 file moet het vooral goed doen op ‘oortjes’ en de cd was een medium voor thuis en in de auto. Dus laten we bij het beluisteren van een Hana ML alle vooroordelen laten varen en gaan genieten van muziek. Zoals van een opname uit 1983 met Buster Williams, Kenny Baron, Charlie Rouse en Ben Riley. Onder de naam Sphere brachten zij “Flight Path” uit met daarop, sax, piano, bas en drums.
Laat het maar aan een hoorn over om te zorgen voor een lekkere dynamiek. De plaatsing is van de band is geweldig goed, de bas staat als een huis in de ruimte, slagwerk zit rechts gepositioneerd. Zo strak rechts dat het moeite heeft los te komen van de speaker tot het volume aanzet en de drums meegroeien. Lage tonen gaan diep, de hoge tonen zijn subtiel, het middengebied is direct open en groot. De piano heeft attack en leven, biedt een goede klankbalans over het gehele frequentiebereik zonder hoorbare pieken of dalen. De saxofoon leeft echt met een haast live ervaring, staat netjes op enige afstand van de luisteraar, maar wel zodanig dat je direct gepakt wordt door de muziek. Nog ouder en opgenomen in 1957 zijn Ben Webster & Oscar Peterson in Makin’whoopee op “Soulville”. De piano blijft in de opname achter de bas staan zoals ik al verwacht, het is Webster die de show weet te stelen met een dynamiek en uithalen die kippenvel opwekken. Digitaal heeft misschien minder vervorming en is een stukje zuiverder, dit heeft leven, het echte leven waarin niets volmaakt is. Nee, het is geen pleidooi voor alleen analoog, wel een pleidooi voor de schoonheid die schuilt in analoog en de opgang verklaart, zeker als het er om gaat deze oude opnames in alle glorie te laten herleven.
Groots en uitdagend
Er is geen speakerpositie vast te stellen met Lou Reed’s Walk on the wild side, want de muziek en de stemmen komen fraai los. Tekst is vanuit de rauwe stem van Reed continue verstaanbaar en te volgen. Het koortje zwelt lekker aan en loopt dan als het ware naar je toe. De plaatsing is extreem goed, alles vindt zijn plek en stem of instrumenten lopen nergens teveel in elkaar over. Hoorbaar zijn vele details, gepresenteerd op een organische en natuurlijke manier, niet te technisch. Het blijft wonderlijk dat analoog vaak meteen al zo goed presteert, iets waar je bij digitale media veel meer moeite voor moet doen. Het is wederom de saxofoon welke er uit spring op dit systeem, akoestische instrumenten zijn top met Hana, Octave en BHC.
Supertramp biedt op “Brother where you bound” en de track No inbetween weinig plaatruis met af en toe een licht tikje, tja het blijft analoog. De kanaalscheiding weet in positieve zin weer op te vallen, gepaard aan een enorme transparantie. Tussen de dynamiek vanuit slagwerk en piano is de zang is subtiel en klein gehouden. Dat maakt het nummer juist zo groots en uitdagend. Saturday night van Herman Brood met daarachter een bigband is echt groot! Lang leve luidsprekers met een hoog rendement en een flinke afmeting. In het stereobeeld zit meters diepte met Brood als zanger aan de voorkant, los van de band en los van de achtergrond gekomen. Muziek speelt gemakkelijk en soepel vanuit de Hana ML.
Vinyl leeft
Drie mannen achter elkaar, Stevie Ray Vaughan met Tin pan alley, Bob Dylan met Man in the long black coat en Leonard Cohen in Leaving the table. Vaughan’s blues in optima forma doet oude tijden herleven, mijn jongenskamer komt voor ogen met helden als John Mayall, Peter Green en Led Zeppelin. Als jongen haalde ik deze weergavekwaliteit niet uit de set, zeker niet deze dynamiek en snelheid. Mijn versterkers waren veel langzamer en lang niet zo transparant. Speakers waren de Acoustic Research 2ax en met hun lage rendement gekoppeld aan een kleine versterker kwam je nooit in de buurt van een PA systeem. De Hana, Octave en BHC gaan wel in die richting, steeds in zeer hoge kwaliteit. Rauw waar het rauw mag zijn, spits, puntig, snel, met slamm en impact. Klappen op drums waar je van schrikt, veel dichter bij een concertbeleving kun je niet komen. Muziek staat helemaal los en blijft vrij, is ruimtelijk en fel, subtiel en transparant.
Om de beleving te beschrijven is eigenlijk geen goed woord te vinden. Een mondharmonica verscheurt de stilte in het intro, daarna is het aan Dylan met zijn stem om er een schepje bovenop te doen. Her en der denk ik wel eens dat het element wat subtieler mag zijn, verwend/gewend als ik ben aan elementen in de prijsklasse vallend boven de € 2500. Het kan ook de set zijn, ongenadig voor elke afwijking op de plaat. Vinyl is niet zo heel heilig als wel eens wordt gedacht. Vinyl leeft, heeft een eigen leven en een eigen klank. Onze digitale wereld maakt zaken vaak te glad, te zacht en te gecomprimeerd. De echtheid maakt daarin plaats voor een artificiële waarheid. Marco de Wilde is mijn DJ vandaag en zijn muzieksmaak dringt steeds verder door, de platen wisselend op de Dr. Feickert ditmaal naar Leonard Cohen. Zonder hapering glijdt de Hana ML door de groef, dynamiek trekkend, plaatruis naar achteren drukkend, ruimte scheppend, stemmen plaatsend in de ruimte. Instrumenten krijgen hun natuurlijke klank mee, want nog geen seconde heb ik een staande golf gehoord, een boem of zucht die er niet hoort te zijn, een schel stukje gevonden of een slaapverwekkend moment beleefd. De set trekt je in de muziek, boeit en neemt je mee naar jazzclubs, concertpodia of de studio in.
Dynamiek en gemak
Op What a wonderful world is het even zoeken naar de juiste volumestand om Constanze Friend geloofwaardig te maken en niet te klein als zangeres af te beelden. Met haar man op gitaar vormt ze het duo Friend ’n Fellow. Meer dan deze twee mensen zijn er niet nodig, haar stem is heel zuiver en natuurlijk, heeft kracht en groeit niet in grootte van afbeelding als ze harder gaat zingen, alleen het volume neemt toe. Op andere sets worden stemmen vaak groter of kleiner in afmeting bij wisselend volume. De stem blijft helaas te laag staan, op de hoogte van de gitaar, jammer genoeg zit dat in de opname en daar doe je niets aan.
Een reprise aan het eind van het album is vrolijk en speels. De Miller & Kreisel Sound Corporation was ooit beroemd voor de direct-to-disc opnames waaronder “Flamenco Fever” en de track Farruca. Knap wat men toen kon doen op de snijtafel, zoek daar vandaag de dag nog maar eens een engineer voor. De opname is bijzonder, de inhoud niet, veel stampen en klappen met daarbij een gitaar. Zonder beeld van een danser is het lastig om de aandacht vast te houden, wat je wel waarneemt is waartoe de set in staat is en wat het element daarin weet te brengen. Korte felle klappen, stampen, leven en vooral transparantie zonder versmering in tijd. Traditionele instrumenten waarvan de specifieke klank bewaard blijft komen van Ayub Ogada op En mana kuoyo. Weg zijn mooie gitaren en strijkinstrumenten, het echte leven in Afrika begint. Het is muziek passend bij documentaires, voor de VPRO in Vrije Geluiden. Stemmig en puur als de natuur zelf. Het gaat niet meer om de tekst, want ik versta de taal niet, het gaat hier om wat er naar voren wordt gebracht in geluidskwaliteit.
Nog even laat de set zijn tanden zien, van Dead Can Dance speel ik Yulunga. Groot en hoog is het stereobeeld, diep en wijd vol geluiden opduikend uit het niets omgeven door vette trommels. Wat een ruimte wordt herschapen voor de liefhebber van plaatsing en stereobeeld. Nu hoor je ook hoe diep de lage tonen gaan, zonder moeite opzwellend doch nimmer over de schreef gaande. In The wind that shakes the barley koppelt Blumenhofer de voordelen van een hoorn, denk in dat verband aan dynamiek en gemak, als één van de weinigen niet aan neuzigheid, daarom blijft een stem als die van Lisa Gerrard menselijk en intens, gaat niet kleuren en blijft onmiskenbaar Lisa. Niet alleen mannenstemmen zijn angstig echt met Hana, Octave en BHC, ook de dames mag je er op los laten gaan.
Conclusie
Aan alles zit een einde, zelfs aan een dagje Music2 bezoeken om een analoge opstelling aan je voorbij te laten gaan. Het begon allemaal met het Hana ML element dat wordt geïmporteerd, er omheen kwam een set met een buizenversterker en vervolgens luidsprekers met een hoog rendement. Waar Hana gebruik maakt van kennis uit het verleden, marcheert Octave door op buizentechniek en herschept Blumenhofer voor Old School Hifi luidsprekers uit de gouden tijden van high-end audio, waarin designzuiltjes nog niet waren uitgevonden. Het resultaat is beleving, herbeleving van concerten, naar de artiest toe kruipen om zang met muziek op te zuigen in je poriën. Prima dat er harmonische vervorming kan zitten in het aftasten van een groef, dat een buis niet helemaal lineair is, de luidspreker en de akoestiek vormen veel grotere variabelen.
Durf terug te grijpen voor beleving van muziek met een mooi pick-up element als een Hana ML. Betaalbaar en passend in een goede platenspeler, indien met zorg gemonteerd trekt een Hana ML meer uit de groeven dan te verwachten valt. De Hana ML mag u trouwens gerust combineren met een transistorversterker en monitor luidsprekers, immers niet iedereen kan een BHC Acoustics 1733 kwijt in zijn kamer weten we uit eigen ervaring.
Hana ML pick-up element
Adviesprijs € 1.099,-
Music2 audio import
tel: +31(0)6-51608034
e-mail: info@music2.nl
www.music2.nl
