Zelfs al loop je jaren mee in de audiowereld, dan nog komen er merken uit de hoge hoed waar je nooit van hebt gehoord. Zoals het merk Qln, een Zweedse luidsprekerfabrikant die zijn eerste schreden zette in 1977 en sinds begin jaren '80 zijn luidsprekers levert aan de markt. Dat een 13 in het dozijn merk niet onder de aandacht komt is niet zo gek, maar een merk als Qln vind je in het buitenland voornamelijk bij dealers die ook prestigieuze merken als Mark Levinson, McIntosh en Vinnie Rossi voeren. Dan zou het toch een keer boven moeten komen drijven. City Audio Trade die een neus lijkt te hebben voor mooie apparatuur, met Thivanlabs, Audes, Circle Labs en meer, heeft de rechten verworven Qln te distribueren in de Benelux en is vastbesloten deze Zweedse luidsprekers voorgoed op de kaart te zetten.
QLN Prestige Three
Gekozen uit de Qln lijn van luidsprekers is de huiskamervriendelijke Prestige Three. Een compacte vloerstaander met een redelijk smalle baffle zodat hij niet teveel opvalt. De kastinhoud wordt voor een groot deel gehaald uit de diepte van de behuizing. Het is een tweeweg systeem met units van Scan-Speak. De woofer is een 177mm model met een Kevlar conus, rubber surround en een zachte, platte stofkap in het midden.
De tweeter is een 25mm softdome met een vrij grote surround, iets naar achteren gezet in een waveguide. Daarna op de kast omgeven door viltmateriaal om reflecties op de baffle weg te houden. Achter de dome worden reflecties ook gedempt, terwijl zes kleine, krachtige magneten in een cirkel zijn gezet in plaats van één grote magneet. Wat Scan-Speak benoemt als AirCirc. Voor het fasegedrag staat de behuizing naar achteren hellend op zijn zware aluminium outriggers, waarin kunststof cones zijn gedraaid die passen in dikke kunststof onderzetters.
Qln prefereert hiervoor kunststof met zijn natuurlijke demping in het materiaal. Vanwege de helling, gemeten met een ouderwetse geodriehoek een hoek van 12 graden, moeten de outriggers gebruikt worden wil de Qln Prestige Three niet omvallen. Een met magneten vastgehouden frontdoekje dekt de drivers af, volgens de fabrikant moeten de frontjes er van af tijdens serieus luisteren.
De behuizing is met een maat van 900x210x420mm vrij klein, het gewicht is echter 27 kilo! Verklaarbaar want Qln maakt gebruik van een eigen ontwikkeling met de naam Qboard voor de behuizing. Twee lagen hard HDF met daartussen een polymeer.
De twee harde lagen zorgen voor massa zodat de kast niet snel zal trillen, de elastische laag dempt alle overgebleven, ongewenste energie en zet die om in warmte. Qln gelooft niet in dunne wand behuizingen, wil massa aanbrengen. Staande golven in de kast zelf worden vermeden door het bovenste gedeelte te vormen als een trapezium.
Aan de achterkant van de kast vinden we WBT Nextgen terminals met zilver gecoate zuiver koperen kernen en een trompetvormige basreflex poort. Het cross-over is opgebouwd met inductievrije condensatoren voor de hoge tonen en papier-in-olie voor de lage tonen. Waar dat winst oplevert zijn vlakdraad spoelen geplaatst. Interne bedrading is gemaakt van massief koper, demping wordt gedaan met echte wol. Met outriggers, cones en onderzetter wordt de Prestige Three 954mm hoog en benodigd vloeroppervlak is 310x483mm.
Tot slot een paar technische gegevens die er toe doen. Rendement 87,5 dB over een bereik van 100Hz tot 10kHz. Impedantie nominaal 8 Ohm en vlak gehouden voor buizenversterkers. Gevraagde versterker vermogen ligt tussen 50 en 250 Watt. Het -3dB punt zou liggen op 28Hz. Afwerking van de kast is mat walnoot of wit, of hoogglans gelakt walnoot of wortelnoot. De prijs voor de Qln Prestige Three begint bij 9.500 euro per paar in matte uitvoering.
Plaatsing
Plaatsing van de Qln Prestige Three had even wat voeten in de aarde. Weg zijn mijn Townshend Podiums waar bijna elke speaker die hier langs komt mee wordt ontkoppeld van mijn zwevende houten vloer. De voetafdruk van de Prestige Three is gewoon te groot voor mijn type podium. Oorzaak het moeten gebruiken van de meegeleverde Qln outriggers en kunststof spikes. De luidspreker helt sterk naar achteren en dat vereist stabiliteit. De invloed van de vloer zal zeker een kleine rol spelen voor het eindresultaat, anderzijds is het wel de meest eerlijke opstelling.
Dan begint het schuiven. Te ver naar voren vanwege de reflexpoort aan de achterzijde geeft staande golven in de kamer. Te dicht op de muur te veel bas, dichter naar elkaar versmalt het stereobeeld, te ver indraaien idem. Verder uit elkaar en een geschikt compromis zoeken voor de afstand luidspreker-achtermuur is een must.
Uiteindelijk eindig ik met een heel mooi resultaat waarvoor het woord compromis de lading niet meer dekt. Het is geen compromis, het is een optimale opstelling waarbij het laag in balans is, midden en hoog wijd open gaan, het stereobeeld volledig loskomt en zeker niet meer gevangen blijft tussen de weergevers. Wie zich de moeite getroost om de Qln Prestige Three goed neer te zetten doet zichzelf en de weergevers een groot plezier.
Aansturing gaat aan de digitale kant met een Melco S100 switch en N10 opslag, Roon NUC, Auralic Aries G2.1 netwerkspeler en Metrum Acoustics Pavane DAC3. Analoog met een Audia Flight Strumento No.1 voorversterker en FLS 4 eindversterker. Stroomvoorziening wordt geschoond met een AudioQuest Niagara 5000. Kabels zijn AudioQuest (stroom en netwerk), Crystal Cable (stroom en luidsprekers) en Inakustik (interlinks).
Het hoge woord
Dagenlang kun je om de hete brei heen draaien, op enig moment moet je het bekennen. Datgene wat op je lippen brandt en waarvan je weet dat het een schok kan zijn. Namelijk het bekennen van het feit dat als je wilt weten wat voor kwaliteit de aanwezige Qln Prestige Three luidspreker biedt, je het beste “Moderato cantabile” van Anja Lechner en François Couturier kunt afspelen. Een combinatie van cello en vleugel in een geweldige opname die zowel de kwaliteit van de lage tonen weergave als het middengebied van de Qln alle eer aandoet. Slechts twee instrumenten, geplaatst in een stereobeeld dat doet vermoeden dat er geen luidsprekers zijn, wel twee muzikanten die hun uiterste best doen je hersens in het ootje te nemen.
Track voor track is betoverend fraai weergegeven in een weelderige ambiance, waarbij niet alleen de klankkleur en zuiverheid van de twee instrumenten een rol spelen, maar tevens de snelheid in de weergave, de detaillering en de plaatsing van de instrumenten in de ruimte. Ik weet al langer dat het een hoogstaande opname is, de Qln Prestige Three doet de oren nog wat verder openen en de ogen rollen van verbazing.
Terwijl de luidsprekers inmiddels meer dan een week staan te spelen is dit de echte eyeopener welke in één keer alle inventiviteit in dit systeem bloot weet te leggen. Ik heb ademloos de gehele cd laten spelen om daarna track één te herhalen en mijzelf in de arm te knijpen. Droom ik niet?
Beide voeten weer stevig op de grond voor volgende muziek, want met één opname kun je onmogelijk bepalen of alles goed gaat met de luidsprekers in mijn ruimte. Wat toch al lastig is, een huwelijk tussen luidspreker en akoestiek kan gedoemd zijn tot een echtscheiding of wie op tijd is, kan een huwelijk bijtijds afzeggen. Ook de Qln deed af en toe twijfelen of mijn luisterruimte wel de juiste is. De lage tonen leveren met veel basreflex luidsprekers problemen op die zich in een woonkamer lastig laten bestrijden. Dus luister je daar doorheen en probeer je een luidspreker te vinden die passend is. De Qln Prestige Three is gevoelig voor de akoestiek om hem heen. Laag kan met sommige muziek gaan opblazen. Wat veel te maken heeft met de opname en wat men heeft uitgespookt in de mix. Vandaar dat ik meestal begin met akoestisch gespeelde klassieke muziek. Want waar pop teveel kon drukken, doen de pedalen van een kerkorgel dat niet. Emmanuelle Dauvin bespeelt met haar handen viool, tegelijk met de voeten een orgel. En het diepe doorlopende laag van het orgel blaast dus helemaal niet op. De lage tonen reiken zover naar onder dat een subwoofer een overbodige luxe is met de Qln, voor zover we het hebben over een stereoweergave van muziek en niet over een totaal andere tak van sport, de home cinema opstelling waar andere eisen aan gesteld worden. Om eerlijk te zijn Dauvin verbaast net zoveel als Lechner daarnet. Wat een sublieme weergave is haalbaar met de Prestige Three.
Groter en kleiner
Nog een enkel klassiek werk, Hilary Hahn op viool met het Orchestre philharmonique de Radio France. Een vioolconcert gecomponeerd door Prokofjev wordt gespeeld, waarvan het Scherzo levendig is en met veel instrumenten wordt uitgebeeld. Breed neergezet in een ruim stereobeeld met veel diepte en hoogte. Zowel viool als blaasinstrumenten zijn bepalend voor de rijkdom aan klanken. Slagwerk zwelt soms aan tot een flinke proportie, de Prestige Three neemt moeiteloos zowel de meest zachte hordes als de crescendo’s. Muziek komt tot leven, grijpt je vast, neemt je mee op de reis van Hahn door de wereld van Prokofjev. Vanwege de hoge resolutie van de luidsprekers kun je zelfs de zachtst gespeelde noten blijven volgen, terwijl de dynamiek af toe doet grijpen naar de afstandsbediening om de buren te vriend te houden tijdens het Moderato. Zelfs met een luidspreker van deze kwaliteit is een compleet orkest eigenlijk niet in te blikken in een FLAC file om dan thuis te verwachten dat het als een echt orkest zal spelen. Maar, met dit compromis kan ik wel leven.
“Songs for the drunk and broken hearted” bevat een aantal akoestisch gespeelde stukken van de hand van Passenger. Een fijne afwisseling na de toch wel zware klassieke werken. Vaak wordt (terecht) aangegeven dat één man met één gitaar altijd wel lekker speelt. Op elk systeem. De truc is echter die ene artiest zo weer te geven dat je het gevoel hebt dat hij speciaal voor jou naar je huis is gekomen. Wat alles te maken heeft met afwezigheid van een hifi gevoel, afwezigheid van vervorming, aanwezigheid van een overtuigend stereobeeld, rust in de weergave en realisme in stem en gitaar. De Qln Prestige Three is daar allemaal een meester in. Het gemak waarmee de muziek speelt is het beste te kwalificeren als ‘bijzonder’.
De afwezigheid van storende factoren als dynamiek beperking, onzuiverheden in de opname en vervorming zijn een verademing. Track voor track lijkt voorbij te kabbelen als een rustig beekje, wie de moeite neemt te analyseren waarom het kabbelt zal al snel de kwaliteit van de weergever herkennen en beseffen dat hier een knap staaltje techniek staat te spelen. De wijze waarop de stem de ruimte in wordt geprojecteerd is misschien niet helemaal uniek voor Qln, maar het is slechts weinigen gegeven om virtueel een levend wezen te herscheppen in een luisterruimte. Vaker blijft het bij matige illusies van de werkelijkheid die de nodige fantasie vragen om de artiest bij de klanken te denken.
Oud en nieuw
Oudere opnames kunnen het een stereosysteem knap lastig maken. Muziek uit mijn jeugd was niet altijd even zuiver opgenomen en de oude luidsprekers uit die tijd, met kleurende kasten, slechte condensatoren in de filters en traag reagerende conussen verbloemden heel veel van de narigheid. 50 jaar later is aan het principe van een dynamische luidspreker weinig veranderd, aan de techniek en materiaalkeuze zoveel meer. Het waren KEF, Elipson en Bowers & Wilkins die in hun top systemen experimenteerden met fasegedrag, al ik ken geen luidspreker uit die tijd met een hellingshoek als de Qln om ervoor te zorgen dat tonen uit de tweeter exact gelijk aankomen met tonen van de woofer. Dus is het maar de vraag of een track als “Prisoner in disguise” van Linda Ronstadt met J.D. Souther enig plezier zal geven. Mijn vrees wordt deels waarheid, maar wat veel belangrijker is, is dat het plezier in luisteren naar deze twee mensen overeind blijft.
1975 was het jaar dat de lp uitkwam. Uithalen in de stemmen zijn daarom niet steeds even lekker om aan te horen, zodra het stemvolume iets teruggaat wordt het echt weer net zo mooi als in mijn jongenskamer met Thorens, Dynaco en Rogers Monitors. Of mooier, helaas is herinnering een vaag begrip als het om geluid gaat. MFSL heeft ooit de Ronstadt-lp in een remix uitgebracht op cd, daarvan is “Hey mister, that’s me upon the jukebox” een mooi voorbeeld. Extra laag toevoegen om het aanhoorbaar te maken op portable spelers, via oortjes en in de auto. Met een Qln hoor je gelijk dat artificiële laag dat er niet in thuis hoort. Daartegenover staat hoe fraai het achtergrondkoor zich achter Linda opstelt en hoe gemakkelijk de plaatsing in het stereobeeld gaat. Kortom, gewoon lekker genieten van de oude meuk.
Heel recent uitgebracht is het album “Wind and sun” van de Noors/Finse Sinikka Langeland. Vreemde muziek en zang in een taal waar ik niets van begrijp. Ze speelt op een kantele, een kleine harp die men in Finland gebruikt en op schoot past. Trompet, saxofoon, bas en drums spelen de door Jon Fosse mede gecomponeerde muziek. Vrij en losgemaakt van de weergevers staan instrumenten in de ruimte voor mij. Laat een zware trom zich roeren als fundament, zweven tonen richting de luisteraar. Zoals vaak op het ECM label in hoge kwaliteit vastgelegd zodat het niet kunnen verstaan van de teksten niet meer uitmaakt.
Voor mij en voor de Qln Prestige Three is Sinikka’s stem een extra instrument geworden. Lastig om dit goed te reproduceren met de uithalende trompet, het diepe laag en de ongepolijste stem, de Qln slaagt met vlag en wimpel. Heel bevredigend om naar te luisteren vanwege de geschapen sfeer, de zuivere klanken en de kleine percussie instrumenten die her en der opduiken in de ruimte. Sinikka’s roots liggen in Finnskogen, een bosrijk gebied tussen Noorwegen en Zweden. Qln is een Zweeds fabricaat, geassembleerd in Gotenburg, de Scan Speak drivers komen uit Denemarken, samen een mengelmoes uit Scandinavië die mij heel veel luisterplezier brengt. Dus al sluit ik de tekst bij dezen af, luisteren gaat nog uren door, eerst met Sinikka en daarna zien we wel verder. Nog een paar duizend albums op de server aanwezig om te herontdekken.
Slotakkoord
Je luistert en luistert, zoekt naar zoveel mogelijk soorten muziek. Oude bekenden die vaak als referentie gebruikt worden, afgewisseld met nieuw binnengehaalde muziek. Hoog volume, zachtjes, soms op de achtergrond, veelal zodanig afgesteld dat je lang en geconcentreerd kunt luisteren. Gedurende die tijd vorm je een oordeel, maar pas al de Qln Prestige Three de luisterruimte uit is, dan pas valt het kwartje en kom je tot het besef dat hier iets uitzonderlijks heeft staan spelen. Qln weet opvallend goed te verhullen welke kwaliteit in de Prestige Three schuilt, door domweg niets verkeerd te doen. Niet de aandacht te trekken, niet te storen of te overdrijven. Door gewoon te doen wat elke topklasse weergever zou moeten doen: op een natuurlijke en ongekleurde wijze muziek, zang en spraak reproduceren. Dat de Prestige Three dat ook nog eens doet met een formidabel herschapen stereobeeld en gul is in het prijsgeven van details is dan geen verrassing meer. Terwijl ik zelf toch echt geen simpele weergevers gebruik viel er even een gat na het weghalen van de Qln’s.
Is alles koek en ei? Ja, als je de tijd neemt om de Qln Prestige Three correct op te stellen. In de perfect verzorgde Engelse handleiding staan een aantal tips, thuis schuiven en proberen blijft een belangrijk punt. De poort in de Prestige Three maakt dat de akoestiek een behoorlijk woordje gaat meespreken, zorgt er aan de andere kant voor dat een subwoofer nauwelijks winst zal geven. Voor veel muziek zal de afstemming van de poortfrequentie geen probleem zijn, popmuziek, filmmuziek en sommige jazz maakt dat in de hoeken van de kamer het laag kan gaan opbollen. Een lichte vorm van vliesdemping in de poort lost zo’n probleem vaak eenvoudig op. Koek en ei is bereikbaar voor wie even wat moeite doet met plaatsing. In dat opzicht is de Qln Prestige Three niet anders dan veel systemen in de hogere klasse. Met die woorden sluit ik af, echter niet voordat ik de Qln Prestige Three een pakket veren in de poort steek. Een schitterende weergever die veel te lang aan ons Nederlandse oor onttrokken is gebleven. Van harte aanbevolen voor elk serieus audiosysteem van hoge kwaliteit.
Qln Prestige Three
Vanaf 9.500 euro in mat walnoot fineer of mat wit | cityaudiotrade.com
Hoogglans gelakt walnoot 10.450 euro per paar
Hoogglans gelakt wortelnoothout 12.550 euro per paar
Beoordeling 5 / 5
