Hoewel ik door de band genomen heel tevreden ben met mijn familieleden is er toch een minpuntje te noemen dat zowel de eigen- als de schoonfamilie betreft. Ze hebben de verkeerde achternamen. Waarmee ik maar wil zeggen dat het erg leuk zou zijn als mijn vader of schoonvader Croesus zou heten. Zo zou schoonpa de gulle geste kunnen doen mij als zijn schoonzoon in de vorm van een extra bruidsschat een Apogee converter te geven. Zomaar omdat ik goed voor zijn dochter zorg. Ook mijn eigen vader gaat dit soort kadootjes te ver en daarom stap ik na ruim twee weken tijdelijke rijkdom terug op het niveau van mijn bescheiden stereo setup. Met pijn in het hart nam ik afscheid van een voor mij onbetaalbaar apparaat dat alle verwachtingen overtrof. Als ik als de Staatsloterij win koop ik er één. Maar laat ik niet vooruit lopen op de conclusie en u eerst trachten te boeien met mijn epistel.

 

PSX-100SE

De Apogee PSX-100SE a/d en d/a converter uit deze recensie is onderdeel van het aanbod van Apogee voor analoog naar digitaal en digitaal naar analoog converters voor professionele toepassingen. De aanleiding dat ik hem als muziekliefhebber thuis kreeg is de onlangs geschreven recensie over de Apogee Wyde-Eye kabel. Importeur TM Audio leek het een leuk idee als ik ook eens zou beschrijven wat mijn ervaring is met dit brok techniek. Al maak ik geen eigen opnames en beperk ik mij tot het afspelen van muziekdragers. In feite zijn in de kast van de PSX-100SE twee verschillende apparaten gemonteerd. In de eerste plaats is er de d/a converter die werkt met een maximale resolutie van 24 bit bij een sample rate van 96 kHz. Ingangen zijn er voor S/PDIF cinch, optical en twee maal AES/EBU. Twee XLR bussen vormen de uitgang voor het analoge signaal, in cinch is niet voorzien. Het andere apparaat is een a/d converter die een analoog ingangssignaal omzet naar een digitaal signaal. De ingang wederom uitgevoerd in XLR en de uitgang is twee maal AES/EBU naast S/PDIF optical en cinch. Toegevoegd aan deze vele aansluitingen een DB-25 connector voor speciale toepassingen en een AUX uitgang om meetapparatuur aan te sluiten. Tenslotte een ingang voor extern kloksignaal. En een soortgelijke BNC uitgang om de PSX-100SE als master clock te laten werken in een digitale omgeving. De aanduiding SE heeft betrekking op het analoge uitgangscircuit dat ten opzichte van de standaard PSX-100 sterk verbeterd is. Een verbetering die een bevriende relatie uit de studio wereld staafde.

De Apogee kent nogal wat mogelijkheden die thuis niet of nauwelijks gebruikt zullen worden als u geen eigen microfoon opnames maakt. Toch kunnen die opties deels zeer interessant zijn zoals ik u later aan zal tonen. Laten we eerst eens kijken hoe je een PSX-100SE aansluit. De meest gebruikte mode is de Confidence Monitor Mode. In deze stand zijn de a/d en de d/a converter gescheiden van elkaar. Een analoog signaal aan de ingang wordt omgezet naar een digitaal signaal dat opgenomen kan worden op een digitale recorder of een harddisk. Om het opgenomen signaal te monitoren gaat het terug naar de Apogee en de d/a converter sluit u aan op versterkers en luidsprekers. Voor wie vroeger met bandrecorders werkte voelt zich wel thuis met deze stand. De tweede optie is de Analog Monitor Mode. Het analoge ingangssignaal wordt omgezet naar een digitaal signaal en dat signaal is beschikbaar op alle digitale uitgangen. Daarnaast wordt het direct omgezet in een analoog signaal waardoor het mogelijk is om het resultaat te beluisteren. Dit maal niet via tape of harddisk maar rechtstreeks. Tenslotte bestaat de Digital Copy Mode. Hier wordt een aan de input aangeboden digitaal signaal gedistribueerd naar elke digitale uitgang en is via de analoge uitgang beschikbaar om af te luisteren. Deze stand gebruikt men voor formaat conversies in bit rate of sample frequentie.

Ik weet dat het gros van u nu denkt wat moet ik met al die opties en die drie standen? Dat dacht ik ook tot in een ingeving kreeg die de ogen opende. Stel u hebt het nodige geïnvesteerd in een systeem waarbij de bron bestaat uit een hoogwaardige cd loopwerk met d/a converter en een hoogwaardige draaitafel combinatie. U investeert tevens in een room correction system van bijvoorbeeld TacT. Een degelijk correctie systeem werkt volledig in een digitaal domein. Er is dus een digitaal signaal nodig aan de ingang. Een cd loopwerk biedt u een dergelijk signaal. Een platenspeler niet. Uw room correctie systeem is dus uitsluitend bruikbaar voor de cd. Jammer, ware het niet dat een a/d converter hier uitkomst kan brengen. Maak van uw platenspeler een digitale bron. Ik weet het voor velen onder u is de gedachte een gruwel, maar bedenk dat room correctie zo’n enorm positieve invloed kan hebben op het eindresultaat, dat de nadelen en minimale verliezen van a/d en d/a conversie in het niet vallen. De keten kan er dan als volgt uitzien: van platenspeler naar phono versterker. Die wordt aangesloten op de voorversterker (net als een tuner etc), Van daar gaat de tape out naar de analoge ingang van de PSX-100SE. Het digitale signaal stuurt de TacT aan, wordt bewerkt en gaat voor uw luisterruimte gecorrigeerd terug naar de PSX-100SE. Daar zorgt de d/a conversie dat het signaal geschikt is voor de tape in van de voorversterker en de rest van de keten kent u. Op die manier is room correctie beschikbaar voor elke analoge en digitale bron in uw eigen systeem. Dat u dan ook nog kunt spelen met de bit en sample rate is leuk, maar heeft geen direct nut.

Een paar dingen aan de Apogee zijn het vermelden nog waard. Hierboven schreef ik dat er een in- en uitgang beschikbaar zijn voor kloksignaal. Binnen het digitale domein is tijd uitermate belangrijk. Afwijkingen in tijd nemen wij waar als jitter. In een studio is het daarom van belang dat alle digitale apparaten als recorders en converters exact geklokt worden vanuit een enkele bron. Aardvark brengt daar heel dure apparaten voor op de markt. Het kloksignaal wordt vanuit de Aardvark gedistribueerd. In een eenvoudiger opstelling kan de PSX-100SE als bron voor het kloksignaal dienen. Terug vertaald naar onze woning zou het ideaal zijn als een zuiver kloksignaal ter beschikking zou staan om ons loopwerk te voeden. Nu zien we dat een loopwerk een klok heeft en een converter. Die kunnen (sterker nog zullen) niet synchroon te krijgen zijn. CEC, Northstar en de nieuwste Teac hebben daar een oplossing voor, het data signaal en het kloksignaal gaan separaat over kabels van het loopwerk naar de dac. En dat hoor je erg goed. Wat zou het schitterend zijn om elke digitaal apparaat ook voor thuis uit te rusten met zo’n optie. Ik weet zeker dat als mijn loopwerk zou kunnen werken met een externe klok, of dat ik het signaal van de Trichord klok naar de dac kon voeren, ik winst zou hebben met het uiteindelijke geluid. Eén klok zou de Monarchy anti jitter box direct overbodig maken. Een ander belangrijk aspect aan de Apogee a/d conversie is het UV22HR proces. UV22HR decoding zorgt ervoor dat een 16-bit signaal zoals dat op een gewone cd wordt opgenomen beter klinkt dan een niet gecodeerd signaal. In het kort komt het proces neer op een vorm van dithering die zich gedraagt als de white noise karakteristiek van een analoge recorder. Het hoog wordt rond de 22 kHz extra aangezet om de verliezen in de filtering van de dac te beperken. Het lijkt wel wat op Legato Link maar is vele malen geavanceerder. Alleen belangrijk voor wie eigen opnames maakt en die tot 16 bit wil reduceren. Apogee claimt dat in de USA 80% van de opnames op 16-bit UV22 gecodeerd is. Het voert te ver nog meer opties aan te voeren als Apogee Bit Splitting en MDM channel multiplication. Op de site van Apogee staat de complete handleiding van de PSX-100SE in PDF formaat voor geïnteresseerden. Wie in een opname studio werkt zal de mogelijkheden ongetwijfeld gebruiken, mij gaat het voor thuis veel te ver.