Een groep consumenten stelt er prijs op om verschillende functionaliteiten in één enkel apparaat te zien. Het Engelse kwaliteitsmerk Leema Acoustics komt daaraan tegemoet door slimme analoge en digitale functies te combineren in de Leema Quasar streamer, versterker en dac. Feitelijk het hart van een modern audiosysteem waar alleen bronnen, broncomponenten en allerlei devices op aangesloten kunnen worden om de content hoorbaar te maken.
Leema Quasar
Leema volgt met de Quasar een eigen architectuur met een combinatie van functionaliteiten die elders in de markt moeilijk te vinden is. De Quasar is feitelijk een geïntegreerde versterker met analoge gebalanceerde en ongebalanceerde ingangen en een analoge pre/line out. Vervolgens heeft deze Leema een ingebouwde dac. Drie optische en drie coaxiale ingangen kunnen digitale signalen ontvangen van allerlei randapparatuur. De dac beschikt ook over een USB-B socket en een USB-A socket. Met de laatste kunnen USB-bronnen (flashdrives, USB-sticks en USB-drives) aangesloten worden. De USB-B socket is bedoeld om aansluiting te maken met computers. Vanuit de computer kunnen dan bestanden afgespeeld worden via deze Leema dac. Voor Windows is een driver te vinden op de Leema-site. Mac en Linux hebben geen driver nodig. In principe bepaalt de computer de snelheid van de audio stream die via USB naar de converter gaat. Dat is niet ideaal, want dat kan veel jitter en dus vervorming geven. Een betere oplossing bestaat uit een dac die zelf de data output speed vanuit de computer regelt. Zo’n oplossing is gekozen in de Quasar, die via de USB 2.0 high speed mode de snelheid van de data stream aan kan passen. De Quasar wordt dus de busmaster. Deze vorm van communicatie heet ‘asynchronous transfer’ en biedt een hogere audio-kwaliteit dan isochronous, interrupt, control of bulk transfer (de laatste is alleen voor harddrives). In ieder geval levert zo’n USB-verbinding tussen computer en dac een betere geluidskwaliteit op dan een netwerkverbinding tussen een dac en een bron (streaming).
Als je de audiokwaliteit via netwerken wilt verbeteren, dan komt er het een en ander kijken, maar dat is buiten het bereik van de consument. Je hebt dan een Ethernet Layer 3 protocol nodig, zoals bij Dante. Dat biedt een hele lage latency en QoS over het subnet dat dedicated is voor audio. Maar, dan heb je alleen in-house oplossingen voor het netwerk. Bijvoorbeeld tussen zo’n dac en een ander DNLA-device. DNLA maakt dat die apparaten gegevens uit kunnen wisselen. Airplay is een concurrent, maar van erg beperkte omvang. Het sluit aan bij het Apple-idee om vooral eigen standaarden te bedenken, die met niets anders compatible zijn. Dat geldt zelfs voor de aansluiting van een netvoeding. UPnP is één van de publieke standaarden binnen DNLA, die onder andere maakt dat een DNLA-device andere devices op het netwerk herkent. De streamer kent trouwens ook het Spotify Connect protocol.
Leema: meer verrassingen
Leema heeft méér verrassingen in de Quasar gebouwd. Namelijk een Streamer Module. Deze is eigenlijk autonoom van de rest van de Quasar, behalve dat de audio-output via de Quasar naar de aangesloten luidsprekers kan worden gestuurd. Dat maakt dat iemand gewoon naar de Quasar kan luisteren via de analoge ingangen, de digitale ingangen of de USB. Tegelijkertijd kan een andere persoon de streamer gebruiken (die via de MCONTROL-app of MCONTROL HD-app wordt bediend) en het geluid via die app re-directen naar een device met afspeelmogelijkheden en compatible met UPnP. Dat kan een mobiele telefoon zijn met headphones, maar ook van die actieve luidsprekers die bedraad of via WiFi aan het netwerk hangen. Om te kiezen heeft de app rechts onderin een button ‘play to’. De streamer kan ook simultaan dezelfde content sturen naar meerdere devices tegelijk. Met de app is namelijk een groep te maken. Wat niet kan, is verschillende content naar individuele devices sturen. Als dat zou kunnen, dan is de Quasar een ideaal centrum voor een multiroom-systeem. Samen met een applicatie voor Windows of macOS zou een soort ‘holy grail’ bereikt zijn.
De MCONTROL-app heeft een volumeregeling. Die werkt alleen voor de aangesloten devices buiten de Quasar om. Het volume van de Quasar kan alleen bediend worden via het frontpaneel of via de meegeleverde afstandsbediening. Dat is logisch. Als zowel de streamer als de Quasar tegelijkertijd worden gebruikt dan zou, als iemand het volume via de app omhoog draait, de versterkers in de Quasar meteen meegaan. Meestal geen plezierige ervaring voor degene die dan naar een cd’tje zit te luisteren via de op de Quasar aangesloten luidsprekers.
De Quasar (streamer en dac) speelt vrijwel alle file-formats af tot en met 24bit/192 kHz. Er is geen support voor DSD. De ingebouwde versterker levert 180 Watt per kanaal (8 Ohm). De bouwkwaliteit is van een zeer hoog niveau. Het apparaat weegt dan ook een coole 17 kg. Dat is best opmerkelijk voor een relatief laag component met standaard 43 cm breedte. Via Bluetooth kan muziek gestreamd worden vanuit allerlei (portable) devices. De Quasar heeft WiFi aan boord. Aansluiting op een netwerk gaat dus via WiFi of via een vaste Ethernet-verbinding. De laatste heeft uiteraard de voorkeur.
App’en en luisteren
Het eerste, enigszins problematische, experiment was om de geluidskwaliteit van de ingebouwde versterker vast te stellen. Een professioneel cd-loopwerk, met ingebouwde dac, werd derhalve via de analoge XLR-verbinding aangesloten op de Quasar. De tweede aansluiting was digitaal via de coaxiale aansluitingen. Via analoog klinkt de Quasar net iets beter. Maar, wordt dat verschil veroorzaakt door de kabels tussen de speler en de Quasar? Of is de in de speler gebouwde dac net iets beter dan de dac in de Quasar?
Hoe kun je vervolgens wél testen of de ingebouwde dac in de Quasar het signaal wel/niet aantast in vergelijking met een direct analoog signaal naar de pre- en poweramp in de Quasar? Als je hetzelfde bron-muzieksignaal wilt beluisteren via de Quasar, dan moet je daar een digitale en een analoge versie van hebben. Als de bron analoog is, moet je een digitale versie maken. Dat gaat altijd via een converter. Als de bron digitaal is, dan moet daarvan een analoge versie worden gemaakt en dat gaat ook via een converter. In beide gevallen is er dus een analoge en digitale versie. Afhankelijk van het bronsignaal is één van beide versies altijd via een converter gemaakt. Die heeft invloed op het signaal. Feitelijk zijn beide signalen (analoog en digitaal) dus niet van eenzelfde soort orde. Dat maakt het erg lastig om het analoge pad binnen de Quasar en het digitale pad met elkaar te vergelijken. Misschien is het nodig om een schreeuwtherapie te gaan volgen om van dit soort onderzoeksfutiliteiten af te raken, maar in het kader van een eerlijke luisterimpressie kan zoiets je van de straat houden.
Leema Quasar - de streamer
De streamer wordt dus via de genoemde app bediend en biedt een aantal mogelijkheden. De ‘Library-page’ van de streamer app biedt drie belangrijke groepen waar muziek te halen is. Onder het Internet-label vallen een aantal bekende onlinediensten, zoals TIDAL en Deezer. Onder vTuner zijn veel internet radiostations bereikbaar. Het Cloud-label wijst naar Dropbox en OneDrive. Voor beide zijn accounts aan te maken, waarna muziek bewaard kan worden binnen deze cloud-facilities. Er kan dan muziek uit de cloud worden gedraaid. Feitelijk dus MaaS (Music as a Service). Het Local Server-label staat voor alle DNLA-devices die op het home-network te vinden zijn. Ook de Quasar zelf verschijnt daar als ‘LEEMA STREAMER SERVER’. Daarmee is muziek af te spelen die via de USB A-type poort beschikbaar is (USB-drives en flash-drives). Alle andere devices rondom de luisterruimte waarop muziek te vinden is, zoals smartphones, laptops, pc’s, NAS-devices en andere music-servers verschijnen ook in het menu. Binnen no-time vond de app zo’n twintig bronnen met muziek op het lokale netwerk, dat zich overigens ook naar buiten de stad beweegt langs de andere luisterruimten die in gebruik zijn.
Luisteren
Het bezig zijn met moderne hifi heeft toch wel een heel ander karakter gekregen. In de jaren zeventig en tachtig sleepte je op zaterdagmiddag wat dozen naar huis met een versterker, twee luidsprekers en een draaitafel. Monsterkabeltje ertussen en het werkte meteen. Zo’n setje paste toen in het obligate audiorack, zijnde de materialisatie van superioriteit waarvan een overbemeten vorm recht gaf op een plaats bovenaan de roedel van mede-audiofielen. In die jaren kon je ook nog scoren met enkele tientallen meters elpees ergens in een kast. Nu moet je het doen met een overdosis terabytes, maar dat maakt weinig indruk. De hifi-hobby is verworden tot het werk dat een gemiddelde systeembeheerder bij een bank uitvoert. Netwerken bouwen, netwerken configureren, routers installeren, een IP-plan maken, audio-componenten configureren, drivers downloaden, updates uitvoeren en allerlei vervelende problemen met software en apps oplossen waarvan fabrikanten altijd denken dat het gewoon werkt. Audio is gewoon IT geworden. Producenten van audio-apparatuur zullen verdwijnen, behalve de bouwers van luidsprekers. De rest van wat nodig is voor een systeem wordt straks standaard geleverd in routers van KPN en Ziggo. Klasse-D schakelingen en streamers zitten gewoon in de eerste de beste WiFi-spot of in elk device dat straks hoort binnen de familie van IoT (Internet of Things). Denk even aan een intelligente vaatwasser met ingebouwde streamer, ripper, multiroom-functionaliteit en een iOS-app als remote-control.
In ieder geval maken die moderne apparaten nog muziek. De Leema Quasar excelleert via de aangesloten luidsprekers. Lang geleden maakte Leema een smashing entree met de gigantische Altair mono-blokken. Die bivakkeerden hier zo’n vijf jaar geleden enige tijd in de luisterruimte ten behoeve van een review. Subtiliteit, detaillering, dynamics en een enorme drive maakten onderdeel uit van de wierook die deze versterkers kwalificeerden. Met de Quasar is het niet anders. Het eerste dat opviel was de enorme subtiliteit en detaillering waarmee de soundstage werd getekend. Daarnaast is er een enorme drive en power over het hele frequentiegebied. De Quasar klinkt erg neutraal en geeft daarmee ruimte aan de echte klank van stemmen en instrumenten, zoals deze op een medium staan geregistreerd.
‘Elegy’, zijnde de nieuwste release van trptk, blinkt uit door de zeer natuurlijke en haast ‘analoge’ klank van de instrumenten. Die klank wordt zeer natuurlijk en authentiek door de Quasar weergegeven. Second best in geluidskwaliteit zijn de signalen die binnenkomen via de USB-aansluitingen. Ook de streamer klinkt goed. Zeker als het signaal via het interne netwerk komt en er niet teveel andere traffic op de CAT7-verbindingen aanwezig is. Daarnaast is deze Leema erg gebruiksvriendelijk. Het is haast plug & play. Uiteraard nog een beetje méér ‘play’ voor wie de netwerksettings moet inregelen als de WiFi wordt gebruikt of als er toegang moet worden verkregen tot clouds en/of online muziekdiensten.
Conclusie
De zeer gebruiksvriendelijke en voortreffelijk klinkende Leema Quasar is een combinatie van een integrated amplifier, een dac en een streamer. De streamer en de versterker kunnen eventueel los van elkaar functioneren. De streamer stuurt in dat geval content naar op het netwerk aanwezige UPnP-devices. In een gekoppelde configuratie kan de output van de streamer naar de versterker worden gestuurd en via luidsprekers hoorbaar worden. De Leema is een voorbeeld van een modern apparaat waarin een zinvolle combinatie te vinden is van analoge en digitale functionaliteiten.
Het apparaat hoort thuis bij de consument die specifiek zoekt naar zulke functionaliteit en daar geen drie of meerdere separate apparaten voor wil hebben. De geluidskwaliteit en de verschillende functies komen in een kwalitatief zeer goed gebouwd apparaat, dat vrijwel alles biedt dat een huidige consument aan digitale functies in huis zou willen hebben.
Leema Quasar
Adviesprijs 4.100 euro
Monitor Audio Nederland
www.monitoraudionederland.nl
