De laatste jaren hebben we een flink aantal buitenlandse audio shows bezocht en daar zagen we ze – houten blokjes van zo’n 5 bij 5 centimeter met daarop een glimmend kelkje. Ze lijken wat op miniatuur uitvoeringen van de Tibetaanse of Japanse klankschalen. Van dichtbij blijkt er op het houten blokje “Acoustic System” en “Made in France” op te staan. Het doel van de blokjes met de kelkjes is de akoestische eigenschappen van de kamer waar ze in geplaatst zijn, te verbeteren. Nu klonken zowat al de kamers waar we ze zagen goed. Is dit toeval?
Pas op de Parijse audioshow eind vorig jaar hadden we de gelegenheid om verder kennis te maken met de Acoustic System resonatoren zoals ze heten. De man achter Acoustic System, Franck Tchang was daar ook aanwezig en had een eigen demonstratieruimte. Deze ruimte was een van de minst ‘audiofiele’. Met een asymmetrisch geplaatste ingang en heel veel glas zou je een niet echt optimaal geluid verwachten. Het audio systeem was ook nog eens helemaal links in de kamer opgesteld zodat er ook geen sprake was van een gelijkmatige geluidsverdeling. Het geheel stond gewoon uit het lood. Franck Tchang heeft juist bewust voor deze kamer en opstelling gekozen. En toch was het geluid in de kamer dat werd geproduceerd met een dCS front-end, Karan versterkers en Franck’s eigen merk luidsprekers zeer muzikaal, luchtig en rijk gedetaileerd. Achter het audio meubel en op diverse plaatsen in de ruimte – ook op de ruiten – glommen de kelkjes de luisteraars tegemoet.
Tijdens de demonstratie draaide Franck veel gitaarwerk, van flamenco tot blues-rock. Franck kwam naast ons zitten toen het duidelijk werd dat de muziek een ‘klik’ bij ons gaf. Hij ging helemaal op in de muziek en de lach op zijn gezicht sprak boekdelen. Ergens bij het derde of vierde nummer stond hij op en liep naar de rechterzijwand. Hij deed daar iets en plots werden we als het ware in het geluidsbeeld gezogen. Alsof we ineens op de rand van het podium zaten en het geluid van de monitors meekregen. Wat is dit nu weer? Toen plaatste Franck, zoals we ons nu realiseerden, de resonator weer terug op zijn plek op de rechterzijwand, en we zaten weer op onze oorspronkelijke luisterplek. Met deze demonstratie was het direct duidelijk. We moesten meer weten van deze resonatoren en hun maker. We maakten dus een afspraak met Franck om hem in zijn studio in Parijs op te zoeken. Weer een goed excuus om naar Parijs te gaan.
Ons menselijk gehoor is heel bijzonder in de manier waarop het werkt. In een kleine ruimte voegen vroege reflecties van de muren, de vloer en het plafond zich heel snel bij het directe geluid dat – in het geval van audio reproductie – van de luidsprekers afstraalt. In een grotere ruimte komen de reflecties wat later aan bij onze oren. De propagatietijd is langer. De vroege reflecties zijn belangrijke aanwijzingen voor ons gehoor en staan onze mogelijkheid om vast te stellen waar het originele geluid exact vandaan komt niet in de weg. Deze eigenschap wordt ook wel het Haas effect of het precedent effect genoemd. Wanneer het aantal reflecties toeneemt ervaart de luisteraar dat als een indikking totdat de reflecties helemaal in elkaar overgaan. Eenmaal geheel in elkaar overgegaan is er geen sprake meer van reflecties maar van een enkelvoudig akoestisch galmveld dat de luisteraar helemaal omvat. Dit geheel omvattende veld vertelt ons in wat voor een ruimte we ons bevinden. Naast deze ruimtelijke informatie kunnen we uit het veld ook andere informatie opmaken zoals tijdsbepalingen en gegevens over de klankkleur.
Gewapend met de informatie over direct en gereflecteerd geluid en de invloed die ze hebben op onze waarneming, laten we Franck Tchang er eens bij betrekken of eigenlijk zijn patent aanvraag voor de akoestische resonatoren. Het Franse patentbureau levert de benodigde informatie. Het kelkje dat de resonator vormt is los verbonden met het houten blokje door middel van een zilveren driepootje. Hierna wordt het geheel in de nabijheid van een geluidsbron – lees luidspreker – gebracht. Geluidsgolven die de luidspreker uitzendt slaan het kelkje aan wat op zijn beurt gaat resoneren. Afhankelijk van de grootte van het kelkje en de dichtheid van het gebruikte materiaal zal het reageren op een specifieke door de luidspreker afgegeven frequentie. Het kelkje komt een beetje overeen met een stemvork. De luisteraar reageert op het resoneren en ervaart een vergrote afbeelding van het geluid dat ook meer verdicht is.
Uit de patentaanvraag blijkt dat naast de dichtheid van het gebruikte materiaal, de legering, ook de maten van de kelk belangrijk zijn. De hoogte en diameter bepalen het soort effect en de sterkte van het waargenomen effect. Dus, de resonatoren worden aangeslagen door de akoestische geluidsgolven in de kamer. Hierdoor gaan ze meetrillen, resoneren, op een bepaalde frequentie afhankelijk van de gekozen grootte en het gebruikte materiaal. De resonantie frequenties van de kelkjes liggen vrij hoog en dus zullen de door de kelkjes afgegeven frequenties in het gebied van de overtonen liggen. Daarbij en van belang is het feit dat de afgegeven frequenties, geluidsgolven, later bij de luisteraar aankomen dan de geluidsgolven die de kelkjes aan het resoneren brengen. Ze komen gelijk aan met de vroege reflecties maar worden door ons gehoor toch als afkomstig van een bron beschouwd.
