Het vervaardigen van een luidspreker is voor Linn een kunst op zich geworden, waarbij innovatieve techniek is gecombineerd met Cloud-connectiviteit. Toegang tot het web niet alleen gebruikt voor het streamen van muziek, zelfs voor het opzetten van een perfect afgestemd systeem. Waar het gros van de luidsprekerfabrikanten niet verder komt dan een behuizing, scheidingsfilter en drivers, gebruikt Linn in de Akudorik luidsprekerstands zijn Dynamik voedingen, Exakt link, een digitaal cross-over, Katalyst DAC en Chakra Aktiv versterkers. Terwijl de Akudorik behuizing met monitor afmeting een 4-weg systeem past. Kortom, er is veel te vertellen over de Linn benadering voor het weergeven van muziek.
Linn Exakt Akudorik
Het is voor het eerst in vele jaren reviews schrijven dat ik geen keuze kan maken waar te beginnen met het beschrijven van de uitgebreide techniek in het Exakt Akudorik luidsprekersysteem. Is de luidsprekerstand met alle elektronica het meest belangrijk, of toch de ongewone opstelling van de drivers? Laat ik maar bij het aansluiten beginnen, de Exakt technologie in de stands.
Exakt wordt gebruikt door Linn om digitaal muzieksignaal en andere informatie over te brengen van de Hub naar de actieve weergevers. Tot acht kanalen zijn tegelijk overdraagbaar op 24 bit met een sample rate van 192kHz. De timing tussen de luidsprekers is daarbij van groot belang, net als het ontbreken van jitter. De variatie in timing tussen luidsprekers onderling is maximaal 25,4 picoseconden, de tijd die geluid nodig heeft om 0,000009mm af te leggen.
De Hub, verbonden met de stands over de Exakt Link, is het brein met streamingmogelijkheden voor muziekdiensten, internetradio, DNLA en/of Roon voor uw eigen muziekcollectie, analoge en digitale bronnen. Alle bronnen worden digitaal overgedragen aan de actieve luidsprekers, de analoge signalen worden daarvoor eerst omgezet naar digitaal, zelfs als ze van een Linn LP12 afkomstig zouden zijn. Op de Hub kiest u de bron, regelt u het volume en met de hub communiceert u voor de roomcorrectie en alle andere zaken. Bij het Akudorik systeem hoort eigenlijk een Akurate System Hub te staan, Concerto Audio leende mij een Klimax System Hub uit, welke op een hoger niveau presteert zonder functioneel af te wijken. De Hub heeft in/uitgangen voor ethernet, Toslink, S/PDIF, HDMI, analoog XLR en RCA. De Hub laat zich besturen met de eigen Linn App’s of met Roon. Al is het geen ethernet protocol, de door de Exakt Link gebruikte kabels zijn wel ethernet kabels met RJ45 connectoren. Ruim verkrijgbaar in elke kwaliteit die u wenst.
Vanuit de Hub gaat naar elke Akudorik zo’n kabel en noodzakelijk is per actieve speaker een netsnoer voor de Linn Dynamik voeding. In de voet van de Akudorik stand zijn twee Exakt Link aansluitingen beschikbaar, daarmee mag je de stands ook onderling koppelen met één kabeltje naar de Hub. In de software geef je aan welke stand links staat en welke rechts. De stand bevat alle elektronica om de drivers aan te kunnen sturen. Het signaal volgt zijn weg door een digitaal cross-over naar een Katalyst DAC, om te eindigen in één van de vier dedicated eindversterkers. Het signaal blijft dus digitaal tot aan de DAC, terwijl de versterkers als enige analoog werken. Dat voorkomt de gebruikelijke vervorming in passieve scheidingsfilters, schept mogelijkheden voor DSP en het extra snoepje dat ik nooit eerder zag dan bij Linn.
Vooralsnog eerst terug naar de DAC, die werkt op basis van AKM converters. De vierde generatie DAC’s die in veel Linn systemen aanwezig zijn, heel misschien te zijner tijd wel vervangen zullen worden door de Organik DAC, zoals al beschikbaar in de onlangs beschreven Klimax DSM 2021. Dat wordt dan een door een Linn dealer in te bouwen upgrade. Linn zorgt dat alle apparatuur altijd de in de toekomst beschikbare technologie kan blijven volgen. Vanaf de DAC gaat het signaal in de stand naar een viertal Chakra versterkers van elk 100 Watt. Passen de meeste actieve luidsprekers over het algemeen verschillende vermogens toe, 250 Watt bas, 100 Watt midden, 50 Watt tweeter, Linn wil en eist een absolute consistentie in de versterking en in de luidspreker. Vandaar 4x100 Watt. De elektronica in de stand is volledig ontkoppeld van de stand zelf, daarmee van de trillingen die de luidspreker door kan geven aan de Akudorik stand.
De stabiliteit van Linn
De absolute consistentie is het snoepje dat ik eerder noemde. Bij het opstellen van het Akudorik systeem moet in de installatie software (in mijn geval een programma op een Windows PC) worden aangemeld welk serienummer luidspreker op welke stand komt te staan. Via uw LAN en het WAN wordt uit de Cloud opgehaald wat de meting bij Linn aangaf voor het specifieke serienummer. Immers, elke luidspreker, hoe zorgvuldig die ook is gemaakt, kent kleine afwijkingen van de referentie. In fase, in magnitude. Linn slaat de meting op in de Cloud.
Na het ophalen van de gegevens start een berekening en wordt met DSP elke afwijking gecorrigeerd, tot de afspiegeling van het referentiemodel in uw luisterruimte staat. Koppeling van stand en luidspreker gaat met een 8-polige connector, onzichtbaar omdat de aansluiting aan de onderzijde van de monitor zit. Geen jumpers, geen ontsierende kabeltjes. Als extra is er via Space Optimisation de mogelijkheid om uw luisterruimte in het systeem te beschrijven. Hoe zijn uw muren, waar zit glas, waar staan de luidsprekers, waar is de luisterpositie, wat zijn de afmetingen van de ruimte, genoeg informatie om in DSP staande golven te onderdrukken.
Het gebruik van het Linn Space Optimisation programma laat toe dat de luidsprekers neergezet worden op de meest praktische plaats in de luisterruimte, in plaats van ergens in de weg te staan vanwege de akoestische eisen. Een zeer effectief programma, dat niet het signaal zover aanpast dat er sprake is van roomcorrectie à la Lyngdorf, Trinnov of Dirac, maar het wel mogelijk maakt van de Akudorik zonder problemen optimaal te genieten. Zelfs in een kleine ruimte, waar ondergetekende gretig gebruik van maakte met een zeer goed eindresultaat.
De software heeft alle aanpassingen gedaan, maar wat zit er dan nog in de monitor? Welnu, het is een 4-weg basreflexsysteem met een grote poort aan de achterzijde. In een kast opgebouwd uit MDF en berkenmultiplex. Verkrijgbaar in 200 kleuren hoogglans afwerking of in diverse fineersoorten. Voor de lage tonen wordt een 6,5 inch woofer gebruikt met een gecoate papierconus. Een gegoten aluminium frame, dat deels als een omgekeerde, grote druppel voor de woofer hangt, bevat drie units. Een half inch supertweeter, een één inch tweeter en een drie inch middentoon driver. Direct gekoppeld aan hun eigen eindversterker per unit.
De zware voet waar de stand op rust, is 30cm breed en 39cm diep. De monitor zelf is op het breedste punt 23cm, is inclusief de kap voor de middentoon driver 33cm diep en 35cm hoog. Samen zijn stand en monitor ongeveer 97cm hoog, afhankelijk van hoever de spikes worden uitgedraaid. Alle aansluitingen zitten aan de onderkant van de stand, dus geen ontsierende kabels die omhoog lopen achter de speakers. De prijs voor een compleet Akudorik System, bestaande uit een Akurate hub, de stands en de Akudorik speakers, is in een standaard uitvoering 24.500 euro. Wie de Akudorik stands en speakers liever combineert met een andere Hub is 21.220 euro kwijt. Linn heeft een keur aan upgrades, extra’s en afwerkingen. Uw dealer gaat daar graag verder op in.
Een opgesteld Akudorik systeem is kort te beschrijven. Twee stands, twee Akudorik monitoren, in mijn geval een Klimax DSM als Hub. Drie netsnoeren gestopt in een AudioQuest Niagara 1200 netfilter. Een Silent Angel Bonn N8 ethernetswitch met Forester F1 voeding. Dat is de koppeling naar een centraal opgestelde Roon NUC, mijn muziekbibliotheek op een Melco N10 en het WWW. Behalve met de ethernetkabels en de netsnoeren is er weinig te tweaken, precies wat Linn voor ogen heeft. Neerzetten, in (laten) regelen en probleemloos genieten van muziek. Wie punt voor punt zelf wil tunen en bepalen wat in zijn of haar muzieksysteem zit, komt met Linn van een koude kermis thuis. In moderne termen: “ontzorgen”.
Space Optimisation aanpassingen in gebruik
Is er aanvankelijk een dag of twee geluisterd zonder het Linn systeem iets te laten doen aan correctie van reflecties en staande golven, de bereikte verbetering met Space Optimisation is zo groot, dat een klein theoretisch nadeel is omgezet in een heel groot praktisch voordeel. Weg is de neiging om een reflexpoort deels dicht te maken vanwege extra druk, weg zijn klachten uit andere kamers dat muziek “soms zo bonkt”. Opties die de meeste actieve en geen enkele passieve luidspreker kan bieden zonder schuiven, demping in de poort of DSP in een versterker. Het fysiek opmeten van de luisterruimte met een rolmeter kostte meer tijd dan het invoeren in de software van de uitkomsten en de rekentijd. Mijn wijze raad in dezen: “altijd gebruiken en van genieten”.
Wat heel lekker speelt is muziek van Donald Fagen, zijn cd’s “Kamakiriad” en “Morph the cat”. Het droge en strakke karakter van het Linn systeem onderstreept hoe snel de luidsprekers reageren op het toegevoerde signaal. Korte percussie klappen, bas met punch, gecontroleerd en stevig zonder te overdrijven. Plaatsing van zang en instrumenten in de ruimte is lekker losjes en vrij, beter dan veelal van een vloerstaand model kan worden verlangd. Terwijl de monitor genoeg output levert in de lage tonen om zich voor te doen als een grote vloerstaander. Hoge tonen zijn duidelijk aanwezig, zij zorgen voor transparantie en het ondersteunen van detaillering. Zijn nooit te helder en ver verwijderd van scherpte. Dynamiek en power, zelfs op een laag volumeniveau, werken aanstekelijk en de voeten gaan meteen mee op de maat. Muziek uit de eigen collectie, gewoon omdat ik dat nog steeds prefereer boven muziekdiensten, zowel in cd- als in hogere kwaliteit. Streamen met Roon software. Kost wat meer aan downloads en cd-aankopen, maar dan steun je ook nog eens de artiest.
Niet geheel onverwacht speelt ook Sade geweldig puntig op deze luidsprekers, net wat rauwer dan Fagen, het gaat hier om een compilatie-cd. Weer veel percussie waar de stem van Sade op wordt neergezet. Wat een ritme weet Linn in een systeem te behouden. En het is accuraat, Linn zou zeggen Akurate, want als ik naar een andere versie van “Smooth operator” switch op een andere cd, is de weergave anders. Zachter, zuiverder, minder troep in de studio toegevoegd. Tweede stemmen worden duidelijker. Niets gaat verloren van de percussie, dynamiek blijft, snelheid ook. Plaatsing wordt beter en er zit ineens wel diepte in het stereobeeld. Hier kun je een feestje omheen gaan bouwen. Transparantie is een volgend gegeven, de Linn Akudorik doet echt niet onder voor gelijk geprijsde of kostbaarder luidspreker. En waarschijnlijk vanwege het gebruik van de half inch supertweeter is de spreiding geweldig goed en het stereobeeld ruim.
Wakker blijven
Luister er te lang naar en je valt in slaap, voor even is Dominic Miller best leuk. Past in het straatje van daarnet gedraaide muziek en vormt een mooie overgang voor straks naar jazz muziek. Gitaar springt er uiteraard uit op dit moment. Te veel bewerkt om serieus een systeem op te beoordelen, andere aspecten komen prima uit de verf. Zo is de bas razendsnel en to the point. Nooit overdreven, powerful, alleen een basgitaar kan dat voortbrengen. Het is van die muziek om in een winkel te draaien. Het trekt de aandacht naar een audiosysteem en toch kun je een gesprek met een klant blijven voeren of andere werkzaamheden verrichten.
De Akudorik weet een behoorlijk goed stereobeeld neer te zetten, veel diepte, niet veel breder dan de opstelling van de luidsprekers zelf met de Miller muziek. Hoogte is prima in orde en holografisch worden de tonen in de ruimte geprojecteerd. De snelheid in de weergave haalt niet de kwaliteit van een heel goede elektrostaat, maar weet dat toch dicht te naderen. Waarvoor ongetwijfeld de directe aansturing met vier versterkers per luidspreker verantwoordelijk is, net als de fase correctie van de Space Optimisation software. Wat slim om voor elke speaker meetgegevens op te slaan in de Cloud en die te downloaden in de aansturende elektronica.
Naar jazz met Nik Bärtsch en zijn “Modul 29-14”. Hé, daar valt wat op, geven grote systemen een heel diepe toon als een grote trom wordt aangeslagen, de Linn Akudorik laat hier zien dat het een monitor is. Niet gedwongen door DSP om vanuit een kleine woofer toch maar overmatig te presteren, nee, hij doet zijn formaat eer aan. Het is de piano, de bas en de percussie die de show weten te stelen. Bas wisten we al, snel en duidelijk. Piano is een nieuwe dimensie, mooie lang aangehouden tonen, wegzakkend in de ruimte, goed van klank, waarbij romp en snaren vertegenwoordigd zijn. Percussie met Bärtsch is een openbaring op de Linn.
Erg rijk aan details, aan klanken, aan snelheid en controle. In een evenwichtig frequentieverloop, zodat er nooit een instrument zomaar uitspringt of verdwijnt in de tonale balans. De spanning in de muziek van Bärtsch, met zijn wisselende ritmes en patronen, wordt alle eer aangedaan. Wel op een wat technischer manier dan voor mijn oren gebruikelijk. Een zakelijk karakter kun je Linn niet ontzeggen, het is nooit een systeem dat met omfloerste klank de luisteraar in slaap sust. Of meer het hart laat spreken dan het verstand. Daar kun je van houden of omheen lopen, het is een gegeven van deze Schotse fabrikant. Eerlijkheid voorop.
Alicia Olatuja zingt over “Cherokee Louise” op haar heerlijke cd “Intiution”. Ze breekt af wat ik net vertelde, te weinig gevoel? Dat is nu niet het geval. Haar stem staat helder voor mij, met alle bijbehorende intonaties, met extra stemmen achter haar. Instrumenten die zich duidelijk aftekenen in de ruimte, breed, los, groot en met druk. Het wordt een herhaling, maar het is de snelheid van het hele systeem dat keer op keer zo weet te imponeren. Dat maakt de weergave echt en verstopt niets onder een sluier. De boodschap die Alicia probeert over te brengen met deze track is duidelijk en ernstig. “Dreamsville” van Stacey Kent is minder beladen en weet op een laag volume eveneens te boeien. Hier zou ik best willen dat haar zachte stem mij doet smelten, met Linn blijf ik op mijn qui vive, luister ik vooral naar de kwaliteit van de weergave. Meer dan dat ik wegdroom en/of de ogen sluit. Bewondering voor kwaliteit van de set staat bovenaan in de hersenpan. Ik denk dat laat op een zwoele avond, onder het genot van een mooie malt whisky, Kent wel degelijk in het hart weet door te dringen.
Thuiswedstrijd
Het Scottish Chamber Orchestra heeft op het eigen muzieklabel van Linn heel wat werken opgenomen, zoals de “Mozart serenades” die nu spelen van de gelijknamige download. Met vers in de oren een klassiek concert dat ik bijwoonde van koor en orkest “Qui Vive” in een kerkje in Pijnacker, weet ik de muziek in mijn luisterruimte thuis te waarderen. Nee, zelfs Linn weet geen live uitvoering in huis te brengen, maar de beleving en het kunnen aanwijzen van de orkest secties is bijna net zo groot en zeker gemakkelijk.
Afspelen op een realistisch volume gaat zonder probleem, het systeem hoeft voor mij niet luider te gaan dan de werkelijkheid. Niet te overweldigen tot de oren tuiten. Ik verlang eerder naar de subtiliteit van het orkest en de instrumenten. De klankkleur en het genot om weg te dromen op vioolspel. Niet dat het nooit mag daveren als met een “Danse macabre”, Mozart serenades lenen zich daar gewoon niet voor. Met daveren zit het trouwens wel goed, vraag het maar na bij mijn buren. 100 Watt in een enkele woofer is genoeg voor heel flinke ruimtes in huis.
Buxtehude componeerde cantates voor sopraan, twee violen en orgel. Griet de Geyter is de sopraan, gedownload in hoge kwaliteit is dit muziek waar je denk ik van moet leren houden, in mijn oren is het een streling.
Schakel ik het gevoel bij de muziek even uit, dan constateer ik een prachtige weergave van de sopraan stem, met een lichte, natuurlijke echo van de opnameruimte. Een orgel dat zich bescheiden weet op te stellen en laat vermengen met twee violen. Violen waartussen een duidelijk onderscheid zit, ze spelen met elkaar, maar vloeien nooit ineen tot een enkele klank. Hier spreekt toch echt de kwaliteit van de Linn Akudorik met de Hub uit.
Aan de kant met het beschrijven van snelheid en punch, er voor in de plaats krijg ik een sopraan met kerkje in huis. Het lukt eenvoudig niet om geconcentreerd te blijven op de prestatie van Linn, ik geef mij steeds verder over aan de zang en het spel. Precies wat je hoopt van elk willekeurig systeem, maar wat lang niet altijd wordt bereikt in de werkelijkheid. Ditmaal zonder zoektocht; je kiest Linn, koopt de componenten als het budget het toelaat en Linn maakt een einde aan een eindeloos gefriemel met tweaks, kabeltjes en wat dies meer zij. Stiekem vind ik dat knoeien wel erg leuk, maar dat is hobby met spullen. Terwijl de meeste muziekliefhebbers gewoon alleen maar willen luisteren naar en genieten van muziek.
Lifestyle
Het voelt oneerbiedig om van Griet om te schakelen naar Lou Reed met “Lady Day” van “Berlin”. Het meest depressieve album dat ik kocht in mijn jonge jaren. Maar ik wil gewoon nog wat popmuziek draaien. Indringend, ruig, soms haast symfonisch, het zou eigenlijk in vinyl vorm op een LP12 moeten liggen, ware het niet dat alle LP’s het huis uit zijn gezet ten gunste van streaming. “Caroline says II”, triester kan het haast niet, vooral niet in contrast tot het gitaarspel. De Linn kan uitstekend overweg met oudere popmuziek, weet de essentie te bewaren. Maakt het niet tot iets onhoorbaars terwijl het systeem toch erg transparant is en elk foutje in de opname aan laat wijzen. Om te voorkomen dat ik aan de antidepressie middelen moet, snel Trijntje Oosterhuis met “Do you know the way to San José” achter Reed aan. Lekker uptempo, veel koperwerk, ritme, swing en Trijntje die wat minder gilt dan normaal, om de kwaliteit van haar stem te laten overbrengen door de Akudorik.
De cd “The look of love” staat vol met heerlijke evergreens van Burt Bacharach, het kan lekker doorspelen terwijl het aantekenboek wordt gesloten en voordat de dozen uit de kelder worden gehaald, om het systeem via dealer Concerto Audio in Amsterdam retour naar Linn in Schotland te laten transporteren. Het was mijn tweede kennismaking met Linn in korte tijd, ditmaal een voor veel mensen betaalbaarder systeem dan de Klimax DSM 2021. Wederom goed bevallen en het is duidelijk, de doelgroep van Linn wordt uitstekend bediend met Exact Akudorik speakers plus stands, met daarvoor een Akurate of Klimax als Hub.
Ik ga het gras voor de voeten wegmaaien van al diegenen die een Linn systeem bestempelen als Life Style en het om die reden afwijzen in hun audiofiele omgeving. Over smaak valt te twisten, over de toepassing van middelen en techniek staat buiten kijf dat Linn een hoogstaand bedrijf is, dat respect verdient voor de wijze waarop zij muziek en techniek laten samensmelten.
Zelden kreeg ik een zo doordacht geheel in huis, een tot in de finesses uitgevoerde keten van hard- en software. Alleen al het idee om de resultaten van een meting voor elke luidspreker op te slaan in de Cloud, te downloaden in de configuratie en zo exact gelijk te worden aan de referentie, is voor zover ik weet uniek. Stop versterkers, DAC en overige elektronica in de stand, meestal is een stand alleen maar een poot met een lading zand erin. Slim en doelmatig. Geen draden als slang omhoog kruipend achter de speaker. Een Hub met alle ingangen die als een sierlijke doos op een meubel staat. Ja, in die zin is Linn Life Style, maar wel met oog voor muziek.
Beleven met Linn
Linn kan koel klinken, niet koud of zonder leven, maar is niet te vergelijken met een vintage buizen- of transistor versterker. Linn is accuraat, heeft mogelijk juist geen klanksignatuur, is neutraal en daarmee niet ieders smaak. Het zij zo. Linn is een voor de hand liggende oplossing om van muziek te genieten op een hoog kwaliteitsniveau. Zonder dat daar een eindeloze zoektocht aan vooraf gaat. Het is een systeemoplossing, toekomstbestendig omdat elk onderdeel later te upgraden is naar de laatste stand van de techniek. Kostbaar in veel opzichten omdat het zo innovatief is, maar ook betaalbaar omdat het compleet is en geen verborgen kosten meebrengt voor kabels of iets dergelijks voordat het lekker te gaan spelen.
Linn apparatuur laat zich door de dealer neerzetten en het is daarmee af. Laat zich voor een deel aanpassen aan de luisterruimte, zorgt dat plaatsing van luidsprekers niet alleen optimaal maar ook praktisch mag zijn. De systeem integratie zorgt ervoor dat alles naadloos op elkaar aansluit. Ook daar geen verrassingen. Dat Linn van bron tot weergevers alles in eigen hand heeft is een groot voordeel. Een Linn systeem klopt van alle kanten. Dat Linn ook nog aantrekkelijke visuele aspecten in zich weet te vertegenwoordigen maakt het wellicht vluchtig bezien lifestyle, wel lifestyle met de hoofdletter “M” van muziekweergave inbegrepen.
Linn Akurate DSM Hub met Akudorik stands en luidsprekers
24.500 euro | mede mogelijk gemaakt door concerto-audio.nl | linn.co.uk
Beoordeling: 4.5 / 5
